1aquam profert, inde æſtate copioſiſſimam:
autumni autem principio ſiccari incipit,
ſiccuſque hyeme manet. Blaſius de Villa
Franca Hiſpanus medicus cauſam eſſe pu
tat (namm is hoc ſcripſit tanquam ei comper
tum) profunditatem aluei, ob quam æſtate
non ſiccatur, hyeme à calidis viſceribus ter
ræ abſumitur. Sed nos oſtendimus hyeme
terræ intima non ſimpliciter eſſe calidiora
quam æſtate, ſed comparatione ad aërem
habita. Quoniam igitur frigidiſſima eſt, ha
linitro participat. Æſtate autem fluit deriua
tis riuulis à montibus, cum niues liquari in
cipiunt. Autumno ſiccatur, cum quę è mon
tibus fluere deſierint ſub terra, ob idque
hyeme ſiccus manet: neque enim niues ſol
uuntur ob gelu. Videtur autem hoc quaſi
generale eſſe, vt vere & æſtate, magis tur
geant fluuij, quam autumno, multò autem
minus hyeme. Diſtet hic fons à Vagliadolit
Pintia, olim famoſiſſima vrbe, paſſibus XX.
M. Referunt etiam in Elbogano, aquam
ſtrepere non leuiter, acidique eſſe ſaporis.
Meminit Ariſtoteles aquam fuiſſe olim in
Sicanio agro Siciliæ, qua incolæ, pro aceto
vterentur. Quid mirum? Accepi, iuxta Ro
mam in Villa Cardinalis Triultij inuentam
ſaporis auſteri aquam, atque eam ſaluberri
mam, ob id ſolitam aſportari longius vt vi
no miſceatur ad conciliandam gratiam.
Conſtat autem alumine concocto, atque be
ne temperato humido, fieri auſtrum: nam
ſponte aſtrigens eſt. Cum tamen vino
miſcetur alumen, creditur dyſenterias
excitare. Sic referunt in Cardia iuxta lacum
Daſcyli, in loco qui vocatur Campus al
bus, aquam eſſe lacte dulciorem: aliam quo
que iuxta pontem qua itur Valdeburgum.
Sunt & quæ vinum referant, vt olim in Na
xo inſula vna ex Cycladibus Ægei pelagi:
vnde in 3. Eleg.
En tibi per mediam bene olentia flumina.
Naxon, (Propertius.
Vnde tuum potat Naxia turba merum:
autumni autem principio ſiccari incipit,
ſiccuſque hyeme manet. Blaſius de Villa
Franca Hiſpanus medicus cauſam eſſe pu
tat (namm is hoc ſcripſit tanquam ei comper
tum) profunditatem aluei, ob quam æſtate
non ſiccatur, hyeme à calidis viſceribus ter
ræ abſumitur. Sed nos oſtendimus hyeme
terræ intima non ſimpliciter eſſe calidiora
quam æſtate, ſed comparatione ad aërem
habita. Quoniam igitur frigidiſſima eſt, ha
linitro participat. Æſtate autem fluit deriua
tis riuulis à montibus, cum niues liquari in
cipiunt. Autumno ſiccatur, cum quę è mon
tibus fluere deſierint ſub terra, ob idque
hyeme ſiccus manet: neque enim niues ſol
uuntur ob gelu. Videtur autem hoc quaſi
generale eſſe, vt vere & æſtate, magis tur
geant fluuij, quam autumno, multò autem
minus hyeme. Diſtet hic fons à Vagliadolit
Pintia, olim famoſiſſima vrbe, paſſibus XX.
M. Referunt etiam in Elbogano, aquam
ſtrepere non leuiter, acidique eſſe ſaporis.
Meminit Ariſtoteles aquam fuiſſe olim in
Sicanio agro Siciliæ, qua incolæ, pro aceto
vterentur. Quid mirum? Accepi, iuxta Ro
mam in Villa Cardinalis Triultij inuentam
ſaporis auſteri aquam, atque eam ſaluberri
mam, ob id ſolitam aſportari longius vt vi
no miſceatur ad conciliandam gratiam.
