Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="43"/>
                <arrow.to.target n="marg409"/>
                <lb/>
              Proinde ens & ſubſtantia mobilis & quantum, quia notiſsima nobis vt ſubiecta ponuntur, & eo­
                <lb/>
              rum principia
                <expan abbr="proprietatesq́">proprietatesque</expan>
              . </s>
              <s>veſtigantur. </s>
              <s>Nec vlla methodus eſt, quæ non accipiat aut vnum ex
                <lb/>
              his, aut eius aliquam partem, aut ipſorum aliquid ſeu proprium, ſeu principium. </s>
              <s>Neque verò ſic
                <lb/>
              nota eſſe oportet ea, quæ ſcientiarum ſubiecta facimus, vt ſingulæ illorum partes neceſſariò te­
                <lb/>
              neantur: neque ſic totius ſcientiæ ſubiectum conſtituitur: verùm ſat eſt, ſi cognoſcatur eſſe ſim­
                <lb/>
              pliciter, ita ſubſtantiam eſſe ſimpliciter nouimus, etiam ſi vna aut altera ſubſtantia cognoſcatur à
                <lb/>
              nobis quia demptis indiuidui conditionibus vniuerſalibus ſubſtantia remanet. </s>
              <s>Itaque ex illo
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <lb/>
              quòd ſi non omnia; ſaltem aliqua moueantur; motum quoque eſſe colligitur. </s>
              <s>item
                <expan abbr="aſſecurandũ">aſſecurandum</expan>
                <lb/>
              eſt de quanto, quod ſine actu cognitione partium poni poteſt, vt ſubiectum. </s>
              <s>Ea poſtmodo quæ
                <lb/>
              ignota ſunt, ſiue partes, ſeu principia, ſiue proprietates in methodo ſuis viis & ingeniis exquirun­
                <lb/>
              tur, de quibus mox agendum eſt. </s>
              <s>Et de proprietatibus non eſt dubitandum, quin ipſarum
                <expan abbr="demõ-ſtratio">demon­
                  <lb/>
                ſtratio</expan>
              ſit afferenda; quæ quidem fit vel propter quid ſolum, ſi ſenſui nota ſit, vel propter quid
                <lb/>
              & quòd fit, ſi fugiat ſenſum. </s>
              <s>cauſſas enim habent, cur inſint in ſubiecto. </s>
              <s>Partes ſanè multis mo­
                <lb/>
              dis accipiuntur in methodis. </s>
              <s>vel vt ſubiectum, ſicut animal ſubſtantiæ naturalis, vel vt pars eius
                <lb/>
              quod eſt ad vnum, velut accidens ad ens. </s>
              <s>& cęlum ad reliqua corpora ſimplicia, vel vt pars me­
                <lb/>
              thodi, quia ſcilicet in aliqua eius parte proponatur ad examinandum, velut ortus qui duobus li­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg410"/>
                <lb/>
              bris ſeparatis explicatur, licet referatur ad ſubſtantiam quæ phyſicæ totius eſt ſubiectum. </s>
              <s>huius
                <lb/>
              generis eſſe queunt ea quæ non ſunt, vt inane, lineæ in ſectiles, infinitum, & huiuſmodi. </s>
              <s>Sed quo­
                <lb/>
              modocunque pars accipiatur de illa controuerſia naſcitur inter Auerrois interpretes propter re­
                <lb/>
              pugnantiam quæ in eius philoſophi verbis deprehenditur. </s>
              <s>Nam
                <expan abbr="quandoq́">quandoque</expan>
              . </s>
              <s>concedit Auerroës
                <lb/>
              pattes ſubiecti in eadem ſcientia poſſe demonſtrari. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Vnde etiam ſummus philoſophus ignem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg411"/>
                <lb/>
              eſſe aliquando concludebat. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Tamen alibi negat in ſcientia demonſtrati poſſe ſubiectum, eiusúe
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg412"/>
                <lb/>
              partes. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              Priorem ſententiam Zimara defendebat. </s>
              <s>neque ipſi videbatur abſurdum, partes ſubie­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg413"/>
                <lb/>
              cti vbi fuiſſent ignotę, cùm
                <expan abbr="habeãt">habeant</expan>
              aliquid ſeipſis notius, aut proprium, aut cauſſam, vel ex cauſſa,
                <lb/>
              vel ex effectu demonſtrari. </s>
              <s>Corroborarunt alij Zimaræ ſententiam nonnullis argumentis. </s>
              <s>In­
                <lb/>
              quiunt enim. </s>
              <s>Siquis ſit ad quem perrineat oſtendere rem eſſe, ad eundem quoque ſpectare oſten­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg414"/>
                <lb/>
              dere quid ſit. </s>
              <s>Sed ad geometram verbig. </s>
              <s>pertinet conſiderare, ſit'ne triangulus qui pars eſt, ſeu
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg415"/>
                <lb/>
              ſpecies ſubiecti. </s>
              <s>Ergo etiam ipſe docebit quid ſit. </s>
              <s>Si igitur illi ſciendum eſt, ſit'ne triangulus;
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
                <lb/>
              quoque ſciet quid ſit. </s>
              <s>Atqui hæc cognitio eſt à priori & ex cauſſa. </s>
