Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.002334">
                <pb pagenum="407" xlink:href="016/01/056.jpg"/>
              ſunt. </s>
              <s id="s.002335">Non negauerim, quòd tamen ob æſtum
                <lb/>
              illius eſt difficillimum, decurrientibus aquis
                <lb/>
              maris ſub terra magno impetu, ac procul,
                <lb/>
              aquæ dulcis fontem poſſe ſcaturire. </s>
              <s id="s.002336">Indicio
                <lb/>
              eſt, ſalſedinem minui ſpacij longitudine,
                <lb/>
              quòd putei effoſſi quò magis à mari diſtant,
                <lb/>
              eò minus ſunt ſalſi. </s>
              <s id="s.002337">Verùm hoc forſitan non
                <lb/>
              tam fiet ſeparatione ſalis ex diſtantia, quàm
                <lb/>
              admiſtione aliarum dulcium aquarum. </s>
              <s id="s.002338">Exi­
                <lb/>
              ſtimandum tamen aquam puteorum, quam
                <lb/>
              Hauſum vocant Mediolanenſes, è mari de­
                <lb/>
              riuari. </s>
              <s id="s.002339">Siquidem non tam impetu, quàm
                <lb/>
              ſpacij longitudine, nec tam admiſtione dul­
                <lb/>
              cium aliarum aquarum, quàm ſalis grauita­
                <lb/>
              te, aqua ipſa dulceſcit. </s>
              <s id="s.002340">Nam ſal in aqua
                <lb/>
              cùm quieuerit, deſcendit ad imum grauita­
                <lb/>
              te ſui: currente autem aqua repurgatur à
                <lb/>
              terra. </s>
              <s id="s.002341">Sed ob id mare, neque quieſcit, nec
                <lb/>
              currit, ſed æſtu agitatur, vt ſalſum maneat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002342">Tribus igitur modis aqua maris fontibus
                <lb/>
              ſcaturiens procul dulcis euadit: permiſtio­
                <lb/>
              ne aliorum dulcium curſu, atque ob id pur­
                <lb/>
              gatione à limo atque arena, & falis ſpontè
                <lb/>
              deſcendentis grauitate. </s>
              <s id="s.002343">Atque hoc etiam
                <lb/>
              commodum dulcis aquæ mare ipſum præ­
                <lb/>
              bet. </s>
              <s id="s.002344">Sed de fluminum ortu rectè videtur
                <lb/>
              Ariſtoteles ſenſiſſe: vbi verò in cauum am­
                <lb/>
              plumque locum influxerint, lacus creant.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002345">Igitur fluminum, ac fontium, torrentium­
                <lb/>
              que ac lacuum cauſam diximus.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg261"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002346">
                <margin.target id="marg259"/>
              Flumen cur
                <lb/>
              nullum ſal­
                <lb/>
              ſum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002347">
                <margin.target id="marg260"/>
              Cur flumina
                <lb/>
              matutinò
                <lb/>
              maximè
                <lb/>
              creſcunt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002348">
                <margin.target id="marg261"/>
              Mare cur
                <lb/>
              ſalſum.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002349">Reliquum eſt, vt doceamus, quænam ſit
                <lb/>
              cauſa, cur mare ſit ſalſum. </s>
              <s id="s.002350">Iuxta Ariſtote­
                <lb/>
              lis ſententiam, quæ à paucis intellecta eſt,
                <lb/>
              ea eſt aſſiduus imbrium in ipſum caſus, iam
                <lb/>
              ab æterno perſeuerans. </s>
              <s id="s.002351">Quanquam enim
                <lb/>
              non hoc in mare loco, quo nunc iacet, æter­
                <lb/>
              num ſit, cum tamen è mari mare fiat, æter­
                <lb/>
              num eſſe ac fuiſſe neceſſarium eſt continui­
                <lb/>
              tate aquarum. </s>
              <s id="s.002352">Inditio eſt, quòd omnia ab