Conſtat autem alumine concocto, atque be
ne temperato humido, fieri auſtrum: nam
ſponte aſtrigens eſt. Cum tamen vino
miſcetur alumen, creditur dyſenterias
excitare. Sic referunt in Cardia iuxta lacum
Daſcyli, in loco qui vocatur Campus al
bus, aquam eſſe lacte dulciorem: aliam quo
que iuxta pontem qua itur Valdeburgum.
Sunt & quæ vinum referant, vt olim in Na
xo inſula vna ex Cycladibus Ægei pelagi:
vnde in 3. Eleg.
En tibi per mediam bene olentia flumina.
Naxon, (Propertius.
Vnde tuum potat Naxia turba merum:
Flumina
ſub terra &
ex illa
erumpentia.
Specus ſub
terra.
ſub terra &
ex illa
erumpentia.
Specus ſub
terra.
Aqua pu
teorum cur
hyome cali
dæ.
teorum cur
hyome cali
dæ.
Quomodo in
aridis locis
aqua an
ſubſit, &
qualis ſit,
exploremus.
aridis locis
aqua an
ſubſit, &
qualis ſit,
exploremus.
Fontium
feruentium
cauſa.
feruentium
cauſa.
Incendia
montium cur
& quando
fiant.
montium cur
& quando
fiant.
Optimæ a
quæ.
quæ.
Aquæ frigi
diſſimæ.
diſſimæ.
Aquæ maxi
mum edentes
ſtrepitum.
mum edentes
ſtrepitum.
Cauſa ſtre
pitus aqua
rum.
Cauſa fri
giditatis
aquarum.
pitus aqua
rum.
Cauſa fri
giditatis
aquarum.
Aquarum
ſapores.
ſapores.
Hydromel
tranſit in
vinum ve
tuſtate.
Cauſa ſapo
ris aquarum.
tranſit in
vinum ve
tuſtate.
Cauſa ſapo
ris aquarum.
Quid mirum, cum referant Plin. & Dioſ
corides hydromel vetuſtate tranſire in vi
num. Ariſtoteles cauſam ſaporum aquæ in
calorem retulit. Terra enim excocta mutat
& probet ſaporem aquæ. Sic etiam oleo per
fuſi fontes quidam videntur, vt in Saxonia
iuxta nobile Brunonis oppidum, & in Sue
uia iuxta cœnobium, cui Degerſe lacus no
men eſt: & rurſus in valle montis Iuraſſi.
Cauſa eſt bitumen valde pingue: nam bitu
men oleum continere haud dubium eſt. Ita
que cum aqua eluitur oleo aqua innatanti,
fontem olei probet. Verum totum ex oleo
conſtare haud credendum eſt. Quid mirum
igitur Alexandri iuxta tabernaculum fon
tem olei ſcaturiſſe, vt Arianus omnium
Græcorum hiſtoricorum maximè verax re
fert: Aut Romæ temporibus Auguſti At non
natus eſt: non contendo, in his nihil refert,
quandoquidem oſtendimus fieri poſſe, &
quomodo: nam rarò hæc eueniunt, & paucis
in locis, vnde prodigij loco habentur, cum
euenerint. Alij ad Deum talia referunt. Vnde
in Elide Peloponenſi regione aqua Alphei
cineres ſacrificiorum Olympicorum in Mal
tam cum tranſirent, in ſuperſtirionem ver
ſum, quæ ob aqua pinguedinem fiebat.
