Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[641.] 15. Omnis corporis denſi, cui{us} æqualis uel amplior eſt baſis, contrapoſita ſibi ſuperficie perẽ-diculariter corpori luminoſo oppoſiti, infixi corpori denſo umbra nulla eſt: eleuati uerò eſt corpo-ralis: uidetur autem ſuperficialis.
[642.] 16. Longior radi{us} ad ſphæramuel circulum columnæ uelpyramidis rotundarum perueniẽs, quaſi linea contingens eſt.
[643.] 17. Impoßibile eſt, ut lumen egrediens à corpore luminoſo, egrediatur tantùm à centro corpo-ris luminoſi. Ex quo patet, quòd neceſſe eſt à quolibet puncto ſuperficiei corporis luminoſi diffun-di radios luminoſos.
[644.] 18. Impoßibile eſt, ut à ſuperficie corporis luminoſi egrediantur radij ſolùm æquidiſtanter corpori illuminando incidentes.
[645.] 19. Omnis punct{us} corporis luminoſi eam partem corporis umbroſi illuminat, ad quã ab eodem pũcto rect{as} line{as} poßibile eſt produci. Ex quo patet, quòd un{us} punct{us} luminoſi corporis non illuminat omne umbroſum corp{us}.
[646.] 20. À puncto cui{us}libet corporis luminoſi lumen diffunditur ſecundum omnem rectam li-
[647.] 21. Corporis umbroſipars, cui à plurib{us} partib{us} corporis luminoſi lumen incidit, pl{us} illu-minatur, quàm pars, cui à pauciorib. Ex quo patet, unumquod umbroſum circa radium ſibi ṕerpendiculariter incidentem pl{us} ιlluminari.
[648.] 22. Omne corp{us} umbroſum puncto luminoſo propinqui{us}, illuminatur ab illo puncto forti{us} corpore pl{us} diſtante.
[649.] 23. Puncto remotiori à corpore luminoſo incidunt radij à plurib. pun ctis corporis luminoſi, quàm puncto propinquiori.
[650.] 24. Omne corp{us} luminoſum min{us} ſpatium, à quo non egreditur, forti{us} illuminat quàm ſpatium mai{us} illo.
[651.] 25. Omnis axis uel diameter corporis umbroſi non perpendiculariter reſpiciens ſuperficiem corporis ſphærici luminoſi: alicui diametro illi{us} corporis æquidιſtat.
[652.] 26. Diametro corporis luminoſi ſphæri-ci exiſtente æquali diametro corporis illu-minãdi: tantũ ei{us} mediet{as} illuminatur: & umbra fit æqualis rei in infinitum pro= tenſa. Ariſtarch{us} Sami{us} in libro de ma gnitudinib. & interuallis ſolis & lunæ.
[653.] 27. Diametro corporis luminoſi ſphærici existẽte maiore dia- metro corporis ſphærici illuminandi: pl{us} medietate corporis il- luminatur: & baſis umbræ eſt minor magno circulo corporis il- luminati, concurrens ad punctum unũ retro corp{us}. Ariſtar- ch9 Sami{us} in libro de magnitudinib. et interuallis ſolis et lunæ.
[654.] 28. Diametro corporis luminoſi ſphærici exiſtẽte minore diame tro corporis illuminãdi ſphærici: min{us} medietate illuminatur: & eſt umbra multò maior corpore illuminato in infinitũ ꝓtẽſa.
[655.] 29. Superficiem planam ſuper mediũ umbræ erectam, corp{us} umbroſum & corp{us} luminoſum, per æqualia diuide-re eſt neceſſe.
[656.] 30. Superficiem planam corp{us} luminoſum & corp{us} umbroſum per æqualia diuidentem, ſu per medium umbræ erigi eſt neceſſe. Ex quo patet, tot eſſe umbr{as} eiuſdẽ umbroſi corporis, quot ipſum opponitur corporib{us} luminoſis.
[657.] 31. Corporis umbroſi remotioris à corpore luminoſo umbra min{us} umbreſcit: propinquioris uerò magis.
[658.] 32. Omnis umbra multiplicata pl{us} umbreſcit.
[659.] 33. Duo corpora, quorum unum obumbrat reliquum ſecũdum ſui medium, in eadem ſuper-ficie erecta ſuper corp{us} luminoſum conſiſtere neceſſe eſt: & ſi in eadem ſuperficie, propinqua adinuicem conſiſtunt: unum reliquum ſecundum ſui medium obumbrabit.
[660.] 34. Aequidiſtantia linearum radialium uel ipſarum concurſ{us} non eſt totaliter per ſe ex natura radiorum, ſed ex proportione diametri corporis luminoſi ad diametros corporum um-broſorum. Ex quo patet, quòd lumen diffunditur uniformiter per aerem circumſtantem.
[661.] 35. Radij ab uno puncto luminoſi corporis procedentes, ſecũdum linearum longitudinem ad æquidiſtantiam ſenſibilem pl{us} accedunt.
