Alvarus, Thomas, Liber de triplici motu, 1509

Page concordance

< >
Scan Original
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
< >
page |< < of 290 > >|
    <echo version="1.0">
      <text xml:lang="la">
        <div xml:id="N10132" level="1" n="1" type="body">
          <div xml:id="N15C17" level="2" n="3" type="other" type-free="pars">
            <div xml:id="N15C22" level="3" n="1" type="other" type-free="tractatus">
              <div xml:id="N15E89" level="4" n="3" type="chapter" type-free="capitulum">
                <p xml:id="N160AB">
                  <s xml:id="N160B6" xml:space="preserve">
                    <pb chead="Primi tractatus" file="0062" n="62"/>
                  magnes ſufficiat ſibi ſuppoſitum ferrum altera-
                    <lb/>
                  re / vbi multa de virtute motiua magnetis ſubtili-
                    <lb/>
                  ter et calculatorie inquirit. </s>
                  <s xml:id="N160C6" xml:space="preserve">Non tamen pretereū­
                    <lb/>
                  da cenſeo duo correlaria que thomas brauardi-
                    <lb/>
                  nus in hac materia perpulchre infert.
                    <note position="left" xlink:href="note-0062-01a" xlink:label="note-0062-01" xml:id="N1610A" xml:space="preserve">1. correl.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N160D2" xml:space="preserve">¶ Quorum
                    <lb/>
                  primum eſt /  ſi ſortes habeat in manu magneteꝫ
                    <lb/>
                  que ſufficiat alterare ferrum vnius libre: et eleue-
                    <lb/>
                  tur illud ferrum ad magnetem et coniungatur ei:
                    <lb/>
                  ita  tã magnes ꝙ̄ ferrū pendeat a manu ſortis:
                    <lb/>
                  non plus ponderat magnes ꝙ̄ magnes et ferrum
                    <lb/>
                  ſimul nec econtra. </s>
                  <s xml:id="N160E1" xml:space="preserve">Huius ratio eſt quoniam ma-
                    <lb/>
                  gnes non attrahit ferrū ſed ferrū alteratū ſuapte
                    <lb/>
                  natura magnetem expedit.
                    <note position="left" xlink:href="note-0062-02a" xlink:label="note-0062-02" xml:id="N16110" xml:space="preserve">2. correl.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N160ED" xml:space="preserve">¶ Secundum correla­
                    <lb/>
                  riū /  ſi in aliqua equilibra ſiue ſtatera ex vno la-
                    <lb/>
                  tere ponatur ſcutum: et ex alio ponatur pondꝰ ſcu­
                    <lb/>
                  ti factum ex magnete: et ſimul cum pondere pona­
                    <lb/>
                  tur aliquod ferrum quod magnes ille ſufficit alte­
                    <lb/>
                  rare / non plus ponderabit ferrum et pondus ſcu-
                    <lb/>
                  ti ꝙ̄ pondus ſcuti preciſe. </s>
                  <s xml:id="N160FC" xml:space="preserve">Cuius ratio eſt quoniaꝫ
                    <lb/>
                  ſtatera non ſuſtinet ferrū ſed magnes. </s>
                  <s xml:id="N16101" xml:space="preserve">Iſta tamen
                    <lb/>
                  correlaria vulgo afferunt admirationem.</s>
                </p>
              </div>
              <div xml:id="N16116" level="4" n="4" type="chapter" type-free="capitulum">
                <head xml:id="N1611B" xml:space="preserve">Quartum capitulum / in quo
                  <lb/>
                ponunt̄̄ ſeptē regule de propor­
                  <lb/>
                tionalitate motus quas ponit
                  <lb/>
                philoſophus ſeptimo phiſico-
                  <lb/>
                rum quas etiam in preſenti ca-
                  <lb/>
                pite examinandas duxi.</head>
                <p xml:id="N16128">
                  <s xml:id="N16129" xml:space="preserve">QUoniam philoſophi regulas
                    <lb/>
                  de comparabilitate motuum facile dã-
                    <lb/>
                  nãt: ideo nõ inconcinue hoc in loco eas
                    <lb/>
                  examinare decreuimus</s>
                </p>
                <p xml:id="N16132">
                  <s xml:id="N16133" xml:space="preserve">Prima regula / ſi aliqua virtus ſiue
                    <lb/>
                  aliqua potentia moueat aliquod mobile per ali-
                    <lb/>
                  quod ſpacium in aliquo tempore: eadem potentia
                    <lb/>
                  mouebit medietatem illius mobilis per duplum
                    <lb/>
                  ſpacium in eodem tempore.</s>
                </p>
                <p xml:id="N1613E">
                  <s xml:id="N1613F" xml:space="preserve">Secunda regula / ſi aliqua potentia
                    <lb/>
                  moueat aliquod mobile per aliquod ſpaciuꝫ ī ali
                    <lb/>
                  aliquo tempore eadem virtus mouebit medieta-
                    <lb/>
                  tem illius mobilis per idem ſpacium in ſubduplo
                    <lb/>
                  tempore. </s>
