60GENVINVS VSVS
ſuperficiei ipſius meridianiad angulos rectos ſunt compoſiæ.
Intellige hic ſuperficies quæ directe uerſus meridiẽ uel ſeptẽtrionẽ inclinant̃, qua in re
experimentũ habes in tectis ædiũ, maxime uero ſacrarũ, quæ ita extrui ſolẽt, antiqua &
religioſa conſuetudine, ut ortũ reſpiciãt æquinoctia lis, quapropter neceſſario tecta earũ
uergunt ad meridiẽ & ſeptentrionẽ. Si igit̃ uoles ibi lineas horarias ducere, præſcienda
tibi eſt altitudo poli, quanta ea ſit ſuper iſto plano, qua inuenta, quæres arcus horizõtis
& uerticalis inter meridianũ & circulũ horariũ, ſicut in 4. ſuꝑioribus ꝓnunciatis edoctus
es. Sin a ũt cupis eleuationẽ poli oim facilime inuenire, age fac ſemicirculũ tibi deſcribas
ex centro A, ipſum quo ſemicirculũ dic B C D, & diuide eundẽ more aſtronomico in
2. qua drãtes, & quẽlibet horũ in 90. gra. ꝙ ſi etiã numeros huc ſpectantes adſcribere uo-
11EXEM-
PLVM
Epiſoopi. les, iuſto ordine graduũ obſeruato, incipe iuxta lineã A C, & eleuationẽ polarẽ tuã pone
iuxta C, ſic em̃ in ciuitate qua ſolennis illa facta eſt intronizatio, eſt altitudo poli 48. gr.
10[Figure 10]
ita 48.
gra.
adſcribe literæ C, deinde
ex ordine procede per 50. 60. 70. 80.
uſ in 90. ubi adſcribe H, mox inci-
pe iuxta D42. & retrorſum ſcribe uer
ſus H, 50. 60. 70. 80. 90. ita ut nume-
rus hic poſtremus rurſus incidat ſuꝑ
H, deinde incipe etiam in B, & ſuper
illud pone complementum altitudi-
nispoli, puta 42. ſiquidẽ D & B pro
uno puncto computantur, & ſic ſcri-
be uerſus C retrorſum 30. 20. 10. 0.
ubi et repone G, quoniam à Guſ in
B ſitum eſſe debet complementum al
titudinis poli, & à Gin Caltitudo ip
ſa poli, ordire igitur iuxta literam G 0. 10. 20. 30. 40. 48. Poſtea duc lineas duasex lite-
ra A, alteram uſ in G, alteram autem uſ ad H. Ex litera C etiam educ æquidiſtan-
tem uerſus lineam B A D, & ex D facut DE, æquidiſtans ſit A C, ſimiliter & B F. At
in hunc modum habebis parallelogramum ea figura, cuius hic exemplar ſubiectum eſt.
Præterea ſcribe à B uſ in G ALTITVDO POLI SVPER VERTICEM, ab H
22Quo pacto
eleuatio po
li, in ſuper
fiaebus de-
clinantibus
ad meridië
uel ſepten-
trienem ſit
inueſtigäda autem in D, & à G per Cuſ ad H, ALTITVDO SVPER HORIZONTEM.
ſuper lineam autem DE, SEPTENTRIO: & ſuper lineam BF, MERIDIES. Fi-
lum deinde cum plumbi lamina ſuſpende in centrum A, & habebis in ſtrumentum para
tum ad quemcun uſum. Quod ſi deinceps uoles eleuationem poli ſuper inclinata ſuper
ſicie obſeruare, inſtrumentum hoc colloca cum linea F C E ſuper iſtud planum directe
ſuper lineam meridianam, & quocun ceciderit ſilum, ibi noris eſſe altitudinem poli
ſuper eadem ſuperficie. Et ſi cadat filum ſuper aliquem giadum in altitudine uerticali,
tunc iuxta 55. uel 56 propoſitionem fac horalogium uerticale. Sin autem ceciderit ſu-
per gradus altitudinis poli ſupra horizontem, confice ſecundum 52. 53. aut 54. pronunci
atum horalogium horizontale, & erit illud rectum at accomodatum ad iſtam ſuperfici
em. Sedſi planum deorſum fuerit inclinatum, ut ſi interiori parte alicuius tecti cupias
horalogium Solare componere, dummodo illuc radij Solares pertingere queant, lineæ
meridianæ, quam ſemper primo ſignari oportet, adhibe inſtrumentum cum linea B A
D, & filum monſtrabit tibi eleuationem polarem eius ſuperficiei. Attende tamen, ut
ſemper latus B F uerſus meridiem conuertas, ſicut ex ſubiecta figura ipſe uidere potes
Quomodo autem iſtiuſmodi horalogia ſine ullo inſtrumento, at citra beneficium ta-
bularum, in quacun poſitione ſuperficierum confici & componi queãt, in noſtris libris
umbrarum habunde ſatis explicatum uidebis. Præterea quod amplius ad horarum diui-
ſionem pertinet, ſuper quacun ſuperficie oblata, ne ſatis conſentaneum fuerit, ne
noſtri iam eſt inſtituti hocloco recenſere longius, ſed in libris noſtris umbrarum ampli-
us intelliges, ſiquidem in ijs omnia quæ ad hanc rem referri poſſunt, adamuſsim expen-
dimus & explicauimus.
