Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="36"/>
              matum: quandò artes omnes per incrementa quædam productæ ſunt
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              quoque artificè ad illas
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg358"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg359"/>
                <lb/>
              aliquid addente. </s>
              <s>Confuſa igitur nobis nota ſunt; ea verò ſe habent vt tota. </s>
              <s>Quare cùm ſenſui
                <lb/>
              notius ſit totum quàm partes; à notis autem nobis ex inſtinctu naturæ procedendum ſit; à toto
                <lb/>
              ad partes progredi cogimur. </s>
              <s>itaque diuidendo paratur notitia partium quę certa eſt atque diſtin­
                <lb/>
              cta: vt enim primo intuitu ampliſsimas ædes aſpicimus; nec tamen quid commenſi; quid com­
                <lb/>
              modi, aut artificiosè diſpoſiti contineant intelligere valemus; tùm verò probè hęc omnia percipi­
                <lb/>
              mus, cùm
                <expan abbr="quęq́">quęque</expan>
              . </s>
              <s>particulatim ſpeculamur, atque luſtramus: ſicitem euenit in ſcientiis. </s>
              <s>cortex re­
                <lb/>
              rum nobis apparet, penetralia latent; hęc animo peragrare oportet, ſi rem accuratè tenere voluë­
                <lb/>
              ris. </s>
              <s>Vniuerſalis illa notitia
                <foreign lang="grc">τυπώδης</foreign>
              & rudis eſt; non ſufficit; ad partes veniendum eſt quibus
                <lb/>
              perluſtratis vniuerſa rei notitia completur. </s>
              <s>Idem quoque confirmat auctoritas Ariſtotelis
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              qui
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg360"/>
                <lb/>
              inuehitur in antiquos, quòd de natura quidem vniuersè diſſererent; partes eius intactas omitte­
                <lb/>
              rent; quanquàm id difficultatis ſignum poſuit. </s>
              <s>eius verba hæc ſunt, quæ propter interprętes ani­
                <lb/>
              maduertenda propono
                <foreign lang="grc">τὸ δ' ὁλον ε̂χειν, μέρος δὲ μὴ δὺναθαι</foreign>
              , ideſt, totum verò obtinere: partem
                <lb/>
              autem non poſſe, indicium difficultatis, & hoc eſt illud totum, vnde ad ſingularia procedere iu­
                <lb/>
              bet diuidendo Ariſtoteles;
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              diuidimus autem vel propriè genus in ſuas ſpecies per oppoſitas dif­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg361"/>
                <lb/>
              ferentias; vel reſoluimus effectus & compoſita in ſuas cauſſas, ſeu complexas, ſiue incomplexas;
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg362"/>
                <lb/>
              vel adhibita conditione diſtinguimus; vel diiudicamus; & verùm à falſo diſcernimus. </s>
              <s>Et planè
                <lb/>
              totum quodcunque illud ſit nobis eſt euidentius: etenim de partibus quanti perſpicuum eſt, &
                <lb/>
              genus ſpecie notius eſt, prius enim nouimus hoc eſſe animal, quàm tale animal; & tota ſpecies
                <lb/>
              per nomen indicatur, eſſentiæ verò partes definitione eluceſcunt, diuidit enim definitio totam
                <lb/>
              ſpeciem in
                <foreign lang="grc">καθέκαιτα</foreign>
              , ideſt in ſingularia, non ſanè indiuidua, ſed partes eſſentię quæ ſimul om­
                <lb/>
              nes in nomine ipſo continebantur. </s>
              <s>& vniuerſale etiam quod magna ex parte verum eſt, nobis no­
                <lb/>
              tius eſt, non tamen accuratè notum, niſi ipſum in partes ſuas diſtinxeris, & quod
                <expan abbr="verũ">verum</expan>
              eſt à falsò
                <lb/>
              ſeparaueris. </s>
              <s>Et hoc equidem ab Ariſtotele notatum fuiſſe cenſeo, vnde peteret initia phyſicæ quæ
                <lb/>
              nos cum totis in modo, vt dialectici dicunt, non ſine cauſſa numeramus. </s>
              <s>ſiquidem, ſi ſubiecta re­
                <lb/>
              ſpicias, per vniuerſa pertinent; ſi tamen partes ipſius aduertas, non ſimpliciter, ſed cum modo
                <lb/>
              vera eſſe intelliges. </s>
              <s>vtputa, vniuersè verum eſt in omni generatione contrarium ex contrario fie­
                <lb/>
              ri, non tamen ſimpliciter; quia non omni ex parte fit ex contrario; ſed aliqua pars exiſtit in eo
                <lb/>
              quod fit, quæ contraria non eſt. </s>
              <s>Sic quicquid fit, ex non ente fit; non tamen omnes eius partes ex
                <lb/>
