Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
61
61
62
62
63
63
64
64
65
65
66
66
67
67
68
68
69
69
70
70
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="42"/>
              Atque iterum principia ex quibus
                <expan abbr="demõſtramus">demonſtramus</expan>
              , aut cognitionis initia ſunt, aut rei. </s>
              <s>in principiis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg399"/>
                <lb/>
              cognitionis ſunt axiomata
                <expan abbr="cõmunia">communia</expan>
              , hypotheſes, & quædam nota nobis quæ petuntur à ſenſu.
                <lb/>
              </s>
              <s>Principia rei ſunt definitiones & cauſſæ, vel totius ſubiecti, vel partium eius. </s>
              <s>Ex his
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              illa quæ
                <lb/>
              ſunt nota nobis ad inuentionis potius quàm cognitionis initia referuntur. </s>
              <s>ac ſi cognitionis initia
                <lb/>
              libeat appellare,
                <expan abbr="">non</expan>
              idcirco debent in methodo tractari. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
                <expan abbr="ſiquidẽ">ſiquidem</expan>
              ſint vulgo notiſsima; ars
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg400"/>
                <lb/>
              ſcientia quæque verſetur in iis quæ vulgo latent, neque in euidentibus tractandis
                <expan abbr="operã">operam</expan>
              ludat. </s>
              <s>&
                <lb/>
              Ariſtoteles hæc
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
                <expan abbr="eadẽ">eadem</expan>
                <expan abbr="cõſtituit">conſtituit</expan>
                <expan abbr="tanquã">tanquam</expan>
              præcedentia cognitioni
                <expan abbr="primorũ">primorum</expan>
                <expan abbr="principiorũ">principiorum</expan>
              : quapropter
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg401"/>
                <lb/>
              re uera non ſunt ſcientiæ principia. </s>
              <s>quocirca à nob. </s>
              <s>optimo iure omittentur. </s>
              <s>
                <expan abbr="Ideoq́">Ideoque</expan>
              . </s>
              <s>dum ſcruta­
                <lb/>
              bimur poſsint'ne ſcientiæ tractare ſua principia, definitiones, & axiomata ſolum, & cauſſas; cùm
                <lb/>
              ſubiecti totius, tùm eius partium
                <expan abbr="cõplectemur">complectemur</expan>
              ,
                <expan abbr="eaq́">eaque</expan>
              . </s>
              <s>cum triplici probationis genere conferemus.
                <lb/>
              </s>
              <s>Poſtremò cùm principia ſumi poſsint, vt illa quibus accidit eſſe principia, aut etiam cum habi­
                <lb/>
              tudine ad ea quorum principia ſunt, vtrunque caput in controuerſiam reuocare volumus. </s>
              <s>Sed
                <lb/>
              enim illud præcęteris ſtatuendum eſſe videtur neminem vſquam aggredi ſcientiam, quin iam
                <lb/>
              animo præoccuparit aliquas eſſe cauſſas & eorum principia quorum ſcientiam quærit. </s>
              <s>Nam qui
                <lb/>
              ſcientiam perſequitur, is certè in cauſſarum notitiam contendit. </s>
              <s>Nec etiam vulgò ignotum:
                <lb/>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              ſcire eſſe rem ex cauſſa cognoſcere. </s>
              <s>proptereà dixit aliquando Ariſtoteles,
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              ſcientiæ & ratio­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg402"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg403"/>
                <lb/>
              cinationi cauſſas ſupponi quæ quæruntur. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
                <expan abbr="idemq́">idemque</expan>
              . </s>
              <s>inuectus eſt in Parmenidem & Meliſſum,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg404"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg405"/>
                <lb/>
              quia naturam principij tollerent. </s>
              <s>quòd hæc hypotheſis mirum in modum ſcientiæ leges euertat.
                <lb/>
              </s>
              <s>Idcirco vereor ne Theophraſtus
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              parum aptè collegerit eſſe principia,
                <expan abbr="ſimulq́">ſimulque</expan>
              . </s>
              <s>hoc
                <expan abbr="officiũ">officium</expan>
              phy­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg406"/>
                <lb/>
              ſico delegarit, ita enim ratiocinatur. </s>
              <s>Compoſita ſunt. </s>
              <s>Compoſita conſtant è principijs. </s>
              <s>Et prin­
                <lb/>
              cipia ſunt igitur. </s>
              <s>Quis enim non perſpicit id concludi, quod accipitur? </s>
              <s>dum enim compoſita
                <expan abbr="cõ-cipio">con­
                  <lb/>
                cipio</expan>
              , principia quoque componentia cogito. </s>
              <s>Nec cur id officium phyſici ſit, prorſus ſcio. </s>
              <s>quip­
                <lb/>
              pe quòd eadem ratione poſſet vti mathematicus. </s>
              <s>ac primus philoſophus, & omnis artifex, dum
                <lb/>
              ponit quiſque ſubiectum, cuius principia, partes,
                <expan abbr="affectionesq́">affectionesque</expan>
              . </s>
              <s>venetur. </s>
              <s>Itaque ratio communis
                <lb/>
              eſt, nec è principiis rei ducta, nec demonſtratiua; nec phyſica igitur. </s>
              <s>Verùm quia poſſet quiſpiam
                <lb/>
              repugnare dicens, quamuis id ad phyſicum non pertineat; eſſe nihilominus habitum quendam
                <lb/>
              qui tractet ita principia, vt doceat aliqua eſſe ex quibus conſtent demonſtrationes. </s>
              <s>Monet Sim­
                <lb/>
              plicius nullum habitum exiſtere qui hoc munere fungatur. </s>
              <s>Neque verò neceſſarium eſſe, quòd
                <lb/>
              ſua cuique ſupponantur. </s>
              <s>Et illud perſpicuum eſt in naturali philoſophia
                <expan abbr="cõpoſita">compoſita</expan>
              eſſe
                <expan abbr="eorumq́">eorumque</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>eſſe principia, & philoſophiam naturalem habere principia. </s>
              <s>quocirca nec illius
                <expan abbr="notitiã">notitiam</expan>
              ſine prin­
                <lb/>
              cipiorum cognitione haberi poſſe. </s>
              <s>& ſtatim conuertere ſe ſcientiam ad exquirendum qualis ſit
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg407"/>
                <lb/>
              principiorum vis; vt quamuis quæſtio ſit'ne res, anteponenda ſit: nihilominus ea non requira­
                <lb/>
              tur in omnibus, ſed in iis quæ ſint, nec'ne ignoratur. </s>
              <s>Atqui principia noſcuntur. </s>
              <s>Veruntamen
                <lb/>
              finge tu nunc ignorari principia, neque itidem ad phyſicam pertinebit eorum explicatio, ſed ad
                <lb/>
              aliam methodum. </s>
              <s>Cęterùm niſi hęc in bonam partem accipiantur nec rectè contra Theophra­
                <lb/>
              ſtum inferuntur, nec progreſſum Ariſtotelis admodum ſeruant. </s>
              <s>Hæc enim quæ aſſumit Simpli­
                <lb/>
              cius, ſi transferantur ad ſignificandum certa principia, v. </s>
              <s>g. formam, aut finem; nihil id ad rem
                <lb/>
              noſtram, qui cum Theophraſto de ratione principij diſputamus: nec quærimus ſit ne forma, aut
                <lb/>
              finis; ſed vtrum principia ſint abſolutè nec'ne. </s>
              <s>quod nos in omni methodo, vt perſpicuum ſumi
                <lb/>
              defendimus. </s>
              <s>Quòd ſi Simplicius principij rationem accipiat; etiam fallit quandò item ratio prin­
                <lb/>
              cipij demonſtretur; vt cùm prima contraria concluditur eſſe principia. </s>
              <s>Quocirca ratio principij,
                <lb/>
              nec à phyſico, nec à primo philoſopho, aut dialectico, nec demum in vlla methodo peragetur
                <lb/>
              quæ ſimplici quæſtione colligatur; ſiquidem natura per ſe, dum ingenuit ſciendi cupidinem,
                <lb/>
              excitat nos ad obſcurarum rerum cauſſas indagandas, & ita notitiam cuiuſdam principij quod
                <lb/>
              inquirendum ſit, ſubminiſtrat. </s>
              <s>Verùm principij rationem veluti complexum concludi nil pro­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg408"/>
                <lb/>
              hibet. </s>
              <s>Nec quicquam vetat, quominus opiner eam tractationem à philoſopho confici poſſe; &
                <lb/>
              quamquam methodum ita ſuorum principiorum rationem habere, ſi oporteat. </s>
              <s>Mox ad ipſa
                <lb/>
              principia tranſeamus. </s>
              <s>Quia verò tonus ſcientiæ ſubiectum vt baſis eſt eorum omnium quæ in
                <lb/>
              ſcientia tractantur, & id quo vniuerſa referuntur, & cuius gratia reliqua ſpectari debent, de illo
                <lb/>
              primùm diſſeramus. </s>
              <s>In primis verò accipimus ſcientiam ſubiecto definiri & ab ipſo ſic determi­
                <lb/>
              nari, vt illius gratia cuncta diſquirantur. </s>
              <s>quia primum pellit ſenſum, & animo deſiderium ſuæ
                <lb/>
              cognitionIs incutit. </s>
              <s>Porrò dum quidpiam noſcere volumus, conſectamur quid & cuiuſmodi ſit.
                <lb/>
              </s>
              <s>illud definitione conficitur. </s>
              <s>hoc abſoluit demonſtratio. </s>
              <s>Quare definitiones & demonſtrationes
                <lb/>
              illò tendunt, vt ipſarum auxilio noſcatur ſubiectum. </s>
              <s>vſque adeò, vt tametſi methodus rem quæ
                <lb/>
              ſenſibus ſeſe obtulerit, in ſua principia reſoluat & vbi reſoluerit, ibi demum quieſcat; at non ceſ­
                <lb/>
              ſat mens, quin reditu quodam facto cauſſas reſolutione inuentas applicet ad id quod anteà quæ
                <lb/>
              rebatur. </s>
              <s>Hoc igitur non modò ignotum ſimpliciter eſſe nequit, ſed neque etiam omni ex parte
                <lb/>
              notum. </s>
              <s>ſiquidem aliquod ſenſile,
                <expan abbr="idq́">idque</expan>
              . </s>
              <s>notiſsimum nobis pro ſubiecto ſumatur neceſſe eſt, vt ad
                <lb/>
              ſui diſquiſitionem excitet mentem noſtram, ac niſi tale fuerit, non rectè conſtituetur ſubiectum. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>