Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="45"/>
                <arrow.to.target n="marg433"/>
                <lb/>
              explicare munus eſſe ſuperioris ſcientiæ. </s>
              <s>Veruntamen inuehebantur in Auerroëm viri grauiſsi­
                <lb/>
              mi ita opponentes. </s>
              <s>Primùm quòd non ex cauſsis efficiatur ſcientia principiorum. </s>
              <s>Cùm enim
                <lb/>
              ſcire quòd eſt, & ſcire cur eſt ita ſe habeant, at aliquando in eadem ſcientia vterque ſciendi mo­
                <lb/>
              dus habeatur, nonnunquàm verò ſcire quòd res eſt, ſit inferioris ſcientiæ, cur autem ſuperioris.
                <lb/>
              </s>
              <s>Si in eadem ſcientia ſint, quòd eſt & cur eſt, patet reditum fieri poſſe à demonſtratione, quòd eſt
                <lb/>
              ad demonſtrationem cur ſit. </s>
              <s>Non igitur ex alia ſcientia
                <expan abbr="demonſtrationẽ">demonſtrationem</expan>
              cur eſt, petere cogemur:
                <lb/>
              ſed vna
                <expan abbr="eademq́">eademque</expan>
              . </s>
              <s>ſcientia vtraque hæc munera præſtabit. </s>
              <s>Quòd ſi ſinguli ſciendi modi pertineant
                <lb/>
              ad ſingulas ſcientias, neque item cum vero conſonabit id quod dicit Auerroës. </s>
              <s>Quoniam ſcire
                <lb/>
              quòd res eſt maximè pertinet ad eam
                <expan abbr="ſciẽtiam">ſcientiam</expan>
              in qua docetur cur eſt. </s>
              <s>Cùm igitur accipiat Auer­
                <lb/>
              roës ipſum cur eſt ad ſuperiorem ſcientiam pertinere; & ipſum quòd eſt, igitur ad eandem ſcien­
                <lb/>
              tiam pertinebit. </s>
              <s>Neque item ex effectiş oſtendi queunt principia ſubiecti. </s>
              <s>Signo illud eſto. </s>
              <s>ſiqui­
                <lb/>
              dem oſtendere quòd res ſit, ſit oſtendere cauſſam quòd ſit. </s>
              <s>Verùm ſi ſcientia cauſſam eſſe demon­
                <lb/>
              ſtraret, poſſet item retrocedendo cauſſam eiuſdem oſtendere. </s>
              <s>Itaque ſcientia ſubalterna poſſet
                <lb/>
              docere, cur eſſent ſua principia, oppoſitum verò pronuntiabat Auerroës. </s>
              <s>Sed mirandum eſt ho­
                <lb/>
              mines bene doctos in re tam ludicra lapſos eſſe, & ſophiſmate leuiſsimo ita ſeſe implicaſſe. </s>
              <s>quan­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg434"/>
                <lb/>
              doquidem etſi in eadem ſcientia continetur vterque ſciendi modus: at non idcirco poteſt inferri
                <lb/>
              etiam principia cognoſci cur ſint. </s>
              <s>Neque enim ſic intelligitur vtrunque ſciendi modum referri
                <lb/>
              ad eandem rem, vt accipitur in obiectione: ſed quòd vnius ſit ſcientia quòd eſt, alterius
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              cur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quemadmodum ſe habent propè eſſe & non ſcintillare. </s>
              <s>quòd ex eo quòd non ſcintillent noui­
                <lb/>
              mus eſſe propè: ex eo quòd ſint propè nouimus quamobrem
                <expan abbr="">non</expan>
              ſcintillant: non autem, quia no­
                <lb/>
              uimus ab effectu quòd propè ſint, idcirco etiam nouimus cur propè ſint. </s>
              <s>Cùm ſecundo loco affer­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s>Neque id euenire, vbi diuerſa ſit ſcientia qua cognoſcimus cur eſt ab ea qua nouimus quòd
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s>quoniam, dum cognoſcimus cur eſt, ſimul item nouimus eſſe rem. </s>
              <s>Dicimus ipſum, quòd eſt
                <lb/>
              eſſe duplex, aut quod eſt notum nobis ſenſu & per accidens, aut quod eſt per ſe notum & per
                <lb/>
              cauſſas. </s>
              <s>quod notum nobis eſt, vt ſenſu & experientia notuerit, in alia ſcientia & in arte plerun­
                <lb/>
              que conſpicuum eſt, quòd ars tractet ſenſilia; cauſſa ad ſuperiorem ſcientiam pertinet. </s>
              <s>& de hoc
                <lb/>
              ſciendi modo agebat Auerroës. </s>
              <s>Vbi tertiò dicitur oſtendere quòd eſt eſſe oſtendere cauſſam quòd
                <lb/>
              ſit. </s>
              <s>Id non videtur perpetuò verum, ſed valebit ſolùm in cauſſam habentibus. </s>
              <s>Nam ſiqua ſit pri­
                <lb/>
              ma cauſſa ſimpliciter, vbi ad illam reſoluendo peruenero & nouero quòd ſit: at non idcirco
                <expan abbr="illã">illam</expan>
                <lb/>
              ſic eſſe nouero, quia nouerim eius aliquam eſſe cauſſam; ſed quia per ſe nota ſit. </s>
              <s>Aut erit cogni­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg435"/>
                <lb/>
              tio quòd cauſſa ſit, quæ ſit eadem cum eo cuius eſſe quæritur. </s>
              <s>Nam in ſimplicibus quatenus ſim­
                <lb/>
              plicia ſunt, idem eſt eſſe & eſſentia, cauſſæ verò ſunt huiuſmodi: Reſtant modò principia rei ſpe­
                <lb/>
              cialia, vt cauſſæ hominis & diſciplinæ compotis. </s>
              <s>Atque horum quidem notitia paratur ex notis
                <lb/>
              nobis, & potiſsimè demonſtratione quòd eſt, ſi complexa fuerint. </s>
              <s>
                <expan abbr="Ideoq́">Ideoque</expan>
              . </s>
              <s>dictum eſt ab Ariſtotele
                <lb/>
              accidentia magnam partem conferre ad cognoſcendum quid eſt. </s>
              <s>ſi incomplexa, iis ſanè inſtru­
                <lb/>
              mentis de quibus antea dictum eſt, cùm de incomplexorum probationibus ex 6. primæ philoſo­
                <lb/>
              phiæ diceremus. </s>
              <s>His ergo modis ſcientiarum principia tractantur. </s>
              <s>Verùm poterit nobis oppone­
                <lb/>
              re quiſpiam. </s>
              <s>Cùm de principiis exiſtere poſsit quæſtio duplex, an ſint, vt an ſit materies, an ſit
                <lb/>
              Deus; & an hæc principia ſint; cur poſteriorem hanc quæ complexa eſt, ab Ariſtotele tractatam
                <lb/>
              comperimus; alteram ſimplicem videmus fuiſſe neglectam? </s>
              <s>præcipuè quòd non negatur ſcientię
                <lb/>
              cuilibet ex notis nobis ad ſua principia proficiſci. </s>
              <s>Prætereà ſi quæſtionem ſimplicem damus in
                <lb/>
              partibus ſubiecti
                <expan abbr="cauſsisq́">cauſsisque</expan>
              . </s>
              <s>ſpecialibus, ecquid eſt cauſſæ quominus etiam de illis excitari poſsit
                <lb/>
              quæſtio ſimplex? </s>
              <s>An plures ſunt cauſſæ propter quas omittitur ſimplex quæſtio de cauſsis pri­
                <lb/>
              mis; cùm quòd propter obſcuritatem vim methodi fugit; tùm etiam quòd quæſtio ſimplex eſt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg436"/>
                <lb/>
              de eo quòd eſt eſſe ſimpliciter; at quæſtio de eo, quòd res ſit ſimpliciter, eſt quæſtio metaphyſica:
                <lb/>
              Sed valeat hoc ia ſcientiis particularibus; nanque opponet illico quiſpiam, cur non id preſtat pri­
                <lb/>
              ma philoſophia? </s>
              <s>Quin etiam ſi quis in controuerſiam reuocet principia communia; videtur in­
                <lb/>
              currere in hoc periculum, ne de tota ſcientia dubitet; ergò eam profiteri nequit: at de cauſſa ſpe­
                <lb/>
              ciali dubitans adhuc ſcientiam tueri poteſt; & de cauſſa ſpeciali quęſtio ſpecialis eſt à qua primus
                <lb/>
              philoſophus abhorret perpetuò tractans vniuersè. </s>
              <s>Qui dixerit hanc quæſtionem fugere metho­
                <lb/>
              dum, patronum habebit Auerroëm; is enim ſubſtantias ſeparatas per ſe ipſas ſpectari poſſe tùm
                <lb/>
              monet, cùm adepti ſumus alias ſcientias, ſunt verò principia entis, quare methodo excedunt. </s>
              <s>Ita
                <lb/>
              ego de reliquis principiis primis ſimile iudicium faciam; præſertim quòd ſcientiam & habitum
                <lb/>
              demonſtratiuum ſic definiri perſpicio, quòd ſit vnius generis ſubiecti
                <expan abbr="eiusq́">eiusque</expan>
              . </s>
              <s>principia partes &
                <lb/>
              proprietates doceat. </s>
              <s>qui periculum ſcientiæ proponet Græcos auctores ſui conſilij proferet. </s>
              <s>Re­
                <lb/>
              liquum eſt nunc, vt explicemus, quemadmodum
                <expan abbr="cõflixerit">conflixerit</expan>
              cum veteribus Ariſtoteles. </s>
              <s>iam enim
                <lb/>
              patuit à phyſico negotium hoc peragi non poſſe. </s>
              <s>Nanque etſi habet aliquid fortè quòd afferat
                <lb/>
                <expan abbr="cõtraponentes">contraponentes</expan>
              motum: at nihil ſupereſt phyſico quo pugnet cum ijs qui negant motum. </s>
              <s>Video
                <lb/>
              cenſere quoſdam eo tempore phyſicum primum philoſophi perſonam ſuſtinere, quod </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>