                  <s xml:id="N1614A" xml:space="preserve">¶ Ex quibus regulis infertur talis regu­
                    <lb/>
                  la. </s>
                  <s xml:id="N1614F" xml:space="preserve">Si aliqua potentia moueat aliquod mobile ꝑ
                    <lb/>
                  aliquod ſpacium in aliquo tempore: dupla virtꝰ
                    <lb/>
                  mouebit idem mobile per duplum ſpacium in eo­
                    <lb/>
                  dem tempore.</s>
                </p>
                <p xml:id="N16158">
                  <s xml:id="N16159" xml:space="preserve">Tertia regula / ſi aliqua potentia mo­
                    <lb/>
                  ueat aliquod mobile per aliquod ſpacium in ali-
                    <lb/>
                  quo tempore: eadem potentia mouebit idem mo-
                    <lb/>
                  bile per medietatem illius ſpacii in ſubduplo tem­
                    <lb/>
                  pore.</s>
                </p>
                <p xml:id="N16164">
                  <s xml:id="N16165" xml:space="preserve">Quarta regula / ſi aliqua potētia mo­
                    <lb/>
                  ueat aliquod mobile per aliquod ſpacium in ali-
                    <lb/>
                  quo tempore: medietas talis potētie mouebit me­
                    <lb/>
                  dtetatem mobilis per idem ſpacium in eodem tē-
                    <lb/>
                  pore.</s>
                </p>
                <p xml:id="N16170">
                  <s xml:id="N16171" xml:space="preserve">Quinta regula / ſi aliqua potētia mo­
                    <lb/>
                  ueat aliquod mobile per aliquod ſpacium in ali-
                    <lb/>
                  quo tempore: non eſt neceſſe eandem potentiã mo­
                    <lb/>
                  uere duplum mobile per idem ſpacium in duplo
                    <lb/>
                  tempore.</s>
                </p>
                <p xml:id="N1617C">
                  <s xml:id="N1617D" xml:space="preserve">Sexta regula / ſi aliqua potētia mo-
                    <lb/>
                  ueat aliquod mobile per aliquod ſpacium in ali-
                    <lb/>
                  quo tempore: non eſt neceſſe medietatem talis vir­
                    <lb/>
                  tutis mouere idem mobile in duplo tempore.</s>
                </p>
                <cb chead="Capitulum quartum"/>
                <p xml:id="N16188">
                  <s xml:id="N16189" xml:space="preserve">Septima regule / ſi aliqua potentie
                    <lb/>
                  moueant aliqua mobilia per aliquod ſpacium in
                    <lb/>
                  aliquo tempore diuiſim: et eedem potentie coniun­
                    <lb/>
                  ctim mouebunt illa mobilia coniuncta per idem
                    <lb/>
                  ſpacium in aliquo eodem tempore. </s>
                  <s xml:id="N16194" xml:space="preserve">¶ Sed ꝓ cla-
                    <lb/>
                  riori intelligentia harum regularum.</s>
                </p>
                <p xml:id="N16199">
                  <s xml:id="N1619A" xml:space="preserve">Contra primã arguitur / ſi b. moueat
                    <lb/>
                  reſiſtentiam / vt quatuor medietas talis reſiſten-
                    <lb/>
                  tie non mouebitur a tali virtute per duplū ſpaciū
                    <lb/>
                  in eodem tempore: igitur. </s>
                  <s xml:id="N161A3" xml:space="preserve">Añs probatur / quoniaꝫ
                    <lb/>
                  virtus vt ſex mouebit reſiſtentiam vt duo magis ̄
                    <lb/>
                  ī duplo velocius / igitur nõ mouebit in eodē tēpore
                    <lb/>
                  per duplū ſpaciū adequate. </s>
                  <s xml:id="N161AC" xml:space="preserve">Probatur ãtecedēs /
                    <lb/>
                  qm̄ ꝓportio .6. ad duo que eſt tripla excedit ꝓpor­
                    <lb/>
                  tionē ſexquialterã que eſt .6. ad .4. pluſ̄ in duplo /
                    <lb/>
                  igitur velocitas ab ea ꝓueniens eſt maior ꝙ̄ du-
                    <lb/>
                  pla reſpectu velocitatis ꝓuenientis a ꝓportione
                    <lb/>
                  ſexquialtera. </s>
                  <s xml:id="N161B9" xml:space="preserve">Patet cõſequētia ex opinione quar­
                    <lb/>
                  ta quã ſuſtentamus. </s>
                  <s xml:id="N161BE" xml:space="preserve">Sed antecedens ꝓbatur / quia
                    <lb/>
                  ꝓportio tripla adequate ex proportione dupla / et
                    <lb/>
                  ꝓportione ſexquialtera cõponitur / vt ptꝫ ex quar-
                    <lb/>
                  to capite ſecūde partis / et ille due ſunt inequales /
                    <lb/>
                  vt ptꝫ ex eodē quarto capite / ergo ad minorē illaꝝ
                    <lb/>
                  que eſt ſexquialtera ipſa proportio tripla eſt ma-
                    <lb/>
                  ior ꝙ̄ dupla / patet hec conſequentia ex ſexta ſup-
                    <lb/>
                  poſitione quarti capitis ſecunde partis.