Sunt & acres aquæ quaſi pinguibus oppoſi
tæ, vt Golnicij. Eadem eſt ratio calorum:
nam candida ad ſecundum lapidem à Clau
ca Miſenæ oppido: rubea, vt in Radera
Miſenæ fluuio iuxta Radeburgum, & olim
in Iudæa iuxta Ioppen: viridis in Carpato
monte iuxta Neuſolam: cærulea, vt Blaua
inter Feltrium ac Taruiſium, & in Ther
mopylis etiam talem fuiſſe referunt: ni
gerrima in Alera fluuio Saxoniæ, vbi in
Viſurgim ſe exonerat. Cauſæ ſunt argillæ
calores, ſed tenuioris, nam craſſa non hæ
ret aqua ideò neque tingit. Quædam etiam
calorem mutant, vt Nilus cum ſiccitatibus
areſcit, autore Theophraſto. Quædam ma
nent incorruptæ, vt Tyberis. Similis ratio
differentiæ eſt in odoribus. Plerunque tamen
aquarum odores iniucundi ſunt, quòd ( vt
dictum eſt ) rarò terra benè oleat. Peſſimè
olim fœtebat in Elide Anigri fluminis
aqua, vſque ad perniciem non ſolùm piſ
cium, ſed hominum. Et iuxta Methonem in
Meſſana in puteo quodam optimè olens
haurirebatur aqua: odor enim referebat
Cyzicenum emplaſtrum. Porrò Cyzicenum
emplaſtrum croco, myrrha, thure, & iride
radice, redolentibus ſuauiter conſtabat. Ma
nifeſtum eſt igitur, quòd contrariorum con
trariæ ſunt cauſæ: & quòd ſalubres quæ be
ne olent, & prauæ quæ fœtent. Habent &
vim aliæ aquæ alias progignendi plantas,
atque illud perpetua ratione obſeruatum eſt.
Nam Mæander fluuius myricas, Aſopus
Bœotius inncos altis cum radicibus, Nilus
Perſiam arborem nutrit. Atque ex his etiam
vires aquarum coniectari licebit. Sunt au
tem aliæ graues, aliæ leues. Leuior eſt omnis
aqua, Ariſtotele teſte, non ſolum in flumini
bus, ſed fontibus ac puteis, quæ ſuperna
tat: ſicut grauiſſima, quæ in imo: eadem
ratio partium, quæ totius. Deſcendunt
enim quæque grauia: quæ autem leuia,
ſupernatant. Refer Strabo, Eulæi aquam
aliis drachma, ſub acetabuli menſura fuiſ
ſe leuiorem. Eſt autem hoc iuxta Plinij
doctrinam, parte quintadecima. Sed ab
his ad aquarum miracula tranſeamus. Sunt
enim aquæ maximarum virium, vt etiam
ligna in lapides vertere ſoleant. Refert
Albertus Magnus, in Danico mari iux
ta Lubecenſem vrbem, ſua ætate inuen
tum arboris ramum cum nido & pullis;
qui cùm in lapidem cum arbore & ni
do eſſent conuerſi, purpureum tamen ad
huc colorem ſuum retinebant. Et Ceor
gius Agricola in Elbogano tractu iuxta
oppidum à Falconibus cognominatum, in
tegras cum cortice abietes in lapidem ver
ſas eſſe: atque quod maius eſt, in rimis
etiam pyritidem lapidem continere. Et
Domitius Bruſonius in Sylare amne, qui
radices montis eius, qui eſt in agro vrbis
Vrſentinorum olim, nunc Conturſij, lam
bit, folia & arborum ramos in lapides tran
ſire, non fide aliorum, ſed propria, vt qui
incola ſit regionis. Cortices autem lapidum
annos numero oſten dere. Sic guttæ Gottici
fontis (hoc enim nomen à vulgo inditum eſt)
ſparſæ lapideſcunt. Et in Dacia, Cepuſij
corides hydromel vetuſtate tranſire in vi
num. Ariſtoteles cauſam ſaporum aquæ in
calorem retulit. Terra enim excocta mutat
& probet ſaporem aquæ. Sic etiam oleo per
fuſi fontes quidam videntur, vt in Saxonia
iuxta nobile Brunonis oppidum, & in Sue
uia iuxta cœnobium, cui Degerſe lacus no
men eſt: & rurſus in valle montis Iuraſſi.
Cauſa eſt bitumen valde pingue: nam bitu
men oleum continere haud dubium eſt. Ita
que cum aqua eluitur oleo aqua innatanti,
fontem olei probet. Verum totum ex oleo
conſtare haud credendum eſt. Quid mirum
igitur Alexandri iuxta tabernaculum fon
tem olei ſcaturiſſe, vt Arianus omnium
Græcorum hiſtoricorum maximè verax re
fert: Aut Romæ temporibus Auguſti At non
natus eſt: non contendo, in his nihil refert,
quandoquidem oſtendimus fieri poſſe, &
quomodo: nam rarò hæc eueniunt, & paucis
in locis, vnde prodigij loco habentur, cum
euenerint. Alij ad Deum talia referunt. Vnde
in Elide Peloponenſi regione aqua Alphei
cineres ſacrificiorum Olympicorum in Mal
tam cum tranſirent, in ſuperſtirionem ver
ſum, quæ ob aqua pinguedinem fiebat.
