Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="39"/>
                <arrow.to.target n="marg379"/>
                <lb/>
              cauſſæ poſſunt afferri, ita enim tractantur, vt à nobis ſuprà dictum eſt de primis illis cogita­
                <lb/>
              tionibus rudibus ſcilicet & inchoatis, vt quid in illis veri continetur, accipi poſsit; illud re­
                <lb/>
              pudiari, quod ineſt falſi. </s>
              <s>Proinde in iis ita verſandum, vt medici in corporum curatione; ſicu­
                <lb/>
              ti enim ipſi non nutriunt, nisi corpus a prauis humoribus repurgarint: ſic neque ali debet ani­
                <lb/>
              mus; niſi ante pellantur errores. </s>
              <s>Efficitur item, vt in veram ſententiam poſsit quiſque trahi
                <lb/>
              facilius, quo maior philoſophorum conſenſus exiſtat; erit verò hoc expeditius quo plura ex in­
                <lb/>
              hærentibus & comitantibus explorentur, atque illa quidem quæ videantur aduerſa (nam neceſ­
                <lb/>
              ſariæ contrariorum concluſiones & rationes, quęſtiones ſunt de contrariis) patiunt enim dubita­
                <lb/>
              tionem; dubitatio verò copiam facit, & dum animum huc & illuc conuertit, viam monſtrat ad
                <lb/>
              inueniendum quod quęritur, cùm ita eueniat, vt ex aduerſorum collatione quod plus valeat ob­
                <lb/>
              ſeruari poſsit, & ex oppoſitarum rationum conflictu, non ſecus àc ignis ex attritu ſilicis, excutia­
                <lb/>
              tur veritas, & fallaciarum cauſſæ facilius detegantur, vnde omnis ignorantiæ caligo diſpellitur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Neque enim oratio vera ſolùm eſſe debet; ſed aperienda quoque cauſſa eſt, cur falſa pro veris
                <lb/>
              habita ſint. </s>
              <s>cùm ita fiat, vt ratio per quam falſa colligebantur, probabilis ſanè, verùm non neceſ­
                <lb/>
              ſaria videatur. </s>
              <s>Proptereà vero tum magis adhæreſcimus. </s>
              <s>Oppoſita enim (vt fertur) in proximo
                <lb/>
              magis elucent. </s>
              <s>Ex hac igitur
                <expan abbr="verorũ">verorum</expan>
              collatione
                <expan abbr="">cum</expan>
              falſis id facilè ſuccedit quod optat in
                <expan abbr="addiſcẽte">addiſcente</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg380"/>
                <lb/>
              Philoſophus. </s>
              <s>ita enim principia vera cognoſcit & credit, vt ijs oppoſita falſa prorſus exiſtimet;
                <lb/>
              ex quo efficitur immutabilis; id quod ſcientis eſt maximè proprium. </s>
              <s>Nec reticendum illud eſt
                <lb/>
              quòd aliqui ratione inſiſtunt, nonnulli, quorum minus perſpicaæ eſt ingenium, apparentibus. </s>
              <s>ea
                <lb/>
              verò ſępè ſecum pugnare contingit, ex quo ſententiæ repugnantes oriuntur. </s>
              <s>Igitur ob eam cauſ­
                <lb/>
              ſam rationes & apparentia ſunt conferenda,
                <expan abbr="ſępiusq́">ſępiusque</expan>
              . </s>
              <s>apparentia conſectanda ſunt quàm retinen­
                <lb/>
              dæ rationes:
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              ſi verò pugnent cum apparentibus eas ſoluere oportebit. </s>
              <s>Nunc autem niſi illas
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg381"/>
                <lb/>
              ſoluere liceat, fidem iis habere cogimur, & inuiti decipimur. </s>
              <s>Tùm etiam quia verum ex falſis col­
                <lb/>
              ligi poteſt, concluſionis cauſſæ ſpectandæ ſunt; ne fortè id quod
                <expan abbr="cõcluditur">concluditur</expan>
              , illi tribuatur ex quo,
                <lb/>
              non pendet. </s>
              <s>Prætereà maiorem auctoritatem habebunt ea quæ dicentur apud illos qui antè au­
                <lb/>
              diuerint rationes earum ſententiarum quæ controuerſiam faciunt. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Nam ſic rectiores iudices
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg382"/>
                <lb/>
              habebimur, ſi omnium cauſſas audiamus. </s>
              <s>Arbitros enim præſtare nos oportet, non aduerſarios,
                <lb/>
              ſi iudicando verum inuenire volumus. </s>
              <s>Cæterùm prætereà, quæ valent ad rectè iudicandum, il­
                <lb/>
              lud ab Ariſtotele ſcriptum eſt, ea videnda eſſe quæ dixerint alij, ne ſi decepti fuerint, in
                <expan abbr="eiſdẽ">eiſdem</expan>
              ver­
                <lb/>
              ſemur erroribus. </s>
              <s>& ſi quod nobis commune cum illis decretum ſit, ne priuatim moleſtiam nobis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg383"/>
                <lb/>
              ipſis exhibeat,
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              dum cęteros adiutores habemus; & pro nobis pugnare
                <expan abbr="paratost̃">paratostur</expan>
              ; quaſi ſoli
                <expan abbr="tantã">tantam</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg384"/>
                <lb/>
              quæſtionem ſuſtinere non valeamus, itaque ad excuſationem ſocios quęrimus; & crimen nobis
                <lb/>
              volumus cum alijs eſſe commune: neque id affine culpæ habendum eſt; quia tametſi nihil de il­
                <lb/>
              la quæſtione ſuccurrit quod aliter conſtitui poſsit; gratum tamen eſſe debet non modò per om­
                <lb/>
              nia melius; ſed quòd aliqua ſanè meliora faciamus, alia verò
                <expan abbr="">non</expan>
              deteriora, ſi melius non licuerit.