                    <note position="right" xlink:href="note-0062-03a" xlink:label="note-0062-03" xml:id="N1621D" xml:space="preserve">Dicitur</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N161D4" xml:space="preserve">¶ Dices
                    <lb/>
                  forte /  argumentū nõ concludit contra regulam.
                    <lb/>
                  </s>
                  <s xml:id="N161DA" xml:space="preserve">quoniã in regula non ponitur /  preciſe illa potē-
                    <lb/>
                  tia mouebit medietatem in duplo velocius: ſed di­
                    <lb/>
                  cit /  mouebit in duplo velociꝰ. </s>
                  <s xml:id="N161E1" xml:space="preserve">Sed hoc nichil eſt
                    <lb/>
                  dicere quoniam eodē modo dixiſſet in ſexquialte-
                    <lb/>
                  ro velocius vel in ſexquitertio. </s>
                  <s xml:id="N161E8" xml:space="preserve">Et ideo non ſatiſ-
                    <lb/>
                  cit. </s>
                  <s xml:id="N161ED" xml:space="preserve">Item nec ſic intellecta regula eſt vera quoniaꝫ
                    <lb/>
                  ſi virtus / vt .12. moueat reſiſtentiaꝫ / vt quatuor ali­
                    <lb/>
                  qua velocitate eadeꝫ potentia non poterit medie­
                    <lb/>
                  tatem reſiſtentie / que eſt vt duo dupla velocitate
                    <lb/>
                  immo mouebit minus ꝙ̄ dupla velocitate / igit̄̄ re-
                    <lb/>
                  gula ſic intellecta falſa. </s>
                  <s xml:id="N161FA" xml:space="preserve">Probatur antecedens /
                    <lb/>
                  quoniã virtus / vt .12. mouet reſiſtentiam / vt quatu-
                    <lb/>
                  or a proportione tripla et reſiſtentiam / vt duo a ꝓ­
                    <lb/>
                  pprtione ſextupla modo proportio ſextupla ē mi­
                    <lb/>
                  nor ꝙ̄ dupla reſpectu triple / igitur non mouet ī du­
                    <lb/>
                  plo velocius. </s>
                  <s xml:id="N16207" xml:space="preserve">Patet conſequentia ex opinione / et
                    <lb/>
                  arguitur antecedens quoniã ſextupla cõponitur
                    <lb/>
                  ex tripla et dupla adequate / vt patet ex quarto ca­
                    <lb/>
                  pite preallegato / et tripla eſt maior dupla: vt pa-
                    <lb/>
                  tet ex eodem capite / igitur ipſa ſextupla eſt minor
                    <lb/>
                  ̄ dupla reſpectu triple. </s>
                  <s xml:id="N16214" xml:space="preserve">patet conſequentia ex ſex­
                    <lb/>
                  ta ſuppoſitione eiuſdem capitis</s>
                </p>
                <p xml:id="N16223">
                  <s xml:id="N16224" xml:space="preserve">Sed contra illam regulam quam in­
                    <lb/>
                  tuli ex duabus primis arguitur ſic. </s>
                  <s xml:id="N16229" xml:space="preserve">Aliqua poten­
                    <lb/>
                  tia mouet aliquam reſiſtentiam aliquanta velo-
                    <lb/>
                  citate: et tamen ipſa duplicata non mouet in du-
                    <lb/>
                  plo velocius eandem reſiſtentiam: igit̄̄ regula fal­
                    <lb/>
                  ſa. </s>
                  <s xml:id="N16234" xml:space="preserve">Probatur antedens et volo /  aliqua poten-
                    <lb/>
                  tia moueat reſiſtentiam a proportione ſexquial-
                    <lb/>
                  tera qualis eſt .6. ad .4. aliquanta velocitate. </s>
                  <s xml:id="N1623B" xml:space="preserve">quo
                    <lb/>
                  poſito ipſa potentia duplata / que erit vt .12. mo-
                    <lb/>
                  uebit reſiſtentiam vt .4. pluſ̄ in duplo velocius.
                    <lb/>
                  </s>
                  <s xml:id="N16243" xml:space="preserve">igitur aſſumptum verum. </s>
                  <s xml:id="N16246" xml:space="preserve">Probatur antecendens /
                    <lb/>
                  quoniã .12. ad .4. eſt proportio tripla modo tripla
                    <lb/>
                  maior ꝙ̄ dupla eſt ad ſexquialteram / vt probatuꝫ
                    <lb/>
                  eſt in primo argumento / igitur velocitas ab ea ꝓ-
                    <lb/>
                  ueniens maior ꝙ̄ dupla eſt ad proportionem ſex-
                    <lb/>
                  quialteram.</s>
                </p>
                <p xml:id="N16253">
                  <s xml:id="N16254" xml:space="preserve">Tertio arguitur contra quintam re­
                    <lb/>
                  gulam / quoniã ſi potentia vt octo moueat reſiſten­ </s>
                </p>
              </div>
            </div>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>