[662.] 36. Lumine incidente per feneſtram ſuper cor-p{us} oppoſitum ſolidũ: erit luminis perimeter am-plior perimetro feneſtræ.
[663.] 37. Ad centrũ circularis for aminis radio à centro corporis lu-minoſi perpẽdiculariter incidẽte: lumen in ſuperficie denſi corporis æquidiſtante ſuperficiei for aminis eſt uerè circulare.
[664.] 38. Per centrũ circularis foraminis radio luminoſo obliquè incidẽte ſuperficiei denſi corporis ſubſtratæ ſuperficiei for aminis: lumẽ incidẽs erit figuræ ſectionis pyramidalis, cui{us} maior dia-meter erit in ſuperficie erecta ſuper ſuperficiem feneſtræ, & ſuper ſuperficiẽ corporis ſubſtrati.
[665.] 39. Omne lumen per foramina angularia incidens rotundatur.
[666.] 40. Radio luminoſo medio puncto foraminis quadrati perpendiculariter incidente: lumen ſuperficiei corporis æquidiſtantis ſuperficiei for aminis incidens, eſt quadr atum ad circulaxit a-tem aliquam accedens.
[667.] 41. Per medium quadr ati foraminis radio ob-liquè incidente ſuperficiei denſi corporis ſubſtratæ ſuperficiei for aminis: lumen incidens erit figura altera parte longior ſuis angulis æqualiter arcuatis.
[668.] 42. Per medium ſecũdi diaphani denſioris primo radi{us} perpendicularis duct{us} à cẽtro cor-poris luminoſi ſuper ſuperficiẽ obiecti corporis ſemper penetrat irrefract{us}. Alhazen 3 n 7.
[669.] 43. In medio ſecũdi diaphani, quod eſt denſi{us} primo diaphano, fit refr actio radiorum obli-quorum ab anteriori ſuperficie diaphani ſecundi ad perpendicularem, exeuntem à puncto re-fractionis ſuper ſuperficiem corporis ſecundi. Alhazen 4 n 7.
[670.] 44. Per medium ſecundi diaphani rarioris primo, radi{us} perpẽdiculariter incidens, à cen-tro corporis luminoſi ſuper ſuperficiem corporis obiecti penetrat irrefr act{us}. Alhazen 6 n 7.
< >
page |< < (347) of 778 > >|
649347LIBER OCTAVVS. æqualis angulo f r g, extrinſecus intrinſeco: quod eſt impoſsibile. Linea ergo b m non cadetin pun
ctum g, ſed ſecabit lineam d g inter duo puncta g & d:
ſecet ergo in puncto o. Producatur quoq; li-
nea f m ultra punctum m:
hæc ergo, quia ſecat angulum d m o, patet per 29 th. 1 huius quia ſecabit li
neam d o:
ſecet illã in pũcto u: & producatur linea m b ultra punctũ b: ſecabitq́ arcũ l r: ſecet ipſum
in puncto c:
& ducatur linea c d à puncto c ad centrũ ſpeculi. Quia ergo angulus b f z eſt in circum-
ferentia circuli a b g, erit angulus b f z medietas anguli b d z ք zo p 3:
ſed angulus b d z eſt multiplus
anguli z d a:
ergo angulus b f z multiplus angulo z d h: ergo & angulus r f z eſt multiplus eidẽ: ergo
per 33 p 6 arcus r z eſt multiplus arcui z h:
arcus uerò c z eſt maior arcu r z, ut totũ ſua parte: ergo ar-
cus c z eſt multiplus arcus z h, uel maior multiplo.
Ducatur itaq; linea c h: angulus ergo c h d & an-
gulus c m d ſunt æquales duobus rectis per 22 p 3:
ſed angulus b m d cũ angulo b m e ualet duos re-
ctos per 13 p 1:
relin quitur ergo ut angulus c h d ſit æqualis angulo b m e: ſed angulus z h d addit ſu-
per angulum c h d angulũ c h z, qui eſt per 27 p 3 æqualis angulo c d z:
& angulus c d z eſt multiplus
anguli z d a per 33 p 6:
quoniã, ut ſuprà patuit, arcus c z eſt multiplus arcui z h: ergo angulus c h z eſt
multiplus anguli e d g:
angulus ergo d h z excedit angulum c h d in multiplo anguli e d g. Et quia ar
cus f m d eſt æqualis arcuι z h d per 64 th.
1 huius, remanet arcus f z d æqualis arcui z f d: ergo erit
per 27 p 3 angulus f m d æqualis angulo z h d:
ſed angulus c h d eſt æqualis b m e: ergo angulus f m d
excedit angulum b m e in multiplo anguli e g d:
ſed angulus o m d eſt æqualis angulo b m e per 15
p 1:
ergo angulus f m d excedit angulum o m d in multiplo anguli e d g. Et quia angulus g o m ualet
angulum o m d, & angulũ o d m per 32 p 1:
palàm quia angulus f m d excedit angulum m o g in mul-
tiplo anguli e d g:
ſed angulus f m d per 32 p 1 excedit angulum m u d in ſolo angulo e d g: eſt ergo
angulus m u d maior angulo m o g:
ergo angulus m o u eſt maior angulo m u o per 13 p 1 bιs ſumptá:
ergo per 19 p 1 linea m u eſt maior quàm linea m o.