                <lb/>
              vno deriuantur, Mediterraneum, Rubrum,
                <lb/>
              Euxinum, Caſpium, Magalianum, Hyper­
                <lb/>
              boreum, Germanicum, Herculeum, Canta­
                <lb/>
              bricum, Britannicum, Sarmaticum. </s>
              <s id="s.002353">Indicum
                <lb/>
              Africum, Balthicum, Glaciale: tum ſinus,
                <lb/>
              vt Barbaricus, Atlanticus, Magnus, Arabi­
                <lb/>
              cus, Perſicus, Mæotíſque palus, Oceani par­
                <lb/>
              tes ſunt, aut germina. </s>
              <s id="s.002354">Neque ignoro Pto­
                <lb/>
              lomæum de Caſpij maris ortu aliud ſentire,
                <lb/>
              ipſumque ab Oceano ſeparare: at non ex
                <lb/>
              ſententia Plinij, nec Strabonis, aut Solini,
                <lb/>
              vel Priſciani. </s>
              <s id="s.002355">Sed hoc parum refert, neque
                <lb/>
              enim repugnat, etſi non ſit, mare tamen eſſe
                <lb/>
              quòd cum aliis non conueniat, vt Mortuum
                <lb/>
              mare, & Galilææ, quæ cum inuicem con­
                <lb/>
              ueniant, non tamen Oceani ſunt membra
                <lb/>
              ſunt tamen ambo ſalſa, & quòd magis mi­
                <lb/>
              rum eſt, Mortuum etiam amarum, inde hi­
                <lb/>
              ſtoriæ cauſam dedit, & tamen plus abeſt à
                <lb/>
              Syriaco, quòd eſt Mediteranei pars, quàm
                <lb/>
              Galilæum. </s>
              <s id="s.002356">Quòd igitur nullum præter hoc,
                <lb/>
              & Mortuum, quòd olmi Alphaltis lacus vo­
                <lb/>
              cabatur, ab Oceano ſit ſeparatum, ſatis
                <lb/>
              aperſum eſt: nec prohibet quicquam, &
                <lb/>
              hæc per ſubterraneos ſpecus cum illo com­
                <lb/>
              municare, atque ob id æternum dicere om­
                <lb/>
              ne mare, aquarum non loci continuo ſta­
                <lb/>
              tu, ſempérque ſalſum. </s>
              <s id="s.002357">Tria enim ad ſalſugi­
                <lb/>
              nem ſeruandam ſufficere videntur: Solis ca­
                <lb/>
              lor, quo terra vritur, putreſcuntque aquæ:
                <lb/>
              quòd non decurrat, vt flumina, imbréſque
                <lb/>
              excipiat. </s>
              <s id="s.002358">Omnis enim imbrifera aqua, quòd
                <lb/>
              Sole torreatur, & mora putreſcat, ſubſalſa
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.002359">At lacus geniti ſunt verè, quoniam flu­
                <lb/>
              mina à quibus fiunt initium habuerunt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002360">Quamobrem etſi excipiant imbres, ſalſum
                <lb/>
              tamen ſaporem concipere nequeunt. </s>
              <s id="s.002361">Nec
                <lb/>
              eſſe poſſunt ſalſi lacus, niſi terra ipſa vbi
                <lb/>
              ſunt ſalem præferat, ob id nec magni qui­
                <lb/>
              dem. </s>
              <s id="s.002362">Indicio eſſe poteſt Acronius lacus,
                <lb/>
              quem nunc vocant Conſtantienſem, qui
                <lb/>
              tametſi magnitudine mari ſimilis fermè cui­
                <lb/>
              piam videatur, aquis tamen dulcibus, non
                <lb/>
              ſalſis, plenus eſt, quòd illius initium ex
                <lb/>
              Rheno flumine fuerit. </s>
              <s id="s.002363">Adiuuat tamen ad
                <lb/>
              maris ſalſuginem illius immenſa vaſtitas, in
                <lb/>
              qua velut & in amplo terræ ſpacio ſalis
                <lb/>
              montes non paucos contineri neceſſe eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002364">Ergo ſale diſſoluto, adiuuante præcipuè illo
                <lb/>
              quotidiano æſtu, ſalſum fieri mare totum
                <arrow.to.target n="marg262"/>
                <lb/>