              <s>Prætereà definitio poteſt eſſe
                <lb/>
              nota aliqua ex parte, quamuis definitum ſit ignotum. </s>
              <s>Ergo definitum ex definitione demonſtra­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg416"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg417"/>
                <lb/>
              bitur. </s>
              <s>& ex cauſſa igitur. </s>
              <s>Quòd item ex effectu partem ſubiecti demonſtrare liceat, Ariſtotelis au­
                <lb/>
              ctoritate confirmatur qui docet nos poſſe noſcere rem eſſe, vel per ſe, vel per accidens, ideſt quan­
                <lb/>
              do fuerint nota nobis euentu rei propoſitæ. </s>
              <s>permulta verò huiuſce progreſſus exempla ſubiicere
                <lb/>
              poſſem. </s>
              <s>vt cùm ignem eſſe probatur ex eo quòd terra ſit & eſſe mentem agentem, quia ſit pote­
                <lb/>
              ſtate mens. </s>
              <s>Sed opponam ego huic ſententiæ rationem Ariſtotelis ita concludentis. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              Si demon­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg418"/>
                <lb/>
              ſtraretur eſſe ſubiectum; ergo & quid eſt ſubiectum demonſtrari poſſet. </s>
              <s>Sed quid eſt demonſtra­
                <lb/>
              tioni non eſt obnoxium. </s>
              <s>Nec quòd fit igitur. </s>
              <s>Quapropter, vt cum Ariſtotele conſentiamus &
                <lb/>
              Auerroëm purgare poſsimus; accipiemus primùm nullum eſſe genus demonſtrationis quo ſim­
                <lb/>
              pliciter aliquid eſſe probari poſsit. </s>
              <s>Et quamuis à definitione progrediamur ad definitum; nec id
                <lb/>
              etiam vel auctore Auerroë genus eſt argumentationis, ſed numeratur in admonitionibus. </s>
              <s>ſiqui­
                <lb/>
              dem in ipſa definitione rei definiendæ natura ſtatim appareat: cùm idem ſint definitio & defini­
                <lb/>
              tum, ſed in definito natura ipſius
                <expan abbr="cõfuſa">confuſa</expan>
              ſpectetur, in definitione verò diſtincta & euoluta in ſuas
                <lb/>
              partes. </s>
              <s>Ac ſiquis eſt proceſſus rationis in definitione, is eſt à parte definitionis ad partem, vt à ge­
                <lb/>
              nere ad differentias & à partibus ad totam definitionem. </s>
              <s>& ſi rectè animaduertas, eſt via ſeu me­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg419"/>
                <lb/>
              thodus, non inſtrumentum cognitionis. </s>
              <s>Demum omni genere ſyllogiſmi ſimpliciter excluditur
                <lb/>
              definitio, per ſe. </s>
              <s>Sed neque demonſtratione ab effectu concludi poteſt quæſtio ſimplex. </s>
              <s>ſiquidem
                <lb/>
              id quod demonſtratione concluditur, vt in alio concluditur, & efficit quæſtionem complexam.
                <lb/>
              </s>
              <s>Reſtat igitur, vt quæſtio ſimplex abſoluatur ſyllogiſmo quem diximus hypotheticum per natu­
                <lb/>
              ram. </s>
              <s>Quapropter ad ea quæ aduerſarij dicebant, ita reſpondemus. </s>
              <s>Primùm notantes accipi falsò
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg420"/>
                <lb/>
              vbi procedimus à definitione ad definitum, eſſe genus argumentandi; ſed euolutionem ſolam &
                <lb/>
              diſtinctionem definiti in ſuas partes. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              Similiter quòd à parte definitionis ad definitum ſyllogi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg421"/>
                <lb/>
              ſticè progrediamur. </s>
              <s>id quoque nego. </s>
              <s>Et noſcimus quidem eſſe rem, vel per ſe vel per accidens;
                <lb/>
              nec tamen per ſyllogiſmum ſimpliciter. </s>
              <s>Quod verò ad repugnantiam pertinet quæ ex verbis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg422"/>
                <lb/>
              Auerrois exoritur, eam facilè tollo; quoniam 4. de cęlo probationem non ſimpliciter accipit,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg423"/>
                <lb/>
              ſed quemcunque rationis progreſſum quem nos tum eſſe dicimus ſyllogiſmum hypotheticum
                <lb/>
              per naturam; 6. verò Met. dicimus ipſum ſyllogiſmum ſimpliciter ei denegare. </s>
              <s>Succedunt his
                <lb/>
              principia cognitionis quæ dicimus axiomata. </s>
              <s>Hæc ſanè nullum genus demonſtrationis admit­
                <lb/>
              tunt, quia nihil habent neque prius ſeipſis, neque notius, neque natura, neque nobis Habent
                <expan abbr="qui-dẽ">qui­
                  <lb/>
                dem</expan>
              axiomata principia
                <expan abbr="quędã">quędam</expan>
              inuentionis, ipſa ſcilicet ſenſilia & ſingularia è quibus colliguntur. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>