                <lb/>
              </s>
              <s>Hic quidem noſtri conſilij fructus. </s>
              <s>Verumenimuerò, cùm variis modis ſententiæ
                <expan abbr="philoſophorũ">philoſophorum</expan>
                <lb/>
              tractari ſoleant, & diſſolui rationes quibus confirmantur & probabiliter & demonſtratiue; non
                <lb/>
              deſunt etiam (vt commune eſt omnibus falli) qui ſe cauillis inuoluant, quibus cùm ſe extricare
                <lb/>
              neſciant, multa comminiſcuntur quæ toto cœlo diſtent à vero. </s>
              <s>Nonnulli item demonſtrationi­
                <lb/>
              bus vtantur quæ propriæ ſint aliarum
                <expan abbr="ſcientiarũ">ſcientiarum</expan>
              . </s>
              <s>Nos in hac methodo conſtituimus illa diſſolue­
                <lb/>
              re quæ vel ex noſtris principiis malè deducta ſint, vel concluſa mediis per accidens, vel etiam in­
                <lb/>
              uoluta ſophiſmatis; illud in animo perpetuò fixum habentes, vt quæ ponuntur à nobis cum ſen­
                <lb/>
              ſilibus primum, tùm deinde cum Ariſtotelicis dogmatis congruant: ſiqua præter hęc adhibean­
                <lb/>
              tur, nihilominus ſtudebimus, vt ad ea ipſa, quæ primi propoſiti ſunt, aliquo pacto conducant.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg385"/>
                <lb/>
              Nouerat enim Ariſtoteles Parmenidem & Meliſſum, tollere naturam principij, nedum natura­
                <lb/>
              lis ſcientiæ fundamenta demoliri. </s>
              <s>quia verò præſeferret ea diſputatio philoſophiam, ideſt, pate­
                <lb/>
              faceret aditum ad inueniendam veritatem (talis enim eſt vis eius locutionis
                <foreign lang="grc">ἒχειν φιλοσοφίαν</foreign>
              ,
                <lb/>
              ideſt, habere philoſophiam: ita vt etiam alibi Ariſtoteles ita ſcriptum reliquerit aliquid eſſe à
                <lb/>
              ciuili philoſopho conſiderandum, quòd haberet
                <foreign lang="grc">ἀπορὶαν καὶ φιλοσοφὶαν πωλιτικὴν</foreign>
              ,
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              ideſt,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg386"/>
                <lb/>
              dubitationem & philoſophiam ciuilem & alibi
                <foreign lang="grc">ὃσα μὲν οῦν ἒχειν φιλοσοφίαν πωλιτικὴν</foreign>
              ,
                <lb/>
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              ideſt, “Quæcunque habent philoſophiam ciuilem”, ſic quia contemplatio entis & vnius
                <expan abbr="veritatẽ">veritatem</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg387"/>
                <lb/>
              illuſtrat, & valet ad fundanda phyſiologiæ principia, non detrectauit Philoſophus eiuſmodi
                <expan abbr="cõ-greſſum">con­
                  <lb/>
                greſſum</expan>
              . </s>
              <s>Nanque etſi non naturales quæſtiones ad diſcutiendum proponebant, de natura ſe lo­
                <lb/>
              qui profitebantur quæ, cùm principium foret, impellebat item ipſos ad diſceptandum quodam­
                <lb/>
              modo de principio. </s>
              <s>Itaque ob affinitatem quam habebat illa poſitio cum phyſiologiæ princi­
                <lb/>
              piis, ab Ariſtotele conſiderata eſt. </s>
              <s>De natura autem ſe diſſerere autumabant, idcirco quod nulla
                <lb/>
              alia ſubſtantia ſupra naturam ab illis perſpecta fuiſſet. </s>
              <s>Et Epicurus etiam omnia naturæ nomine
                <lb/>
              appellauit qui ita diuidit. </s>
              <s>Omnium quę ſint, naturam eſſe corpora & inane,
                <expan abbr="quęq́ue">quęque</expan>
              his accidant.
                <lb/>
              </s>
              <s>Nam quæcunque eluent aut his coniuncta duabus (corporibus & inani) rebus ea inuentes; aut </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>