Alvarus, Thomas, Liber de triplici motu, 1509

Page concordance

< >
Scan Original
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
< >
page |< < of 290 > >|
    <echo version="1.0">
      <text xml:lang="la">
        <div xml:id="N10132" level="1" n="1" type="body">
          <div xml:id="N15C17" level="2" n="3" type="other" type-free="pars">
            <div xml:id="N15C22" level="3" n="1" type="other" type-free="tractatus">
              <div xml:id="N15C2F" level="4" n="1" type="chapter" type-free="capitulum">
                <pb chead="Primi partis" file="0059" n="59"/>
                <head xml:id="N15C38" xml:space="preserve">Capitulum primum / in quo ponitur
                  <lb/>
                et improbatur vna opinio: de cauſa
                  <lb/>
                velocitatis motus.</head>
                <p xml:id="N15C3F">
                  <s xml:id="N15C40" xml:space="preserve">QUoniã errores elimi-
                    <lb/>
                  nãdi et extirpandi ſunt antea
                    <lb/>
                  ̄ veritas inferatur: ideo pre-
                    <lb/>
                  mittūtur et improbantur falſe
                    <lb/>
                  opiniones more communiter
                    <lb/>
                  hanc tractantium materiam.</s>
                </p>
                <p xml:id="N15C4D">
                  <s xml:id="N15C4E" xml:space="preserve">Prima opinio de velo­
                    <lb/>
                  citate motuum penes cauſam fuit aliquorum phi­
                    <lb/>
                  loſophorū dicentium velocitatem in motu atten-
                    <lb/>
                  di debere penes proportionem exceſſus potentia-
                    <lb/>
                  rum ſupra ſuas reſiſtētias: ita  ſi exceſſus vnius
                    <lb/>
                  potentie ſupra ſuam reſiſtentiaꝫ fuerit duplus ad
                    <lb/>
                  exceſſum alterius potentie ſupra ſuam reſiſtentiã
                    <lb/>
                  motus / ille erit duple velocitatis ad alium motuꝫ /
                    <lb/>
                  vt ſi .6. moueant .3 / et .4. moueant .2. / hoc eſt actiui-
                    <lb/>
                  tas vt .4. / quia exceſſus .6. ad .3. eſt ſexquialterus
                    <lb/>
                  ad exceſſum .4. ad .2. in ſexquialtero velocius .6.
                    <lb/>
                  mouebunt .3. ꝙ̄ .4.2. </s>
                  <s xml:id="N15C67" xml:space="preserve">Et ſic conſequenter dicas in
                    <lb/>
                  aliis. </s>
                  <s xml:id="N15C6C" xml:space="preserve">Hanc opinionem fundant eius factores in
                    <lb/>
                  verbo philoſophi primo celi et mundi capitulo de
                    <lb/>
                  infinito. </s>
                  <s xml:id="N15C73" xml:space="preserve">inferentis velocitatem motuum penes ex­
                    <lb/>
                  cellentiã exceſſus: et in verbo commentatoris quar­
                    <lb/>
                  to phiſicorum cõmento .35. et .39. in quibus locis vi-
                    <lb/>
                  detur huic opinioni ſatis applaudere.</s>
                </p>
                <note position="left" xml:id="N15C7C" xml:space="preserve">Contra
                  <lb/>
                primam
                  <lb/>
                opinio-
                  <lb/>
                nē inſtat̄̄</note>
                <p xml:id="N15C86">
                  <s xml:id="N15C87" xml:space="preserve">Sed cõtra iſtam opinionē arguitur /
                    <lb/>
                  qui ſi illa eſſet vera / ſequeretur /  motus proueni-
                    <lb/>
                  tes ab equalibus proportionibus eſſent inequa-
                    <lb/>
                  les: ſed conſequens eſt falſum / igitur illud ex quo
                    <lb/>
                  ſequitur. </s>
                  <s xml:id="N15C92" xml:space="preserve">Sequela probatur et volo /  potentia vt
                    <lb/>
                  8. moueat reſiſtentiam vt .4. et potentia vt .4. mo-
                    <lb/>
                  reſiſtentiaꝫ vt .2. / quo poſito arguitur ſic. </s>
                  <s xml:id="N15C99" xml:space="preserve">Ille due
                    <lb/>
                  proportiones potentiarum ad reſiſtentias ſunt
                    <lb/>
                  equales cum vtra ſit dupla: et tamen vna illarū
                    <lb/>
                  puta .8. ad .4. velocius mouet ꝙ̄ altera igitur pro­
                    <lb/>
                  poſitum. </s>
                  <s xml:id="N15CA4" xml:space="preserve">Minor probatur / quia exceſſus eſt maior /
                    <lb/>
                  igitur ſecundum opinionem velocitas eſt maior.
                    <lb/>
                  </s>
                  <s xml:id="N15CAA" xml:space="preserve">¶ Dices concedendo ſequelam: et negando falſi-
                    <lb/>
                  tatem conſequentis.</s>
                </p>
                <p xml:id="N15CAF">
                  <s xml:id="N15CB0" xml:space="preserve">Sed contra / quia tunc ſequeretur 
                    <lb/>
                  aliquam duo mobilia mouerentur ab equalibꝰ pro­
                    <lb/>
                  portionibus: tamen vnum in duplo velocius mo-
                    <lb/>
                  ueretur altero / ſed conſequens eſt falſum / ergo il-
                    <lb/>
                  lud ex quo ſequitur. </s>
                  <s xml:id="N15CBB" xml:space="preserve">Sequela probatur retento ſu­
                    <lb/>
                  periori caſu. </s>
                  <s xml:id="N15CC0" xml:space="preserve">Nam potentia vt .8. mouebit reſiſtē-
                    <lb/>
                  tiam vt quatuor in duplo velocius ꝙ̄ potentia vt
                    <lb/>
                  quatuor moueat reſiſtentiaꝫ vt .2. quoniã exceſſus
                    <lb/>
                  eſt duplus / et tamen ille proportiões ſunt equales
                    <lb/>
                  igitur propoſitum.
                    <note position="left" xlink:href="note-0059-01a" xlink:label="note-0059-01" xml:id="N15CDB" xml:space="preserve">Dicitur</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N15CD0" xml:space="preserve">¶ Dices concedendo qnod in-
                    <lb/>
                  fertur: nec illud habes pro inconuenienti: īmo pro
                    <lb/>
                  ſequela opinionis.</s>
                </p>
                <note position="left" xml:id="N15CE1" xml:space="preserve">Replica</note>
                <p xml:id="N15CE5">
                  <s xml:id="N15CE6" xml:space="preserve">Sed contra / quia tunc ſequeretur 
                    <lb/>
                  ſi aliqua potentia moueret aliquam reſiſtentiam
                    <lb/>
                  aliquali velocitate: medietas potentie non moue-
                    <lb/>
                  ret medietatē reſiſtentie tanta velocitate cõſequēs
                    <lb/>
                  eſt falſum: et contra philoſophum ſeptimo phiſi-
                    <lb/>
                  corum expreſſe ponentem oppoſitum / igitur illud
                    <lb/>
                  ex quo / ſequitur ſequela probatur et volo /  poten­
                    <lb/>
                  tia vt .8. moueat reſiſtentiam vt quatuor: deinde
                    <lb/>
                  medietas potentie vt octo puta .4. moueat medie-
                    <lb/>
                  tatē reſiſtentie puta duo quo poſito arguo ſic / po­
                    <lb/>
                  tentia vt octo in duplo plus excedit ſuam reſiſten­
                    <cb chead="Capitulum primū."/>
                  tiam ꝙ̄ medietas eius / que eſt vt quatuor excedat
                    <lb/>
                  medietatem ſue reſiſtentie / que eſt vt .2. cum vna ex-
                    <lb/>
                  cedat per quatuor et alia per .2. / igitur non tanta
                    <lb/>
                  velocitate medietas potentie mouet medietatem
                    <lb/>
                  reſiſtentie / quanta tota potentia mouet totam re-
                    <lb/>
                  ſiſtentiam / quod fuit inferendum.</s>
                </p>
                <note position="right" xml:id="N15D0A" xml:space="preserve">Cõfirma­
                  <lb/>
                tio.</note>
                <p xml:id="N15D10">
                  <s xml:id="N15D11" xml:space="preserve">¶ Et confirmatur / quia ſi opinio eſſet vera / ſeque-
                    <lb/>
                  retur /  ſi duo equi traherent duas nauas diuiſim
                    <lb/>
                  per vnã horam:  illi equi coniūcti traherent illas
                    <lb/>
                  duas naues coniūctim in duplo velocius: ſed con­
                    <lb/>
                  ſequens eſt contra experientiã / igitur illud ex quo
                    <lb/>
                  ſequitur. </s>
                  <s xml:id="N15D1E" xml:space="preserve">Sequela ꝓbatur / quoniã ipſis coniūctis
                    <lb/>
                  exceſſus eſſet duplus ad exceſſum vtriuſ diuiſim /
                    <lb/>
                  igitur velocitas eſſet dupla: conſequentia patet ex
                    <lb/>
                  opinione. </s>
                  <s xml:id="N15D27" xml:space="preserve">Sed antecedēs probatur / quia quando­
                    <lb/>
                  cun ſunt due proportiones equales: ſi minores
                    <lb/>
                  numeri vniantur et maiores ſimiliter / et fiat vna ꝓ­
                    <lb/>
                  portio: exceſſus in tali proportiõe eſſet duplus ad
                    <lb/>
                  exceſſum cuiuſlibet alterius. </s>
                  <s xml:id="N15D32" xml:space="preserve">Exemplum / vt capta
                    <lb/>
                  proportiõe .4. ad .2. / et vna alia ſibi equali in eiſdē
                    <lb/>
