1contro gli atomi del secondo elemento, i quali, essendo perfettissimamente
duri, fanno che quel moto si propaghi dal lucido all'occhio senza alcun
tempo. “ Lumen, dice il Cartesio, hoc est actionem qua sol aut aliud cor
pus luminosum materiam quandam subtilissimam, quae in omnibus pellu
cidis corporibus reperitur, propellit ” (Dioptr. cit., pag. 61).
duri, fanno che quel moto si propaghi dal lucido all'occhio senza alcun
tempo. “ Lumen, dice il Cartesio, hoc est actionem qua sol aut aliud cor
pus luminosum materiam quandam subtilissimam, quae in omnibus pellu
cidis corporibus reperitur, propellit ” (Dioptr. cit., pag. 61).
Il Mersenno che fu il più operoso commentatore e banditore delle dot
trine cartesiane, “ Omne lucidum, scriveva, dilatat se, tumescitque in molem
maiorem iterumque contrahit se, perpetuam habens systolem et diastolem ”
(Opticae, Lib. VII, Parisiis 1644, pag. 568).
trine cartesiane, “ Omne lucidum, scriveva, dilatat se, tumescitque in molem
maiorem iterumque contrahit se, perpetuam habens systolem et diastolem ”
(Opticae, Lib. VII, Parisiis 1644, pag. 568).
Più particolarmente poi come si diffonda questo moto di sistole e di
diastole in che consiste il lume, lo descrive lo stesso Mersenno al modo se
guente: “ Sit propositum lucidum corpus solare cuius centrum A (fig. 16)
semidiameter AB, cui circum scribatur orbis concentricus cuius crassities
BC.... Rursus orbi BC circumponatur orbis alius concentricus CD, et huic
81[Figure 81]
diastole in che consiste il lume, lo descrive lo stesso Mersenno al modo se
guente: “ Sit propositum lucidum corpus solare cuius centrum A (fig. 16)
semidiameter AB, cui circum scribatur orbis concentricus cuius crassities
BC.... Rursus orbi BC circumponatur orbis alius concentricus CD, et huic
81[Figure 81]Figura 16.
alter DE, et eodem modo quotcumque
alii, quilibet cuilibet aequalis Quoniam
ergo exteriores circumferentiae semper
maiores sunt interioribus, erunt reciproce
crassities interiorum orbium maiores
quam exteriorum, quare maior est BC,
quam CD, et CD quam DE. Quoniam,
iam, per primam, Sol dilatat se et tu
mescit in molem maiorem, supponamus
solem in diastole, sive tumescentia, ae
quare totam sphaeram cuius semidiame
ter est AC: necesse ergo est ut medii
pars quae erat in orbe BC exeat in lo
cum sibi aequalem proximum, nempe in
orbem CD, idque eodem tempore, nam
quo instante incipit motus a B versus C necesse est ut incipiat motus a C
versus D, et a D versus E, et ab E prorsum, quare si statuatur oculus in
qualibet distantia a sole puta in E, quo instante incipit Sol dilatare se in B,
eodem ferietur oculus in E unde propagabitur motus ad retinam et inde
per connatum retinae nervum opticum usque ad cerebrum ” (ibi, pag. 569).
alter DE, et eodem modo quotcumque
alii, quilibet cuilibet aequalis Quoniam
ergo exteriores circumferentiae semper
maiores sunt interioribus, erunt reciproce
crassities interiorum orbium maiores
quam exteriorum, quare maior est BC,
quam CD, et CD quam DE. Quoniam,
iam, per primam, Sol dilatat se et tu
mescit in molem maiorem, supponamus
solem in diastole, sive tumescentia, ae
quare totam sphaeram cuius semidiame
ter est AC: necesse ergo est ut medii
pars quae erat in orbe BC exeat in lo
cum sibi aequalem proximum, nempe in
orbem CD, idque eodem tempore, nam
quo instante incipit motus a B versus C necesse est ut incipiat motus a C
versus D, et a D versus E, et ab E prorsum, quare si statuatur oculus in
qualibet distantia a sole puta in E, quo instante incipit Sol dilatare se in B,
eodem ferietur oculus in E unde propagabitur motus ad retinam et inde
per connatum retinae nervum opticum usque ad cerebrum ” (ibi, pag. 569).
Da così fatte dottrine seguiva che il lume si cagionasse dall'urto pro
dotto sopra la retina e sopra il nervo ottico per l'instancabile pulsare del
lucido, e con ciò venivasi a spiegar benissimo come nelle percussioni e ne
gli urti violenti si produce il fosfeno. “ Confirmatur autem etiam experien
tia, eo quod in omni concussione cerebri, quo fit motus aliquis per nervum
opticum extrorsum, ut quando oculus percutitur, apparet lumen quoddam
ante oculos ” (pag. 570).
dotto sopra la retina e sopra il nervo ottico per l'instancabile pulsare del
lucido, e con ciò venivasi a spiegar benissimo come nelle percussioni e ne
gli urti violenti si produce il fosfeno. “ Confirmatur autem etiam experien
tia, eo quod in omni concussione cerebri, quo fit motus aliquis per nervum
opticum extrorsum, ut quando oculus percutitur, apparet lumen quoddam
ante oculos ” (pag. 570).