Et quia arcus h d eſt æqualis arcuι m d per præ-
miſſa, erũt duo anguli h f d & m f d æquales per 27 p 3.
Formæ ergo punctorum duarum linearum h
f & f u ad ſeinuicem reflectuntur:
& ſimiliter formæ punctorum linearum h b & b o ad ſe inuicẽ re-
flectuntur:
quoniã per præmiſſa angulus d b h eſt æqualis angulo d b m per 4 p 1 & per hypotheſes
præmiſſas.
Duo ergo puncta, quæ ſunt o & u ad uiſum exiſtentem in puncto h reflectũtur à duobus
punctis ſpeculi, quæ ſunt b & f.
Eſt ergo per 37 th. 5 huius punctus q imago puncti o, & punctus n
imago puncti u.
Ducatur ergo expũcto m linea æquidiſtans lineæ h q per 31 p 1: quæ ſit linea m s: &
linea ęquidiſtans lineę h n, quę ſit m p.
Quia ergo angulus h n d eſt maior angulo h q d per 16 p 1, erit
angulus m p o, qui per 29 p 1 eſt æqualis angulo h n d, maior angulo m s o, qui per 29 p 1 eſt æqualis
h q d:
erit ergo punctum p inter duo puncta s & u per conuerſam 21 p 1. Et quia angulus h d n eſt re-
ctus:
erit per 32 p 1 angulus h n d acutus: ergo angulus m p d eſt acutus: angulus ergo m p s eſt obtu-
ſus per 13 p 1:
ergo linea m s eſt maior quàm linea m p per 19 p 1. Sed ex pręmiſsis linea m u eſt maior
quàm linea m o:
ergo per 9 th. 1 huius maior eſt proportio lineæ m s ad lineam m o quàm lineæ m p
ad lineam m u:
ſed proportio lineæ s m ad lineam m o eſt, ſicut proportio lineæ q b ad b o per 4 p 6:
trigoni enim q b o & s m o ſunt æquianguli per 29 p 1:
cum lineam s ſit æquidiſtans lineæ q b, & an-
gulus q o b ſit communis illis ambobus trigonis.
Et ſimiliter proportio lineæ p m ad lineã m u eſt,
ſicut proportio lineæ n f ad lineam f u:
per eadem ergo, quæ prius, & per 11 p 5 erit proportio lineæ
q b ad lineam b o maior proportione lineæ n f ad lineam f u:
ſed proportio lineæ q b ad lineam b o
eſt, ſicut lineæ q d ad lineam d o:
& proportio lineæ n f ad f u eſt, ſicut lineæ n d ad d u per ea, quæ
ſunt oſtenſa in 13 huius, quorum declarationem, cum manifeſta ſit, hic omittimus propter figuratio
nis multitudinem.
Palàm ergo quòd proportio lineę q d ad lineam d o eſt maior proportione lineę
n d ad lineam d u.
Et hoc eſt propoſitum.
44. In ſpeculis ſphæricis concauis imagine retro ſpecu-
lum occurrente: maior erit diſtantia imaginis à ſpeculo quàm
reiuiſæ.
780[Figure 780]n t l m s h s b k d e z a
Eſto ſpeculi ſphærici concaui circulus, qui a b g d: cuius cẽtrum
ſit e:
ſitq́; centrum uiſus z: & punctus rei uiſæ h: fiatq́; reflexio for
mæ puncti h ad uiſum z à puncto ſpeculi b, appareatq́;
imago retro
ſpeculum:
dico quòd maior erit diſtantia imaginis à ſpeculi ſuperfi
cie quàm ipſius rei uiſæ.
Ducantur enim lineæ h b incidentię, & z b
reflexionis:
& ducatur cathetus incidentiæ, quæ ſit e h g t: produ-
catur quoque linea reflexionis, quæ z b, donec lineæ e h & z b
concurrant in puncto t:
erit ergo per 37 th. 5 huius punctum t lo-
cus imaginis.
Dico quòd linea t b (quæ eſt diſtantia imaginis à
ſpeculo) eſt maior quàm linea b h, quæ eſt diſtantia rei uiſæ à pun-
cto reflexionis.
Et ſimiliter linea h g eſt minor quàm linea g t. Du-
catur enim linea e b:
& à puncto b ducatur linea contingens cir-
culum in puncto b per 17 p 3:
quæ ſit l b k. Quia itaque anguli
cõtingentiæ, qui ſunt a b k & g b l, ſunt æquales per 16 p 3:
& anguli
z b a & h b g æquales per 20 th.
5 huius: fit ergo angulus k b z æqualis angulo l b h: ſed angulus t b l

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index