              non ente fiunt, ſed aliquæ ex ente; nec omnibus modis ac ſimpliciter fit ex ente, aut ex non ente;
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg363"/>
                <lb/>
              ſed partim ex ente, partim ex non ente, & ex ente hoc modo, illo verò ex non ente, ex quibus
                <lb/>
              exiſtunt propoſitiones quæ magna ex parte veræ exiſtunt; non quia tales ſint eo quòd vt pluri­
                <lb/>
              mùm, vt fortè in dialecticis; ſed quia non omni ex parte, nec omnibus modis, & vt dici ſolet, ſim­
                <lb/>
              pliciter. </s>
              <s>quas item nos in logicis non iniuria collocabimus; quippè quòd communiter veræ ſint
                <lb/>
              & vniuerſales, quòd partes vniuerſas minimè complectantur; ad proprias tamen partibus ipſis
                <lb/>
              diſtinctis atque ſecretis optimè reduci queant: nam tum verę omni ex parte exiſtunt. </s>
              <s>vt quòd,
                <lb/>
              quicquid fit, partim fiat ex contrario, partim ex non contrario. </s>
              <s>verum eſt vndequaque, quo
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <lb/>
              probè perſpecto principiorum vis neceſſariò patebit; & cuncta illuſtrabit, tùm quę prius confusè
                <lb/>
              noſcebantur, tùm etiam quæ nobis obſcura ſunt ex iis quæ pendent ab ipſis. </s>
              <s>Atque hic erit pro­
                <lb/>
              ceſſus ab vniuerſis ad ſingula, dimiſsis indiuiduis quæ nullo modo ſunt ſcientiæ partes. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              & hac
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg364"/>
                <lb/>
              via ſiue per circulum illum, quem regreſſum vocant, nota nobis ex notis natura cognoſcuntur,
                <lb/>
              ſiue notis principiis, recta demonſtratione, rerum per ſe & nobis ignotarum notitia comparatur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Neque enim ſemper effectus perſpicui ſunt. </s>
              <s>Iam verò quòd ſingularia non ſola dicantur indiui­
                <lb/>
              dua, patet: nam ſingularia ſpecies generis alicuius dicuntur:
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              nec
                <expan abbr="">non</expan>
              res materiatæ ad
                <expan abbr="differentiã">differentiam</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg365"/>
                <lb/>
              rerum quæ ſunt ab omni materia ſegregatæ, vel per eſſentiam, vel per indifferentiam, cuiuſmodi
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg366"/>
                <lb/>
              ſunt vniuerſalia logica, vel primæ philoſophiæ, triplex eſt enim abſtractio phyſica, ſcilicet ab in­
                <lb/>
              diuiduis, mathematica à materia ſenſili; & metaphyſica ab omni genere materiæ, quam item lo­
                <lb/>
              gica imitatur: his hoc modo abſtractis ſingularia opponuntur. </s>
              <s>& Auerroës ſingulare nuncupaſſe
                <lb/>
              videtur omne, quod diſtinguitur à compoſito. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              teſtatur enim ipſe cogitatiuam non componere
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg367"/>
                <lb/>
              intelligibilia ſingularia, cùm tamen profeſſus ſit cogitatiuæ munus eſſe diſcurrere de indiuiduis;
                <lb/>
              itaque nuncupata eſt mens particularis. </s>
              <s>ob
                <expan abbr="">eam</expan>
              cauſſam igitur, vt tollamus ex Auerroë repugnan­
                <lb/>
              tiam, ſic verba eius doctoris interprętabimur, cogitatiuam non componere ſingularia intelligibi­
                <lb/>
              lia, ideſt terminos ſimplices qui ſunt partes compoſitorum vniuerſalium. </s>
              <s>
                <expan abbr="Ideoq́">Ideoque</expan>
              . </s>
              <s>Zimara quod
                <lb/>
              in phyſicis aſſecutus non eſt, tandem loco alieno; & vbi minus oportuit, veram vocis interpręta­
                <lb/>
              tionem
                <expan abbr="cõmentus">commentus</expan>
              eſt. </s>
              <s>eoſdem ſimplices terminos ſingularia vocauit Ariſtoteles, cùm admonuit
                <lb/>
              definitionem diuidere in ſingularia. </s>
              <s>Ab his igitur quæ rudia ſunt & inchoata natura perpetuò
                <lb/>
              progreditur, & dum rerum productioni vacat, & dum dirigit nos ad ſcientiam. </s>
              <s>Nam primùm in
                <lb/>
              vtero certus ſanguis concreſcit; inde quædam carnis moles exiſtit; mox paullatim incipit deli­
                <lb/>
              neari; ad extremum abſoluitur, vt nihil addi prætereà poſsit. </s>
              <s>Hic autem progreſſus cum </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>