                  terminis puta .4. ad .2. / deinde vniendo minores
                    <lb/>
                  numeros puta binarium cum binario et maiores
                    <lb/>
                  puta quaternarium cum quaternario: reſultabit
                    <lb/>
                  proportio dupla .8. ad .4. / et ibi numerus maior ex­
                    <lb/>
                  cedet minorem numerum duplo exceſſu ad exceſſū
                    <lb/>
                  aliarum proportionum / vt patet ad ſenſum. </s>
                  <s xml:id="N15D43" xml:space="preserve">Aliud
                    <lb/>
                  exemplum: capiantur due proportiones ſexquial­
                    <lb/>
                  tere in eiſdem terminis: puta .6. ad .4. et .6. ad .4. / et
                    <lb/>
                  manifeſtum eſt /  exceſſus in talibus proportioni­
                    <lb/>
                  bus eſt binarius. </s>
                  <s xml:id="N15D4E" xml:space="preserve">Et ſi vniantur numeri mino-
                    <lb/>
                  res et maiores reſultabit proportio .12. ad .8. / que
                    <lb/>
                  erit ſexquialtera: in qua maior numerꝰ excedit mi­
                    <lb/>
                  norē quaternario: et per cõſequens duplo exceſſus
                    <lb/>
                  ad aliū exceſſū et ſic infallibiliter īuenies in omni
                    <lb/>
                  ſpecie proportiones cuiuſcun generis fuerit: vt
                    <lb/>
                  patet abunde ex ſecūda parte in tertio correlario
                    <lb/>
                  tertie concluſionis quarti capitis.</s>
                </p>
                <note position="right" xml:id="N15D5F" xml:space="preserve">Cõfirma­
                  <lb/>
                tio ſcḋa.</note>
                <p xml:id="N15D65">
                  <s xml:id="N15D66" xml:space="preserve">¶ Confirmatur ſecundo / quoniam ſi poſitio eſſet
                    <lb/>
                  vera: ſequeretur /  capta vna libra plumbi ele-
                    <lb/>
                  uantis in rota mediam libram ex oppoſito per
                    <lb/>
                  aliquod ſpacium in aliquo tempore:  due libre
                    <lb/>
                  eleuarent vnam libram ex oppoſito in duplo mi-
                    <lb/>
                  nori tempore: et per conſequens in duplo velocius /
                    <lb/>
                  ſed hoc eſt manifeſte falſum: et contra experientiã
                    <lb/>
                  que ſatis facile haberi poteſt: igitur illud ex quo
                    <lb/>
                  ſequitur. </s>
                  <s xml:id="N15D79" xml:space="preserve">Sequela probatur / quia exceſſus eſſet du­
                    <lb/>
                  plus ad priorem exceſſum: puta exceſſus quo due
                    <lb/>
                  libre excedunt vnam libram / ad exceſſum quo vna
                    <lb/>
                  libra excedit mediam libram: vt in priori ↄ̨firma-
                    <lb/>
                  tione probatum eſt. </s>
                  <s xml:id="N15D84" xml:space="preserve">¶ Et propter hoc relinquitur
                    <lb/>
                  hec opinio contraria experimento et rationi et ſen­
                    <lb/>
                  tentie paripatheticorum.</s>
                </p>
                <p xml:id="N15D8B">
                  <s xml:id="N15D8C" xml:space="preserve">Ad fulcimentum autem predicte opi­
                    <lb/>
                  nionis que innititur auctoritatibus philoſophi
                    <lb/>
                  et cõmentatoris. </s>
                  <s xml:id="N15D93" xml:space="preserve">Dicitur cõcedendo predictas au-
                    <lb/>
                  ctoritates: et negando conſequentiam: et ratio eſt:
                    <lb/>
                  quia cum philoſophus aut cõmentator dicunt ve-
                    <lb/>
                  locitatem motus ſequi exceſſum aut excellentiam
                    <lb/>
                  potentie motoris ſupra ſuam reſiſtentiam: intelli­
                    <lb/>
                  gitur per excellentiam ſiue exceſſum potentie mo-
                    <lb/>
                  toris ſupra ſuam reſiſtentiam exceſſus vnius pro-
                    <lb/>
                  portionis ſupra alteram ita  ſit ſenſus: quanto
                    <lb/>
                  vna ꝓportio excedit alteram tanto velocitas mo-
                    <lb/>
                  tus proueniens ab illa excedit velocitatem motus
                    <lb/>
                  prouenientem ab alia. </s>
                  <s xml:id="N15DAA" xml:space="preserve">Et  iſta ſit intentio philo­
                    <lb/>
                  ſophi patet ex regula / quam ponit in ſeptimo phi­
                    <lb/>
                  ſicorū ſuperius allegata que (vt latius poſtea di-
                    <lb/>
                  citur) ſic intelligi debet. </s>
                  <s xml:id="N15DB3" xml:space="preserve">Si aliqua virtus moueat </s>
                </p>
              </div>
            </div>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>