Buonamici, Francesco, De motu libri X
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="36"/>
              matum: quandò artes omnes per incrementa quædam productæ ſunt
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              quoque artificè ad illas
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg358"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg359"/>
                <lb/>
              aliquid addente. </s>
              <s>Confuſa igitur nobis nota ſunt; ea verò ſe habent vt tota. </s>
              <s>Quare cùm ſenſui
                <lb/>
              notius ſit totum quàm partes; à notis autem nobis ex inſtinctu naturæ procedendum ſit; à toto
                <lb/>
              ad partes progredi cogimur. </s>
              <s>itaque diuidendo paratur notitia partium quę certa eſt atque diſtin­
                <lb/>
              cta: vt enim primo intuitu ampliſsimas ædes aſpicimus; nec tamen quid commenſi; quid com­
                <lb/>
              modi, aut artificiosè diſpoſiti contineant intelligere valemus; tùm verò probè hęc omnia percipi­
                <lb/>
              mus, cùm
                <expan abbr="quęq́">quęque</expan>
              . </s>
              <s>particulatim ſpeculamur, atque luſtramus: ſicitem euenit in ſcientiis. </s>
              <s>cortex re­
                <lb/>
              rum nobis apparet, penetralia latent; hęc animo peragrare oportet, ſi rem accuratè tenere voluë­
                <lb/>
              ris. </s>
              <s>Vniuerſalis illa notitia
                <foreign lang="grc">τυπώδης</foreign>
              & rudis eſt; non ſufficit; ad partes veniendum eſt quibus
                <lb/>
              perluſtratis vniuerſa rei notitia completur. </s>
              <s>Idem quoque confirmat auctoritas Ariſtotelis
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              qui
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg360"/>
                <lb/>
              inuehitur in antiquos, quòd de natura quidem vniuersè diſſererent; partes eius intactas omitte­
                <lb/>
              rent; quanquàm id difficultatis ſignum poſuit. </s>
              <s>eius verba hæc ſunt, quæ propter interprętes ani­
                <lb/>
              maduertenda propono
                <foreign lang="grc">τὸ δ' ὁλον ε̂χειν, μέρος δὲ μὴ δὺναθαι</foreign>
              , ideſt, totum verò obtinere: partem
                <lb/>
              autem non poſſe, indicium difficultatis, & hoc eſt illud totum, vnde ad ſingularia procedere iu­
                <lb/>
              bet diuidendo Ariſtoteles;
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              diuidimus autem vel propriè genus in ſuas ſpecies per oppoſitas dif­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg361"/>
                <lb/>
              ferentias; vel reſoluimus effectus & compoſita in ſuas cauſſas, ſeu complexas, ſiue incomplexas;
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg362"/>
                <lb/>
              vel adhibita conditione diſtinguimus; vel diiudicamus; & verùm à falſo diſcernimus. </s>
              <s>Et planè
                <lb/>
              totum quodcunque illud ſit nobis eſt euidentius: etenim de partibus quanti perſpicuum eſt, &
                <lb/>
              genus ſpecie notius eſt, prius enim nouimus hoc eſſe animal, quàm tale animal; & tota ſpecies
                <lb/>
              per nomen indicatur, eſſentiæ verò partes definitione eluceſcunt, diuidit enim definitio totam
                <lb/>
              ſpeciem in
                <foreign lang="grc">καθέκαιτα</foreign>
              , ideſt in ſingularia, non ſanè indiuidua, ſed partes eſſentię quæ ſimul om­
                <lb/>
              nes in nomine ipſo continebantur. </s>
              <s>& vniuerſale etiam quod magna ex parte verum eſt, nobis no­
                <lb/>
              tius eſt, non tamen accuratè notum, niſi ipſum in partes ſuas diſtinxeris, & quod
                <expan abbr="verũ">verum</expan>
              eſt à falsò
                <lb/>
              ſeparaueris. </s>
              <s>Et hoc equidem ab Ariſtotele notatum fuiſſe cenſeo, vnde peteret initia phyſicæ quæ
                <lb/>
              nos cum totis in modo, vt dialectici dicunt, non ſine cauſſa numeramus. </s>
              <s>ſiquidem, ſi ſubiecta re­
                <lb/>
              ſpicias, per vniuerſa pertinent; ſi tamen partes ipſius aduertas, non ſimpliciter, ſed cum modo
                <lb/>
              vera eſſe intelliges. </s>
              <s>vtputa, vniuersè verum eſt in omni generatione contrarium ex contrario fie­
                <lb/>
              ri, non tamen ſimpliciter; quia non omni ex parte fit ex contrario; ſed aliqua pars exiſtit in eo
                <lb/>
              quod fit, quæ contraria non eſt. </s>
              <s>Sic quicquid fit, ex non ente fit; non tamen omnes eius partes ex
                <lb/>
