Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.002533">
                <pb pagenum="411" xlink:href="016/01/060.jpg"/>
              aqua in vrceos transfuſa lapideſcit. </s>
              <s id="s.002534">Non
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg281"/>
                <lb/>
              tamen horum omnium eadem ratio: nam
                <lb/>
              quæ calore mutant alia in lapides, tutò bi­
                <lb/>
              bi poſſunt, quoniam circa omnes calidas
                <lb/>
              aquas fungoſi lapides generantur: at
                <lb/>
              qui fontes concreſcunt, frigore gypſei
                <lb/>
              ſunt, ac non veneni expertes: nam fri­
                <lb/>
              gus omnia durat, & cogit in lapides. </s>
              <s id="s.002535">Ob
                <lb/>
              id in fluminum alueis, & ob perennem
                <lb/>
              motum, qui terram aufert, lapidum copia
                <lb/>
              ſemper fermè adeſt, ni lento motu fluant.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002536">In mari tamen lapides ( Ariſtotele teſte) ſic
                <lb/>
              generantur. </s>
              <s id="s.002537">Ex colluſione enim fluctuum
                <lb/>
              ſpuma gignitur, quæ ab aliis rurſus flucti­
                <lb/>
              bus cogitur, demum à ſalſugine ſiccata, addi­
                <lb/>
              taque arena tenuiore, concreſcit in lapidem.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002538">Et quamvis hęc de lapidibus tantum dicta
                <lb/>
              ſint, qui in mati generantur. </s>
              <s id="s.002539">De omnibus
                <lb/>
              tamen erunt intelligenda, qui in aquis or­
                <lb/>
              tum habent. </s>
              <s id="s.002540">Sed in fluminibus & torrenti­
                <lb/>
              bus ac frontibus frigiditas eſt loco ſalſugi­
                <lb/>
              nis, quæ cogit. </s>
              <s id="s.002541">Hæc autem calor eſt qui­
                <lb/>
              dam: nam calorum quidam diſſoluendo,
                <lb/>
              quidam cogendo, vtrique autem
                <expan abbr="concoquẽ-do">concoquen­
                  <lb/>
                do</expan>
              generant. </s>
              <s id="s.002542">Qui autem cogendo, frigidi­
                <lb/>
              tas ob id dicitur, quia Galeno teſte, nihil
                <lb/>
              in homine frigido coactum eſt. </s>
              <s id="s.002543">Minor ita­
                <lb/>
              que eſt, hic calor humano quamobrem fri­
                <lb/>
              giditatem appellamus. </s>
              <s id="s.002544">Communia igitur
                <lb/>
              ſunt, à tenuiore terra & à ſpuma generari.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002545">In torrentibus igitur plures generantur la­
                <lb/>
              pides & in fluuis currrentibus, quoniam
                <lb/>
              arena tenuior, & frigiditas maior, & ſpuma
                <lb/>
              copioſior. </s>
              <s id="s.002546">Manifeſtum eſt autem quòd ſpu­
                <lb/>
              ma conſtat pinguiore aquæ parte: at­
                <lb/>
              que ſic lapides viuunt, nam & ſic plan­
                <lb/>
              tæ oriuntur. </s>
              <s id="s.002547">Ariſtoteli igitur hoc debe­
                <lb/>
              mus, qui nobis tot bonorum ſemina re­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg282"/>
                <lb/>
              liquit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002548">
                <margin.target id="marg275"/>
              Fontes
                <expan abbr="oleũ">oleum</expan>
                <lb/>
              ſtillantes.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002549">Cur fontes
                <lb/>
              oleum
                <expan abbr="ſtillẽt">ſtillent</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002550">
                <margin.target id="marg276"/>
              Aquarum
                <lb/>
              colores.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002551">
                <margin.target id="marg277"/>
              Cauſæ colo­
                <lb/>
              rum aquæ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002552">
                <margin.target id="marg278"/>
              Aquarum
                <lb/>
              odores.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002553">
                <margin.target id="marg279"/>
              Aquæ arbo­
                <lb/>
              res diuerſas
                <lb/>
              nutrientes.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002554">
                <margin.target id="marg280"/>
              Aquarum à
                <lb/>
              pondere dif­
                <lb/>
              ferentiæ.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002555">Lib. 15. in fi­
                <lb/>
              ne.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002556">Lib. 21. cap.