Sunt & acres aquæ quaſi pinguibus oppoſi
tæ, vt Golnicij. Eadem eſt ratio calorum:
nam candida ad ſecundum lapidem à Clau
ca Miſenæ oppido: rubea, vt in Radera
Miſenæ fluuio iuxta Radeburgum, & olim
in Iudæa iuxta Ioppen: viridis in Carpato
monte iuxta Neuſolam: cærulea, vt Blaua
inter Feltrium ac Taruiſium, & in Ther
mopylis etiam talem fuiſſe referunt: ni
gerrima in Alera fluuio Saxoniæ, vbi in
Viſurgim ſe exonerat. Cauſæ ſunt argillæ
calores, ſed tenuioris, nam craſſa non hæ
ret aqua ideò neque tingit. Quædam etiam
calorem mutant, vt Nilus cum ſiccitatibus
areſcit, autore Theophraſto. Quædam ma
nent incorruptæ, vt Tyberis. Similis ratio
differentiæ eſt in odoribus. Plerunque tamen
aquarum odores iniucundi ſunt, quòd ( vt
dictum eſt ) rarò terra benè oleat. Peſſimè
olim fœtebat in Elide Anigri fluminis
aqua, vſque ad perniciem non ſolùm piſ
cium, ſed hominum. Et iuxta Methonem in
Meſſana in puteo quodam optimè olens
haurirebatur aqua: odor enim referebat
Cyzicenum emplaſtrum. Porrò Cyzicenum
emplaſtrum croco, myrrha, thure, & iride
radice, redolentibus ſuauiter conſtabat. Ma
nifeſtum eſt igitur, quòd contrariorum con
trariæ ſunt cauſæ: & quòd ſalubres quæ be
ne olent, & prauæ quæ fœtent. Habent &
vim aliæ aquæ alias progignendi plantas,
atque illud perpetua ratione obſeruatum eſt.
Nam Mæander fluuius myricas, Aſopus
Bœotius inncos altis cum radicibus, Nilus
Perſiam arborem nutrit. Atque ex his etiam
vires aquarum coniectari licebit. Sunt au
tem aliæ graues, aliæ leues. Leuior eſt omnis
aqua, Ariſtotele teſte, non ſolum in flumini
bus, ſed fontibus ac puteis, quæ ſuperna
tat: ſicut grauiſſima, quæ in imo: eadem
ratio partium, quæ totius. Deſcendunt
enim quæque grauia: quæ autem leuia,
ſupernatant. Refer Strabo, Eulæi aquam
aliis drachma, ſub acetabuli menſura fuiſ
ſe leuiorem. Eſt autem hoc iuxta Plinij
doctrinam, parte quintadecima. Sed ab
his ad aquarum miracula tranſeamus. Sunt
enim aquæ maximarum virium, vt etiam
ligna in lapides vertere ſoleant. Refert
Albertus Magnus, in Danico mari iux
ta Lubecenſem vrbem, ſua ætate inuen
tum arboris ramum cum nido & pullis;
qui cùm in lapidem cum arbore & ni
do eſſent conuerſi, purpureum tamen ad
huc colorem ſuum retinebant. Et Ceor
gius Agricola in Elbogano tractu iuxta
oppidum à Falconibus cognominatum, in
tegras cum cortice abietes in lapidem ver
ſas eſſe: atque quod maius eſt, in rimis
etiam pyritidem lapidem continere. Et
Domitius Bruſonius in Sylare amne, qui
radices montis eius, qui eſt in agro vrbis
Vrſentinorum olim, nunc Conturſij, lam
bit, folia & arborum ramos in lapides tran
ſire, non fide aliorum, ſed propria, vt qui
incola ſit regionis. Cortices autem lapidum
annos numero oſten dere. Sic guttæ Gottici
fontis (hoc enim nomen à vulgo inditum eſt)
ſparſæ lapideſcunt. Et in Dacia, Cepuſij
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib