Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
1
1
2
2
3
3
4
4
5
5
6
6
7
7
8
8
9
9
10
10
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="38"/>
              eſto, quòd mens in habitu, quam fœcundam vocant, ab iis incipit quæ ſunt nota natura.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg373"/>
                <lb/>
              Verùm ſenſilia & effectus ita ſe habent, vt niſi è cauſsis illis cognoſci nequeant. </s>
              <s>Itaque etiam no­
                <lb/>
              ta ſimpliciter appellantur, quòd menti bene affectæ nota ſunt, quaſi certiſsima ſint; vt ſi aliter
                <lb/>
              eſſe videantur; non rei ſanè, ſed menti non benè affectæ ſit adſcribendum. </s>
              <s>nec ſecus àc dulce
                <lb/>
              ſimpliciter illud iudicetur, quod guſtatui bene ſano tale apparet, quòd ſi ſecus appareat; non id
                <lb/>
              rei vitium eſt, ſed guſtatus. </s>
              <s>vitium pelle, iam dulce apparebit. </s>
              <s>Atque hæc abſolutè reipſa & na­
                <lb/>
              tura priora eſſe puto, quomodocunque priora ſint, vel origine, vel perfectione, quia ſint cauſſæ.
                <lb/>
              </s>
              <s>Cęterùm notiora & priora ſecundum rationem, nil vetat eſſe poſteriora natura. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              ſiquidem ea
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg374"/>
                <lb/>
              quæ hoc modo priora ſunt, ita ſint, quòd à cęteris per indifferentiam ſeparari queant, hoc eſt, vt
                <lb/>
              ſint hoc vel illo definitè concipi poſsint, nec eorum cognitio plus ex hoc quàm alio pendeat.
                <lb/>
              </s>
              <s>vt ens quantum non plus quàm quale ſignificat, ita ſe habent vniuerſalia, quę prædicantur in
                <lb/>
              quid. </s>
              <s>ſunt enim prima ſecundum rationem, quòd ab intelligentia ſingularium ſuperantur:
                <lb/>
              At cùm ex his quæ per indifferentiam communia ſunt, quæ prædicantur in quid ſint princi­
                <lb/>
              pia rei, formalia ſunt item natura priora; quæ verò communia ſunt ad vnum (quod poſteà mon­
                <lb/>
              ſtrabitur) ſint apta ex ſuis partibus ſubiectis, hæc priora tantummodò erunt ratione; re autem &
                <lb/>
              natura poſteriora. </s>
              <s>Nil igitur prohibet quominus ea quæ ſunt ratione priora, ſint poſteriora na­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg375"/>
                <lb/>
              tura. </s>
              <s>Quamobrem patet hæc non eſſe nota ſimpliciter, neque ſuaptè natura nota. </s>
              <s>quinimmò il­
                <lb/>
              lorum cognitionem ex aliorum notitia neceſſariò pendere. </s>
              <s>Illa igitur quo priora natura ſunt,
                <lb/>
              neque ſecundum rationem ſolum, verum etiam reipſa priora, ſunt illa principia quæ per nota
                <lb/>
              nobis exquirimus, & in methodorum fronte perſequimur in eorum veſtigatione ſententias ve­
                <lb/>
              terum ſcrutantes, & quę verè dicta ſunt obſcurè tamen explanantes & cuncta in bonum ſenſum
                <lb/>
              transferentes. </s>
              <s>quam ſanè partem in methodo neſcio'num condemnandi ſimus, ſi reiiciamus ad
                <lb/>
              principium ſcientiæ, quæ eſt mens qua terminos & principia cognoſcimus: nanque etſi compa­
                <lb/>
              ret aliquis progreſſus rationis: is demum mente finitur. </s>
              <s>Quòd ſi opponas eandem eſſe verorum
                <lb/>
              demonſtrationem & confutationem falſorum. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Quare, cum demonſtratio ſit ſcientis. </s>
              <s>igitur
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg376"/>
                <lb/>
              eam partem fore ſcientiæ. </s>
              <s>Reſpondebo, ſi fuerit diſceptatio de principiis in aliqua ſcientia pri­
                <lb/>
              mis: quia non poteſt eorum ſcientia tradi progreſſum quidem eſſe ſapientiæ vel dialecticum:
                <lb/>
              eius verò terminum fore mentem; ſecus, ſi diſſeramus de his quæ non ſunt prima, vel pendent
                <lb/>
              à principiis, quòd horum poteſt eſſe demonſtratio quæ item ſi probabilia fuerint; propter ma­
                <lb/>
              gnum lumen principiorum, multò fidei plus efficiunt quàm ſi demonſtrationis certiſsimæ vis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg377"/>
                <lb/>
              adhiberetur; eſt enim demonſtratio rerum per ſe ignotarum; ideò multam operam flagitant, vt
                <lb/>
              & perſpiciantur & credantur per ſe nihil afferentia lucis. </s>
              <s>Neque de omnibus eſt ſelectio veri
                <lb/>
              cum demonſtratione, verùm de iis quæ ſunt ex principiis, aut demonſtratio communiter accipi­
                <lb/>
              tur pro omni genere probationis. </s>
              <s>Sic ergo nota nobis in primo phyſiologiæ limine ab Ariſto­
                <lb/>
              tele ſumpta eſſe defendimus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg372"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg373"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg374"/>
              a 13. Met.
                <lb/>
              c. 2.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg375"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg376"/>
              b 1. de cę­
                <lb/>
              lo T. 100.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg377"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Veterum ſententiæ quo pacto tractandæ, & variæ philoſophorum ſectæ recenſentur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>VI
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>IN quaque diſceptatione magnus vſus haberi ſolet ex diſcuſsione ſententiarum quas alij pro­
                <lb/>
              feſsi fuerint, ac mea quidem ſententia multas ob cauſſas, quarum aliquæ ſanè ab Ariſtotele
                <lb/>
              recitantur: attamen & vna maximè neceſſaria mihi ſuccurrit quam neque in poſtremis haben­
                <lb/>
              dam eſſe iudico. </s>
              <s>Tamen autem eſt. </s>
              <s>Nimirum in ſcientia facienda præcipuè conſulendum eſſe ca­
                <lb/>
              ptui diſcentis. </s>
              <s>Neque enim eadem diſcipulo nota ſunt, ac præceptori; ſiquidem præceptor ve­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg378"/>
                <lb/>
              ra rerum principia noſcat, & explicationem rei ab ipſius propria natura poſsit exordiri. </s>
              <s>diſcipu­
                <lb/>
              lus contrà, cum rudior ſit, multis eget tanquam apparatibus quibus erudiatur, & tantiſper infor­
                <lb/>
              metur, dum vera principia rerum aſſequatur, & apud ipſum plus ſæpè poteſt auctoritas quàm
                <lb/>
              quæuis efficax ratio. </s>
              <s>In euoluendis igitur aliorum ſententiis multa deteguntur quæ mentem
                <lb/>
              diſcipuli præparent ad concipienda principia quæ veterum auctoritas probabilia facit. </s>
              <s>Tùm
                <lb/>
              etiam rerum natura cognitu perdifficilis eſt; & quamuis vna ſit vnius rei ſcientia, quæ ducitur
                <lb/>
              ex principiis quæ veriſsima
                <expan abbr="certiſsimaq́">certiſsimaque</expan>
              . </s>
              <s>ſint; neque omnia ſcientiæ ſunt obnoxia; nec ſi ſciri
                <lb/>
              queant, ab omnibus eodem modo tenentur; cum varia mihi
                <expan abbr="tibiq́">tibique</expan>
              . </s>
              <s>eiuſdem rei euenta & attri­
                <lb/>
              buta ſeſe obtulerint ex quibus iudicia variantur. </s>
              <s>Itaque non idem ab vnoquoque principium
                <lb/>
              diſciplinæ ſolet adhiberi. </s>
              <s>Fit igitur, vt ſi varia principia quæ in mentem veniunt ex aduer­
                <lb/>
              ſione plurium ſententiarum, in promptu ſint; & id ſuccurrere poſsit quod impleat animum
                <lb/>
              auditoris: & illud etiam, quod ſit maximè accommodatum, ad docendum quod ſcili­
                <lb/>
              cet ab auditore facilè capiatur, & vera rei principia monſtret. </s>
              <s>Aliæ quoque talis conſilij </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>