Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.002467">
                <pb pagenum="410" xlink:href="016/01/059.jpg"/>
              aquam profert, inde æſtate copioſiſſimam:
                <lb/>
              autumni autem principio ſiccari incipit,
                <lb/>
              ſiccuſque hyeme manet. </s>
              <s id="s.002468">Blaſius de Villa
                <lb/>
              Franca Hiſpanus medicus cauſam eſſe pu­
                <lb/>
              tat (
                <expan abbr="nãm">namm</expan>
              is hoc ſcripſit tanquam ei comper­
                <lb/>
              tum) profunditatem aluei, ob quam æſtate
                <lb/>
              non ſiccatur, hyeme à calidis viſceribus ter­
                <lb/>
              ræ abſumitur. </s>
              <s id="s.002469">Sed nos oſtendimus hyeme
                <lb/>
              terræ intima non ſimpliciter eſſe calidiora
                <lb/>
              quam æſtate, ſed comparatione ad aërem
                <lb/>
              habita. </s>
              <s id="s.002470">Quoniam igitur frigidiſſima eſt, ha­
                <lb/>
              linitro participat. </s>
              <s id="s.002471">Æſtate autem fluit deriua­
                <lb/>
              tis riuulis à montibus, cum niues liquari in­
                <lb/>
              cipiunt. </s>
              <s id="s.002472">Autumno ſiccatur, cum quę è mon­
                <lb/>
              tibus fluere deſierint ſub terra, ob idque
                <lb/>
              hyeme ſiccus manet: neque enim niues ſol­
                <lb/>
              uuntur ob gelu. </s>
              <s id="s.002473">Videtur autem hoc quaſi
                <lb/>
              generale eſſe, vt vere & æſtate, magis tur­
                <lb/>
              geant fluuij, quam autumno, multò autem
                <lb/>
              minus hyeme. </s>
              <s id="s.002474">Diſtet hic fons à Vagliadolit
                <lb/>
              Pintia, olim famoſiſſima vrbe, paſſibus XX.
                <lb/>
              M. </s>
              <s id="s.002475">Referunt etiam in Elbogano, aquam
                <lb/>
              ſtrepere non leuiter, acidique eſſe ſaporis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002476">Meminit Ariſtoteles aquam fuiſſe olim in
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg273"/>
                <lb/>
              Sicanio agro Siciliæ, qua incolæ, pro aceto
                <lb/>
              vterentur. </s>
              <s id="s.002477">Quid mirum? </s>
              <s id="s.002478">Accepi, iuxta Ro­
                <lb/>
              mam in Villa Cardinalis Triultij inuentam
                <lb/>
              ſaporis auſteri aquam, atque eam ſaluberri­
                <lb/>
              mam, ob id ſolitam aſportari longius vt vi­
                <lb/>
              no miſceatur ad conciliandam gratiam.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002479">Conſtat autem alumine concocto, atque be­
                <lb/>
              ne temperato humido, fieri auſtrum: nam
                <lb/>
              ſponte aſtrigens eſt. </s>
              <s id="s.002480">Cum tamen vino
                <lb/>
              miſcetur alumen, creditur dyſenterias
                <lb/>
              excitare. </s>
              <s id="s.002481">Sic referunt in Cardia iuxta lacum
                <lb/>
              Daſcyli, in loco qui vocatur Campus al­
                <lb/>
              bus, aquam eſſe lacte dulciorem: aliam quo­
                <lb/>
              que iuxta pontem qua itur Valdeburgum.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg274"/>
                <lb/>
              Sunt & quæ vinum referant, vt olim in Na­
                <lb/>
              xo inſula vna ex Cycladibus Ægei pelagi:
                <lb/>
              vnde in 3. Eleg.
                <lb/>
                <emph type="quote"/>
                <emph type="italics"/>
              En tibi per mediam bene olentia flumina.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002482">Naxon, (
                <emph.end type="italics"/>
              Propertius.
