Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
61
61
62
62
63
63
64
64
65
65
66
66
67
67
68
68
69
69
70
70
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="45"/>
                <arrow.to.target n="marg433"/>
                <lb/>
              explicare munus eſſe ſuperioris ſcientiæ. </s>
              <s>Veruntamen inuehebantur in Auerroëm viri grauiſsi­
                <lb/>
              mi ita opponentes. </s>
              <s>Primùm quòd non ex cauſsis efficiatur ſcientia principiorum. </s>
              <s>Cùm enim
                <lb/>
              ſcire quòd eſt, & ſcire cur eſt ita ſe habeant, at aliquando in eadem ſcientia vterque ſciendi mo­
                <lb/>
              dus habeatur, nonnunquàm verò ſcire quòd res eſt, ſit inferioris ſcientiæ, cur autem ſuperioris.
                <lb/>
              </s>
              <s>Si in eadem ſcientia ſint, quòd eſt & cur eſt, patet reditum fieri poſſe à demonſtratione, quòd eſt
                <lb/>
              ad demonſtrationem cur ſit. </s>
              <s>Non igitur ex alia ſcientia
                <expan abbr="demonſtrationẽ">demonſtrationem</expan>
              cur eſt, petere cogemur:
                <lb/>
              ſed vna
                <expan abbr="eademq́">eademque</expan>
              . </s>
              <s>ſcientia vtraque hæc munera præſtabit. </s>
              <s>Quòd ſi ſinguli ſciendi modi pertineant
                <lb/>
              ad ſingulas ſcientias, neque item cum vero conſonabit id quod dicit Auerroës. </s>
              <s>Quoniam ſcire
                <lb/>
              quòd res eſt maximè pertinet ad eam
                <expan abbr="ſciẽtiam">ſcientiam</expan>
              in qua docetur cur eſt. </s>
              <s>Cùm igitur accipiat Auer­
                <lb/>
              roës ipſum cur eſt ad ſuperiorem ſcientiam pertinere; & ipſum quòd eſt, igitur ad eandem ſcien­
                <lb/>
              tiam pertinebit. </s>
              <s>Neque item ex effectiş oſtendi queunt principia ſubiecti. </s>
              <s>Signo illud eſto. </s>
              <s>ſiqui­
                <lb/>
              dem oſtendere quòd res ſit, ſit oſtendere cauſſam quòd ſit. </s>
              <s>Verùm ſi ſcientia cauſſam eſſe demon­
                <lb/>
              ſtraret, poſſet item retrocedendo cauſſam eiuſdem oſtendere. </s>
              <s>Itaque ſcientia ſubalterna poſſet
                <lb/>
              docere, cur eſſent ſua principia, oppoſitum verò pronuntiabat Auerroës. </s>
              <s>Sed mirandum eſt ho­
                <lb/>
              mines bene doctos in re tam ludicra lapſos eſſe, & ſophiſmate leuiſsimo ita ſeſe implicaſſe. </s>
              <s>quan­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg434"/>
                <lb/>
              doquidem etſi in eadem ſcientia continetur vterque ſciendi modus: at non idcirco poteſt inferri
                <lb/>
              etiam principia cognoſci cur ſint. </s>
              <s>Neque enim ſic intelligitur vtrunque ſciendi modum referri
                <lb/>
              ad eandem rem, vt accipitur in obiectione: ſed quòd vnius ſit ſcientia quòd eſt, alterius
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              cur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quemadmodum ſe habent propè eſſe & non ſcintillare. </s>
              <s>quòd ex eo quòd non ſcintillent noui­
                <lb/>
              mus eſſe propè: ex eo quòd ſint propè nouimus quamobrem
                <expan abbr="">non</expan>
              ſcintillant: non autem, quia no­
                <lb/>
              uimus ab effectu quòd propè ſint, idcirco etiam nouimus cur propè ſint. </s>
              <s>Cùm ſecundo loco affer­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s>Neque id euenire, vbi diuerſa ſit ſcientia qua cognoſcimus cur eſt ab ea qua nouimus quòd
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s>quoniam, dum cognoſcimus cur eſt, ſimul item nouimus eſſe rem. </s>
              <s>Dicimus ipſum, quòd eſt
                <lb/>
              eſſe duplex, aut quod eſt notum nobis ſenſu & per accidens, aut quod eſt per ſe notum & per
                <lb/>
              cauſſas. </s>
              <s>quod notum nobis eſt, vt ſenſu & experientia notuerit, in alia ſcientia & in arte plerun­
                <lb/>
              que conſpicuum eſt, quòd ars tractet ſenſilia; cauſſa ad ſuperiorem ſcientiam pertinet. </s>
              <s>& de hoc
                <lb/>
              ſciendi modo agebat Auerroës. </s>
              <s>Vbi tertiò dicitur oſtendere quòd eſt eſſe oſtendere cauſſam quòd
                <lb/>
              ſit. </s>
              <s>Id non videtur perpetuò verum, ſed valebit ſolùm in cauſſam habentibus. </s>
              <s>Nam ſiqua ſit pri­
                <lb/>
              ma cauſſa ſimpliciter, vbi ad illam reſoluendo peruenero & nouero quòd ſit: at non idcirco