                <lb/>
              vlt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002557">Aquæ qua
                <lb/>
              lapideſcunt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002558">& arbores
                <lb/>
              mutant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002559">
                <margin.target id="marg281"/>
              Ratio eorum
                <lb/>
              quæ lapideſ­
                <lb/>
              cunt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002560">
                <margin.target id="marg282"/>
              Aqua Sty­
                <lb/>
              gia.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002561">Sunt & alia aquarum miracula. </s>
              <s id="s.002562">Nam ru­
                <lb/>
              pe altiſſima iuxta Cyllenem montem olim
                <lb/>
              oriebatur aqua, quæ omnia vaſa terrebra
                <lb/>
              bat, ſolaque equi vngula licebat eam de­
                <lb/>
              ferre. </s>
              <s id="s.002563">Hanc Stygiam vocabant, credo quòd
                <lb/>
              ad manes homines mitteret. </s>
              <s id="s.002564">Referunt ea
                <lb/>
              ſublatum Alexandrum Magnum. </s>
              <s id="s.002565">Miſcetur
                <lb/>
              hæc aqua poſtquàm pet riuulos deſcenderit
                <lb/>
              Crathin fluuio. </s>
              <s id="s.002566">Ioſephus quoque Iudæus
                <lb/>
              refert, fuiſſe iuxta Syriam in Iudæa inter
                <lb/>
              Arcas & Raphanas vrbes Agrippæ ſubie­
                <lb/>
              ctas regi, fluuium nomine Sabbaticum, qui
                <lb/>
              diebus ſingulis flueret præterquam Sabba­
                <lb/>
              to, vnde ob hoc Sabbaticum nuncupatum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002567">Relatum ad religionem à rudi & credula
                <lb/>
              plebe, quòd cauſa naturali conſtat. </s>
              <s id="s.002568">Nam
                <lb/>
              tantum aquarum cogebatur, vt in ſex dies
                <lb/>
              ſufficeret, ſeptimæ non ſufficeret. </s>
              <s id="s.002569">Ea­
                <lb/>
              dem enim cauſa in circuitibus febrium
                <lb/>
              hominibus. </s>
              <s id="s.002570">Mundus autem homo ma­
                <lb/>
              gnus. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002571">Communia autem ſunt aquis & aëri,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg283"/>
                <lb/>
              ętheri ac cœlo, motus ac perſpicuitas. </s>
              <s id="s.002572">Æthe­
                <lb/>
              ri propria leuitas, puritas, tenuitas, motus
                <lb/>
              celerrimus, & quod ſit qualitatum expers,
                <lb/>
              non tamen magis, quàm cœlum. </s>
              <s id="s.002573">Aquæ verò
                <lb/>
              quoniam multæ ſunt ſpecies, ideò nihil fer­
                <lb/>
              mè poteſt habere commune. </s>
              <s id="s.002574">Sunt enim
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg284"/>
                <lb/>
              aquæ maris, lacus, fluminum, paludum, ſta­
                <lb/>
              gnorum, torrentium, fontium, puteorum,
                <lb/>
              nimboſæ, procelloſę, niuoſę, glaciales, ca­
                <lb/>
              lidæ, & quæ ciſterna colliguntur, & lacuna­
                <lb/>
              les, vt ita dicam. </s>
              <s id="s.002575">Optimæ fontium: glacia­
                <lb/>
              lis ventriculum & artus debilitat, vt niuo­
                <lb/>
              ſa, ac procelloſa, ex alto enim & frigido lo­
                <lb/>
              co illa deſcendit: minus tamen mala quàm
                <lb/>
              niuoſa, vt illa glaciali: marina medicinæ
                <lb/>
              apta. </s>
              <s id="s.002576">Torrentium & rapidorum fluuiorum,
                <lb/>
              & lacuum aqua, ſed hæc minus, hydropis
                <lb/>
              genus creat quod vocant aſcitem. </s>
              <s id="s.002577">Mollium
                <lb/>
              fluuiorum aquæ, vt Nili, Eridani, Tyberis,
                <lb/>
              proximæ fontanis: paludum mala, ſtagno­