              contingit. </s>
              <s id="s.002365">Ob id ex dubitatione, dubitatio
                <lb/>
              alia non leuior oritur, cur ſcilicet mare
                <lb/>
              æſtum illum, atque non ſemel ſingulis die­
                <lb/>
              bus patiatur, nec tamen omne, nec æquali­
                <lb/>
              ter. </s>
              <s id="s.002366">Oceanus namque palam, & Mediterra­
                <lb/>
              nei paucæ quædam partes, vt Adriaticus ſi­
                <lb/>
              nus, vbi Venetiæ conditæ ſunt, fluunt ac
                <lb/>
              refluunt bis fermè in die vna. </s>
              <s id="s.002367">Sed mare iux­
                <lb/>
              ta Æthiopiam, quod Gineghæ vocatur, qua­
                <lb/>
              tuor horis fluere, octo refluere Aloiſius Ca­
                <lb/>
              demuſtus memoriæ prodidit, cum cætera
                <lb/>
              ſenis, ac ſenis fluant, ac refluant. </s>
              <s id="s.002368">Cauſa ob
                <lb/>
              quam maria fluant, redeantque præcipua
                <lb/>
              eſt, quòd cum ſalſa ſint, non tamen ſuffice­
                <lb/>
              re poterat hoc ad aquarum & aëris conſer­
                <lb/>
              uationem. </s>
              <s id="s.002369">Nam ſi aqua maris non mouea­
                <lb/>
              tur, putreſcit in vaſis, Ariſtotele teſte. </s>
              <s id="s.002370">At
                <lb/>
              quæ in Mediterraneo eſt ventis conoluſa,
                <lb/>
              magis agitatur, nec ob id putreſcit. </s>
              <s id="s.002371">Quo­
                <lb/>
              nam pacto verò à ſyderibus ac Luna mo­
                <lb/>
              ueatur, in Aſtronomicis edocuimus. </s>
              <s id="s.002372">Mouen­
                <lb/>
              tur igitur ab Oriente in Occidentem maria
                <lb/>
              omnia, quæ totius habent rationem, vt
                <lb/>
              Oceanus, quoniam elementum quaſi vnum
                <lb/>
              eſt, atque hoc à ſyderibus agitur. </s>
              <s id="s.002373">Quæcun­
                <lb/>
              que igitur directè iacent ad Oceanum, &
                <lb/>
              ipſa mouentur eo motu: quæ verò à latere,
                <lb/>
              nequaquam, vt Mediterraneum & Rubrum,
                <lb/>
              quæ à Boreali latere ſunt: nam ſic diſpoſi­
                <lb/>
              tis locis frangi neceſle eſt impetum ab
                <lb/>
              Oriente & Occidente currentium aquarum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002374">Quòd etſi Mediterraneum ab Oriente vi­
                <lb/>
              deatur poſitum, quum Oceanus ad Occiden­
                <lb/>
              tem ſit, ſolum in reflexu ingreditur in Me­
                <lb/>
              diterraneum: quum iam non à ſyderibus,
                <lb/>
              ſed grauitate ipſa vrgeatur, vnde motum
                <lb/>
              ſeruare non poteſt. </s>
              <s id="s.002375">Aliud huius eſt rei indi­
                <lb/>
              cium, quòd in Mediterraneo ipſo, in Afri­
                <lb/>
              cæ littore iuxta Zygrim quòd litus id rectà
                <lb/>
              ab Oriente in Occidentem exporrigatur, ſi­
                <lb/>
              tu littoris leuem, Lunæ vim adiuuante, fit
                <lb/>
              æſtus. </s>
              <s id="s.002376">Mare verò Norticum, quòd iuxta
                <lb/>
              æquinoctij circulum eſt, è Boreali latere,
                <lb/>
              iuxta Pariam: celerrimè ex Oriente in Oc­
                <lb/>
              cidentem fertui, quoniam Sol ibi robuſtior
                <lb/>
              aquas agit. </s>
              <s id="s.002377">Sed in Auſtrali Sureno, è regio­
                <lb/>
              ne Beraguæ vehementiſſimus æſtus fit: vbi
                <lb/>
              verò Norticum à Boreali latere iacet, penè
                <lb/>
              nullus. </s>
              <s id="s.002378">Moueri igitur aquas in æſtu à Luna </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>