                <expan abbr="illã">illam</expan>
                <lb/>
              ſic eſſe nouero, quia nouerim eius aliquam eſſe cauſſam; ſed quia per ſe nota ſit. </s>
              <s>Aut erit cogni­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg435"/>
                <lb/>
              tio quòd cauſſa ſit, quæ ſit eadem cum eo cuius eſſe quæritur. </s>
              <s>Nam in ſimplicibus quatenus ſim­
                <lb/>
              plicia ſunt, idem eſt eſſe & eſſentia, cauſſæ verò ſunt huiuſmodi: Reſtant modò principia rei ſpe­
                <lb/>
              cialia, vt cauſſæ hominis & diſciplinæ compotis. </s>
              <s>Atque horum quidem notitia paratur ex notis
                <lb/>
              nobis, & potiſsimè demonſtratione quòd eſt, ſi complexa fuerint. </s>
              <s>
                <expan abbr="Ideoq́">Ideoque</expan>
              . </s>
              <s>dictum eſt ab Ariſtotele
                <lb/>
              accidentia magnam partem conferre ad cognoſcendum quid eſt. </s>
              <s>ſi incomplexa, iis ſanè inſtru­
                <lb/>
              mentis de quibus antea dictum eſt, cùm de incomplexorum probationibus ex 6. primæ philoſo­
                <lb/>
              phiæ diceremus. </s>
              <s>His ergo modis ſcientiarum principia tractantur. </s>
              <s>Verùm poterit nobis oppone­
                <lb/>
              re quiſpiam. </s>
              <s>Cùm de principiis exiſtere poſsit quæſtio duplex, an ſint, vt an ſit materies, an ſit
                <lb/>
              Deus; & an hæc principia ſint; cur poſteriorem hanc quæ complexa eſt, ab Ariſtotele tractatam
                <lb/>
              comperimus; alteram ſimplicem videmus fuiſſe neglectam? </s>
              <s>præcipuè quòd non negatur ſcientię
                <lb/>
              cuilibet ex notis nobis ad ſua principia proficiſci. </s>
              <s>Prætereà ſi quæſtionem ſimplicem damus in
                <lb/>
              partibus ſubiecti
                <expan abbr="cauſsisq́">cauſsisque</expan>
              . </s>
              <s>ſpecialibus, ecquid eſt cauſſæ quominus etiam de illis excitari poſsit
                <lb/>
              quæſtio ſimplex? </s>
              <s>An plures ſunt cauſſæ propter quas omittitur ſimplex quæſtio de cauſsis pri­
                <lb/>
              mis; cùm quòd propter obſcuritatem vim methodi fugit; tùm etiam quòd quæſtio ſimplex eſt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg436"/>
                <lb/>
              de eo quòd eſt eſſe ſimpliciter; at quæſtio de eo, quòd res ſit ſimpliciter, eſt quæſtio metaphyſica:
                <lb/>
              Sed valeat hoc ia ſcientiis particularibus; nanque opponet illico quiſpiam, cur non id preſtat pri­
                <lb/>
              ma philoſophia? </s>
              <s>Quin etiam ſi quis in controuerſiam reuocet principia communia; videtur in­
                <lb/>
              currere in hoc periculum, ne de tota ſcientia dubitet; ergò eam profiteri nequit: at de cauſſa ſpe­
                <lb/>
              ciali dubitans adhuc ſcientiam tueri poteſt; & de cauſſa ſpeciali quęſtio ſpecialis eſt à qua primus
                <lb/>
              philoſophus abhorret perpetuò tractans vniuersè. </s>
              <s>Qui dixerit hanc quæſtionem fugere metho­
                <lb/>
              dum, patronum habebit Auerroëm; is enim ſubſtantias ſeparatas per ſe ipſas ſpectari poſſe tùm
                <lb/>
              monet, cùm adepti ſumus alias ſcientias, ſunt verò principia entis, quare methodo excedunt. </s>
              <s>Ita
                <lb/>
              ego de reliquis principiis primis ſimile iudicium faciam; præſertim quòd ſcientiam & habitum
                <lb/>
              demonſtratiuum ſic definiri perſpicio, quòd ſit vnius generis ſubiecti
                <expan abbr="eiusq́">eiusque</expan>
              . </s>
              <s>principia partes &
                <lb/>
              proprietates doceat. </s>
              <s>qui periculum ſcientiæ proponet Græcos auctores ſui conſilij proferet. </s>
              <s>Re­
                <lb/>
              liquum eſt nunc, vt explicemus, quemadmodum
                <expan abbr="cõflixerit">conflixerit</expan>
              cum veteribus Ariſtoteles. </s>
              <s>iam enim
                <lb/>
              patuit à phyſico negotium hoc peragi non poſſe. </s>
              <s>Nanque etſi habet aliquid fortè quòd afferat
                <lb/>
                <expan abbr="cõtraponentes">contraponentes</expan>
              motum: at nihil ſupereſt phyſico quo pugnet cum ijs qui negant motum. </s>
              <s>Video
                <lb/>
              cenſere quoſdam eo tempore phyſicum primum philoſophi perſonam ſuſtinere, quod </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>