              non ente fiunt, ſed aliquæ ex ente; nec omnibus modis ac ſimpliciter fit ex ente, aut ex non ente;
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg363"/>
                <lb/>
              ſed partim ex ente, partim ex non ente, & ex ente hoc modo, illo verò ex non ente, ex quibus
                <lb/>
              exiſtunt propoſitiones quæ magna ex parte veræ exiſtunt; non quia tales ſint eo quòd vt pluri­
                <lb/>
              mùm, vt fortè in dialecticis; ſed quia non omni ex parte, nec omnibus modis, & vt dici ſolet, ſim­
                <lb/>
              pliciter. </s>
              <s>quas item nos in logicis non iniuria collocabimus; quippè quòd communiter veræ ſint
                <lb/>
              & vniuerſales, quòd partes vniuerſas minimè complectantur; ad proprias tamen partibus ipſis
                <lb/>
              diſtinctis atque ſecretis optimè reduci queant: nam tum verę omni ex parte exiſtunt. </s>
              <s>vt quòd,
                <lb/>
              quicquid fit, partim fiat ex contrario, partim ex non contrario. </s>
              <s>verum eſt vndequaque, quo
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <lb/>
              probè perſpecto principiorum vis neceſſariò patebit; & cuncta illuſtrabit, tùm quę prius confusè
                <lb/>
              noſcebantur, tùm etiam quæ nobis obſcura ſunt ex iis quæ pendent ab ipſis. </s>
              <s>Atque hic erit pro­
                <lb/>
              ceſſus ab vniuerſis ad ſingula, dimiſsis indiuiduis quæ nullo modo ſunt ſcientiæ partes. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              & hac
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg364"/>
                <lb/>
              via ſiue per circulum illum, quem regreſſum vocant, nota nobis ex notis natura cognoſcuntur,
                <lb/>
              ſiue notis principiis, recta demonſtratione, rerum per ſe & nobis ignotarum notitia comparatur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Neque enim ſemper effectus perſpicui ſunt. </s>
              <s>Iam verò quòd ſingularia non ſola dicantur indiui­
                <lb/>
              dua, patet: nam ſingularia ſpecies generis alicuius dicuntur:
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              nec
                <expan abbr="">non</expan>
              res materiatæ ad
                <expan abbr="differentiã">differentiam</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg365"/>
                <lb/>
              rerum quæ ſunt ab omni materia ſegregatæ, vel per eſſentiam, vel per indifferentiam, cuiuſmodi
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg366"/>
                <lb/>
              ſunt vniuerſalia logica, vel primæ philoſophiæ, triplex eſt enim abſtractio phyſica, ſcilicet ab in­
                <lb/>
              diuiduis, mathematica à materia ſenſili; & metaphyſica ab omni genere materiæ, quam item lo­
                <lb/>
              gica imitatur: his hoc modo abſtractis ſingularia opponuntur. </s>
              <s>& Auerroës ſingulare nuncupaſſe
                <lb/>
              videtur omne, quod diſtinguitur à compoſito. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              teſtatur enim ipſe cogitatiuam non componere
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg367"/>
                <lb/>
              intelligibilia ſingularia, cùm tamen profeſſus ſit cogitatiuæ munus eſſe diſcurrere de indiuiduis;
                <lb/>
              itaque nuncupata eſt mens particularis. </s>
              <s>ob
                <expan abbr="">eam</expan>
              cauſſam igitur, vt tollamus ex Auerroë repugnan­
                <lb/>
              tiam, ſic verba eius doctoris interprętabimur, cogitatiuam non componere ſingularia intelligibi­
                <lb/>
              lia, ideſt terminos ſimplices qui ſunt partes compoſitorum vniuerſalium. </s>
              <s>
                <expan abbr="Ideoq́">Ideoque</expan>
              . </s>
              <s>Zimara quod
                <lb/>
              in phyſicis aſſecutus non eſt, tandem loco alieno; & vbi minus oportuit, veram vocis interpręta­
                <lb/>
              tionem
                <expan abbr="cõmentus">commentus</expan>
              eſt. </s>
              <s>eoſdem ſimplices terminos ſingularia vocauit Ariſtoteles, cùm admonuit
                <lb/>
              definitionem diuidere in ſingularia. </s>
              <s>Ab his igitur quæ rudia ſunt & inchoata natura perpetuò
                <lb/>
              progreditur, & dum rerum productioni vacat, & dum dirigit nos ad ſcientiam. </s>
              <s>Nam primùm in
                <lb/>
              vtero certus ſanguis concreſcit; inde quædam carnis moles exiſtit; mox paullatim incipit deli­
                <lb/>
              neari; ad extremum abſoluitur, vt nihil addi prætereà poſsit. </s>
              <s>Hic autem progreſſus cum </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>