                <lb/>
                <emph type="italics"/>
              Vnde tuum potat Naxia turba merum:
                <emph.end type="italics"/>
                <emph.end type="quote"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002483">
                <margin.target id="marg264"/>
              Flumina
                <lb/>
              ſub terra &
                <lb/>
              ex illa
                <lb/>
              erumpentia.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002484">Specus ſub
                <lb/>
              terra.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002485">
                <margin.target id="marg265"/>
              Aqua pu­
                <lb/>
              teorum cur
                <lb/>
              hyome cali­
                <lb/>
              dæ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002486">
                <margin.target id="marg266"/>
              Quomodo in
                <lb/>
              aridis locis
                <lb/>
              aqua an
                <lb/>
              ſubſit, &
                <lb/>
              qualis ſit,
                <lb/>
              exploremus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002487">
                <margin.target id="marg267"/>
              Fontium
                <lb/>
              feruentium
                <lb/>
              cauſa.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002488">
                <margin.target id="marg268"/>
              Incendia
                <lb/>
              montium cur
                <lb/>
              & quando
                <lb/>
              fiant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002489">
                <margin.target id="marg269"/>
              Optimæ a­
                <lb/>
              quæ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002490">
                <margin.target id="marg270"/>
              Aquæ frigi­
                <lb/>
              diſſimæ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002491">
                <margin.target id="marg271"/>
              Aquæ maxi­
                <lb/>
              mum edentes
                <lb/>
              ſtrepitum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002492">
                <margin.target id="marg272"/>
              Cauſa ſtre­
                <lb/>
              pitus aqua­
                <lb/>
              rum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002493">Cauſa fri­
                <lb/>
              giditatis
                <lb/>
              aquarum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002494">
                <margin.target id="marg273"/>
              Aquarum
                <lb/>
              ſapores.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002495">
                <margin.target id="marg274"/>
              Hydromel
                <lb/>
              tranſit in
                <lb/>
              vinum ve­
                <lb/>
              tuſtate.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002496">Cauſa ſapo­
                <lb/>
              ris
                <expan abbr="aquarũ">aquarum</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002497">Quid mirum, cum referant Plin. & Dioſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg275"/>
                <lb/>
              corides hydromel vetuſtate tranſire in vi­
                <lb/>
              num. </s>
              <s id="s.002498">Ariſtoteles cauſam ſaporum aquæ in
                <lb/>
              calorem retulit. </s>
              <s id="s.002499">Terra enim excocta mutat
                <lb/>
              & probet ſaporem aquæ. </s>
              <s id="s.002500">Sic etiam oleo per­
                <lb/>
              fuſi fontes quidam videntur, vt in Saxonia
                <lb/>
              iuxta nobile Brunonis oppidum, & in Sue­
                <lb/>
              uia iuxta cœnobium, cui Degerſe lacus no­
                <lb/>
              men eſt: & rurſus in valle montis Iuraſſi.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002501">Cauſa eſt bitumen valde pingue: nam bitu­
                <lb/>
              men oleum continere haud dubium eſt. </s>
              <s id="s.002502">Ita­
                <lb/>
              que cum aqua eluitur oleo aqua innatanti,
                <lb/>
              fontem olei probet. </s>
              <s id="s.002503">Verum totum ex oleo
                <lb/>
              conſtare haud credendum eſt. </s>
              <s id="s.002504">Quid mirum
                <lb/>
              igitur Alexandri iuxta tabernaculum fon­
                <lb/>
              tem olei ſcaturiſſe, vt Arianus omnium
                <lb/>
              Græcorum hiſtoricorum maximè verax re­
                <lb/>
              fert: Aut Romæ temporibus Auguſti At non
                <lb/>
              natus eſt: non contendo, in his nihil refert,
                <lb/>
              quandoquidem oſtendimus fieri poſſe, &
                <lb/>
              quomodo: nam rarò hæc eueniunt, & paucis
                <lb/>
              in locis, vnde prodigij loco habentur, cum
                <lb/>
              euenerint. </s>
              <s id="s.002505">Alij ad Deum talia referunt. </s>
              <s id="s.002506">Vnde
                <lb/>
              in Elide Peloponenſi regione aqua Alphei
                <lb/>
              cineres ſacrificiorum Olympicorum in Mal
                <lb/>
              tam cum tranſirent, in ſuperſtirionem ver­
                <lb/>
              ſum, quæ ob aqua pinguedinem fiebat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002507">Sunt & acres aquæ quaſi pinguibus oppoſi­
                <lb/>
              tæ, vt Golnicij. </s>
              <s id="s.002508">Eadem eſt ratio calorum:
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg276"/>
                <lb/>
              nam candida ad ſecundum lapidem à Clau­
                <lb/>
              ca Miſenæ oppido: rubea, vt in Radera