                <lb/>
              rum deterior, peſſima lacunæ: nam pręter
                <lb/>
              hydropem, gulu herniam gignit: malum ha­
                <lb/>
              bitum creat corporis, & morbum regium,
                <lb/>
              febres, ac breuem vitam. </s>
              <s id="s.002578">Calidarum non vna
                <lb/>
              vis: ſed de his in medicis tractationibus di­
                <lb/>
              ctum eſt, ſicut & de collectis in ciſterna:
                <lb/>
              Nimboſæ falſum ( vt dixi) ac ſemiputridum
                <lb/>
              continent. </s>
              <s id="s.002579">Leuiſſimæ in omni genere tutio­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg285"/>
                <lb/>
              res, & ſeriùs putreſcunt: ſunt enim minus
                <lb/>
              humidæ, & magis concoctæ à cœleſti calo­
                <lb/>
              re: quo fit, vt quò ſunt ſicciores, & minus
                <lb/>
              etiam frigefaciant ( proximiores enim aëris
                <lb/>
              ſubſtantiæ ſunt ) eò leuiores ſint, diffici­
                <lb/>
              liuſque putreſcant, vnde longè
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              ſalu­
                <lb/>
              briores. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002580">
                <margin.target id="marg283"/>
              Aether &
                <lb/>
              aqua in qui­
                <lb/>
              bus conue­
                <lb/>
              niant ac
                <lb/>
              diſſideant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002581">
                <margin.target id="marg284"/>
              Aquarum à
                <lb/>
              locis
                <expan abbr="differẽtiæ">differen
                  <lb/>
                tiæ</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002582">Aquarum
                <lb/>
              naturæ ac
                <lb/>
              vires.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002583">
                <margin.target id="marg285"/>
              Cur leuiſſi
                <lb/>
              mæ aquæ
                <lb/>
              tardè putre­
                <lb/>
              ſcant.</s>
            </p>
            <figure id="id.016.01.060.1.jpg" xlink:href="016/01/060/1.jpg" number="31"/>
            <p type="main">
              <s id="s.002584">
                <emph type="center"/>
              LIBER TERTIVS.
                <emph.end type="center"/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002585">
                <emph type="center"/>
              De Cœlo.
                <emph.end type="center"/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002586">DICTVM eſt ſatis de Elemen­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg286"/>
                <lb/>
              tis, nunc de Cœlo tractandum
                <lb/>
              eſt, ſeu illud æternum ſit, vt
                <lb/>
              putat Ariſtoteles: ſeu genitum,
                <lb/>
              vt Plato: ſeu factum, vt Theo­
                <lb/>
              logi, variam ſubſtantiam videtur habere.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002587">Iam primùm, quòd Albericus Veſputius
                <lb/>
              in ſua tertia ad Indos nauigatione diligen­
                <lb/>
              ter hæc de ſtellarum magnitudine tradidit,
                <lb/>
              eſſe ſcilicet Canopos tres magnos, ſed haud
                <lb/>
              claros: primum ſcilicet, partibus nouem
                <lb/>
              cum dimidio ab auſtrali polo: ſecundum,
                <lb/>
              duodecim: tertium, qui triginta duabus
                <lb/>
              partibus ab eodem polo diſtat, maximum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg287"/>
                <lb/>
              ſed ſubnigrum. </s>
              <s id="s.002588">Conciliator refert, & ipſe
                <lb/>
              aliorum tum narrationi innitens, aſtra ibi
                <lb/>
              quædam magna eſſe ac parum ſplendi­
                <lb/>
              da, qualia ſuprà retulimus. </s>
              <s id="s.002589">Ptolemæus
                <lb/>
              etiam Canopi mentionem facit vt præ­
                <lb/>
              clari ſyderis, haud tamen magnitudinem </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>