Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

Table of handwritten notes

< >
< >
page |< < (5) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="5" file="0057" n="57" rhead="PARS PRIMA."/>
            tu, quem determinant vires mutuæ, quas inter bina quævis
              <lb/>
            puncta agnoſco a deſtantiis pendentes, & </s>
            <s xml:space="preserve">iis mutatis mutatas,
              <lb/>
            juxta generalem quandam omnibus communem legem. </s>
            <s xml:space="preserve">In
              <lb/>
            ea determinatione ſtat illa, quam dicimus, inertiæ vis, quæ,
              <lb/>
            an a libera pendeat Supremi Conditoris lege, an ab ipſa
              <lb/>
            punctorum natura, an ab aliquo iis adjecto, quodcunque
              <lb/>
            iſtud ſit, ego quidem non quæro; </s>
            <s xml:space="preserve">nec vero, ſi velim quæ-
              <lb/>
            rere, inveniendi ſpem habeo; </s>
            <s xml:space="preserve">quod idem ſane cenſeo de ea
              <lb/>
            virium lege, ad quam gradum jam facio.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">9. </s>
            <s xml:space="preserve">Cenſeo igitur bina quæcunque materiæ puncta determi-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0057-01" xlink:href="note-0057-01a" xml:space="preserve">Eorundem vi-
                <lb/>
              res mutuæ in
                <lb/>
              aliis diſtantiis
                <lb/>
              attractivæ , i
                <gap/>
                <lb/>
              aliis repulſivæ :
                <lb/>
              virium ejuſm
                <gap/>
              -
                <lb/>
              di exempla.</note>
            nari æque in aliis diſtantiis ad mutuum acceſſum, in aliis ad
              <lb/>
            receſſum mutuum, quam ipſam determinationem appello
              <lb/>
            vim, in priore caſu attractivam, in poſteriore repulſivam,
              <lb/>
            eo nomine non agendi modum, ſed ipſam determinationem
              <lb/>
            exprimens, undecunque proveniat, cujus vero magnitudo mu-
              <lb/>
            tatis diſtantiis mutetur & </s>
            <s xml:space="preserve">ipſa ſecundum certam legem quan-
              <lb/>
            dam, quæ per geometricam lineam curvam, vel algebraicam
              <lb/>
            formulam exponi poſſit, & </s>
            <s xml:space="preserve">oculis ipſis, uti moris eſt apud
              <lb/>
            Mechanicos, repræſentari. </s>
            <s xml:space="preserve">Vis mutuæ a diſtantia pendentis,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">ea variata itidem variatæ, atque ad omnes in immenſum
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">magnas, & </s>
            <s xml:space="preserve">parvas diſtantias pertinentis, habemus exem-
              <lb/>
            plum in ipſa Newtoniana generali gravitate mutata in ratio-
              <lb/>
            ne reciproca duplicata diſtantiarum, quæ idcirco nunquam e
              <lb/>
            poſitiva in negativam migrare poteſt, adeoque ab attractiva
              <lb/>
            ad repulſivam, ſive a determinatione ad acceſſum ad deter-
              <lb/>
            minationem ad receſſum nuſquam migrat. </s>
            <s xml:space="preserve">Verum in elaſtris
              <lb/>
            inſlexis habemus etiam imaginem ejuſmodi vis mutuæ variatæ
              <lb/>
            ſecundum diſtantias, & </s>
            <s xml:space="preserve">a determinatione ad receſſum migran-
              <lb/>
            tis in determinationem ad acceſſum, & </s>
            <s xml:space="preserve">vice verſa. </s>
            <s xml:space="preserve">Ibi enim
              <lb/>
            ſi duæ cuſpides, compreſſo elaſtro, ad ſe invicem accedant,
              <lb/>
            acquirunt determinationem ad receſſum, eo majorem, quo ma-
              <lb/>
            gis, compreſſo elaſtro, diſtantia decreſcit; </s>
            <s xml:space="preserve">aucta diſtantia
              <lb/>
            cuſpidum, vis ad receſſum minuitur, donec in quadam di-
              <lb/>
            ſtantia evaneſcat, & </s>
            <s xml:space="preserve">fiat prorſus nulla; </s>
            <s xml:space="preserve">tum diſtantia adhuc
              <lb/>
            aucta, incipit determinatio ad acceſſum, quæ perpetuo eo
              <lb/>
            magis creſcit, quo magis cuſpides a ſe invicem recedunt: </s>
            <s xml:space="preserve">ac
              <lb/>
            ſi e contrario cuſpidum diſtantia minuatur perpetuo; </s>
            <s xml:space="preserve">determi-
              <lb/>
            natio ad acceſſum itidem minuetur, evaneſcet, & </s>
            <s xml:space="preserve">in determi-
              <lb/>
            nationem ad receſſum mutabitur. </s>
            <s xml:space="preserve">Ea determinatio oritur uti-
              <lb/>
            que non ab immediata cuſpidum actione in ſe invicem, ſed
              <lb/>
            a natura, & </s>
            <s xml:space="preserve">forma totius intermediæ laminæ plicatæ; </s>
            <s xml:space="preserve">ſed
              <lb/>
            hic phyſicam rei cauſam non moror, & </s>
            <s xml:space="preserve">ſolum perſequor ex-
              <lb/>
            emplum determinationis ad acceſſum, & </s>
            <s xml:space="preserve">receſſum, quæ deter-
              <lb/>
            minatio in aliis diſtantiis alium habeat niſum, & </s>
            <s xml:space="preserve">migret et-
              <lb/>
            iam ab altera in alteram.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">10. </s>
            <s xml:space="preserve">Lex autem virium eſt ejuſmodi, ut in minimis diſtan-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0057-02" xlink:href="note-0057-02a" xml:space="preserve">Virium ea-
                <lb/>
              runde
                <gap/>
                <gap/>
              lex.</note>
            tiis ſint repulſivæ, atque eo majores in infinitum, quo diſtan-
              <lb/>
            tiæ ipſæ minuuntur in infinitum, ita, ut pares ſint </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>