                <lb/>
              Miſenæ fluuio iuxta Radeburgum, & olim
                <lb/>
              in Iudæa iuxta Ioppen: viridis in Carpato
                <lb/>
              monte iuxta Neuſolam: cærulea, vt Blaua
                <lb/>
              inter Feltrium ac Taruiſium, & in Ther­
                <lb/>
              mopylis etiam talem fuiſſe referunt: ni­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg277"/>
                <lb/>
              gerrima in Alera fluuio Saxoniæ, vbi in
                <lb/>
              Viſurgim ſe exonerat. </s>
              <s id="s.002509">Cauſæ ſunt argillæ
                <lb/>
              calores, ſed tenuioris, nam craſſa non hæ­
                <lb/>
              ret aqua ideò neque tingit. </s>
              <s id="s.002510">Quædam etiam
                <lb/>
              calorem mutant, vt Nilus cum ſiccitatibus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg278"/>
                <lb/>
              areſcit, autore Theophraſto. </s>
              <s id="s.002511">Quædam ma­
                <lb/>
              nent incorruptæ, vt Tyberis. </s>
              <s id="s.002512">Similis ratio
                <lb/>
              differentiæ eſt in odoribus. </s>
              <s id="s.002513">Plerunque tamen
                <lb/>
              aquarum odores iniucundi ſunt, quòd ( vt
                <lb/>
              dictum eſt ) rarò terra benè oleat. </s>
              <s id="s.002514">Peſſimè
                <lb/>
              olim fœtebat in Elide Anigri fluminis
                <lb/>
              aqua, vſque ad perniciem non ſolùm piſ­
                <lb/>
              cium, ſed hominum. </s>
              <s id="s.002515">Et iuxta Methonem in
                <lb/>
              Meſſana in puteo quodam optimè olens
                <lb/>
              haurirebatur aqua: odor enim referebat
                <lb/>
              Cyzicenum emplaſtrum. </s>
              <s id="s.002516">Porrò Cyzicenum
                <lb/>
              emplaſtrum croco, myrrha, thure, & iride
                <lb/>
              radice, redolentibus ſuauiter conſtabat. </s>
              <s id="s.002517">Ma­
                <lb/>
              nifeſtum eſt igitur, quòd contrariorum con­
                <lb/>
              trariæ ſunt cauſæ: & quòd ſalubres quæ be­
                <lb/>
              ne olent, & prauæ quæ fœtent. </s>
              <s id="s.002518">Habent &
                <lb/>
              vim aliæ aquæ alias progignendi plantas,
                <lb/>
              atque illud perpetua ratione obſeruatum eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002519">Nam Mæander fluuius myricas, Aſopus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg279"/>
                <lb/>
              Bœotius inncos altis cum radicibus, Nilus
                <lb/>
              Perſiam arborem nutrit. </s>
              <s id="s.002520">Atque ex his etiam
                <lb/>
              vires aquarum coniectari licebit. </s>
              <s id="s.002521">Sunt au­
                <lb/>
              tem aliæ graues, aliæ leues. </s>
              <s id="s.002522">Leuior eſt omnis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg280"/>
                <lb/>
              aqua, Ariſtotele teſte, non ſolum in flumini­
                <lb/>
              bus, ſed fontibus ac puteis, quæ ſuperna­
                <lb/>
              tat: ſicut grauiſſima, quæ in imo: eadem
                <lb/>
              ratio partium, quæ totius. </s>
              <s id="s.002523">Deſcendunt
                <lb/>
              enim quæque grauia: quæ autem leuia,
                <lb/>
              ſupernatant. </s>
              <s id="s.002524">Refer Strabo, Eulæi aquam
                <lb/>
              aliis drachma, ſub acetabuli menſura fuiſ­
                <lb/>
              ſe leuiorem. </s>
              <s id="s.002525">Eſt autem hoc iuxta Plinij
                <lb/>
              doctrinam, parte quintadecima. </s>
              <s id="s.002526">Sed ab
                <lb/>
              his ad aquarum miracula tranſeamus. </s>
              <s id="s.002527">Sunt
                <lb/>
              enim aquæ maximarum virium, vt etiam
                <lb/>
              ligna in lapides vertere ſoleant. </s>
              <s id="s.002528">Refert
                <lb/>
              Albertus Magnus, in Danico mari iux­
                <lb/>
              ta Lubecenſem vrbem, ſua ætate inuen­
                <lb/>
              tum arboris ramum cum nido & pullis;
                <lb/>
              qui cùm in lapidem cum arbore & ni­
                <lb/>
              do eſſent conuerſi, purpureum tamen ad­
                <lb/>
              huc colorem ſuum retinebant. </s>
              <s id="s.002529">Et Ceor­
                <lb/>
              gius Agricola in Elbogano tractu iuxta
                <lb/>
              oppidum à Falconibus cognominatum, in­
                <lb/>
              tegras cum cortice abietes in lapidem ver­
                <lb/>
              ſas eſſe: atque quod maius eſt, in rimis
                <lb/>
              etiam pyritidem lapidem continere. </s>
              <s id="s.002530">Et
                <lb/>
              Domitius Bruſonius in Sylare amne, qui
                <lb/>
              radices montis eius, qui eſt in agro vrbis
                <lb/>
              Vrſentinorum olim, nunc Conturſij, lam­
                <lb/>
              bit, folia & arborum ramos in lapides tran­
                <lb/>
              ſire, non fide aliorum, ſed propria, vt qui
                <lb/>
              incola ſit regionis. </s>
              <s id="s.002531">Cortices autem lapidum
                <lb/>
              annos numero oſten dere. </s>
              <s id="s.002532">Sic guttæ Gottici
                <lb/>
              fontis (hoc enim nomen à vulgo inditum eſt)
                <lb/>
              ſparſæ lapideſcunt. </s>
              <s id="s.002533">Et in Dacia, Cepuſij </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>