experimentũ habes in tectis ædiũ, maxime uero ſacrarũ, quæ ita extrui ſolẽt, antiqua &
religioſa conſuetudine, ut ortũ reſpiciãt æquinoctia lis, quapropter neceſſario tecta earũ
uergunt ad meridiẽ & ſeptentrionẽ. Si igit̃ uoles ibi lineas horarias ducere, præſcienda
tibi eſt altitudo poli, quanta ea ſit ſuper iſto plano, qua inuenta, quæres arcus horizõtis
& uerticalis inter meridianũ & circulũ horariũ, ſicut in 4. ſuꝑioribus ꝓnunciatis edoctus
es. Sin a ũt cupis eleuationẽ poli oim facilime inuenire, age fac ſemicirculũ tibi deſcribas
ex centro A, ipſum quo ſemicirculũ dic B C D, & diuide eundẽ more aſtronomico in
2. qua drãtes, & quẽlibet horũ in 90. gra. ꝙ ſi etiã numeros huc ſpectantes adſcribere uo-
11EXEM-
PLVM
Epiſoopi. les, iuſto ordine graduũ obſeruato, incipe iuxta lineã A C, & eleuationẽ polarẽ tuã pone
iuxta C, ſic em̃ in ciuitate qua ſolennis illa facta eſt intronizatio, eſt altitudo poli 48. gr.
ex ordine procede per 50. 60. 70. 80.
uſ in 90. ubi adſcribe H, mox inci-
pe iuxta D42. & retrorſum ſcribe uer
ſus H, 50. 60. 70. 80. 90. ita ut nume-
rus hic poſtremus rurſus incidat ſuꝑ
H, deinde incipe etiam in B, & ſuper
illud pone complementum altitudi-
nispoli, puta 42. ſiquidẽ D & B pro
uno puncto computantur, & ſic ſcri-
be uerſus C retrorſum 30. 20. 10. 0.
ubi et repone G, quoniam à Guſ in
B ſitum eſſe debet complementum al
titudinis poli, & à Gin Caltitudo ip
ſa poli, ordire igitur iuxta literam G 0. 10. 20. 30. 40. 48. Poſtea duc lineas duasex lite-
ra A, alteram uſ in G, alteram autem uſ ad H. Ex litera C etiam educ æquidiſtan-
tem uerſus lineam B A D, & ex D facut DE, æquidiſtans ſit A C, ſimiliter & B F. At
in hunc modum habebis parallelogramum ea figura, cuius hic exemplar ſubiectum eſt.
Præterea ſcribe à B uſ in G ALTITVDO POLI SVPER VERTICEM, ab H
22Quo pacto
eleuatio po
li, in ſuper
fiaebus de-
clinantibus
ad meridië
uel ſepten-
trienem ſit
inueſtigäda autem in D, & à G per Cuſ ad H, ALTITVDO SVPER HORIZONTEM.
ſuper lineam autem DE, SEPTENTRIO: & ſuper lineam BF, MERIDIES. Fi-
lum deinde cum plumbi lamina ſuſpende in centrum A, & habebis in ſtrumentum para
tum ad quemcun uſum. Quod ſi deinceps uoles eleuationem poli ſuper inclinata ſuper
ſicie obſeruare, inſtrumentum hoc colloca cum linea F C E ſuper iſtud planum directe
ſuper lineam meridianam, & quocun ceciderit ſilum, ibi noris eſſe altitudinem poli
ſuper eadem ſuperficie. Et ſi cadat filum ſuper aliquem giadum in altitudine uerticali,
tunc iuxta 55. uel 56 propoſitionem fac horalogium uerticale. Sin autem ceciderit ſu-
per gradus altitudinis poli ſupra horizontem, confice ſecundum 52. 53. aut 54. pronunci
atum horalogium horizontale, & erit illud rectum at accomodatum ad iſtam ſuperfici
em. Sedſi planum deorſum fuerit inclinatum, ut ſi interiori parte alicuius tecti cupias
horalogium Solare componere, dummodo illuc radij Solares pertingere queant, lineæ
meridianæ, quam ſemper primo ſignari oportet, adhibe inſtrumentum cum linea B A
D, & filum monſtrabit tibi eleuationem polarem eius ſuperficiei. Attende tamen, ut
ſemper latus B F uerſus meridiem conuertas, ſicut ex ſubiecta figura ipſe uidere potes
Quomodo autem iſtiuſmodi horalogia ſine ullo inſtrumento, at citra beneficium ta-
bularum, in quacun poſitione ſuperficierum confici & componi queãt, in noſtris libris
umbrarum habunde ſatis explicatum uidebis. Præterea quod amplius ad horarum diui-
ſionem pertinet, ſuper quacun ſuperficie oblata, ne ſatis conſentaneum fuerit, ne
noſtri iam eſt inſtituti hocloco recenſere longius, ſed in libris noſtris umbrarum ampli-
us intelliges, ſiquidem in ijs omnia quæ ad hanc rem referri poſſunt, adamuſsim expen-
dimus & explicauimus.