Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

Table of contents

< >
< >
page |< < (14) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="14" file="0066" n="66" rhead="THEORIÆ"/>
            rum magnum, & </s>
            <s xml:space="preserve">parvum ſint tantummodo reſpectiva: </s>
            <s xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            jure quidem id cenſuit; </s>
            <s xml:space="preserve">ſi nomine graduum incrementa
              <lb/>
            magnitudinis cujuſcunque momentanea intelligerentur. </s>
            <s xml:space="preserve">Ve-
              <lb/>
            rum id ita intelligendum eſt; </s>
            <s xml:space="preserve">ut ſingulis momentis ſinguli ſta-
              <lb/>
            tus reſpondeant: </s>
            <s xml:space="preserve">incrementa, vel decrementa non niſi conti-
              <lb/>
            nuis tempuſculis.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">33. </s>
            <s xml:space="preserve">Id ſane admodum facile concipitur ope Geometriæ. </s>
            <s xml:space="preserve">Sit
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0066-01" xlink:href="note-0066-01a" xml:space="preserve">Geometriæ uſus
                <lb/>
              ad eam expo-
                <lb/>
              nendam: mo-
                <lb/>
              menta punctis,
                <lb/>
              tempora conti-
                <lb/>
              nua lineis ex-
                <lb/>
              preſſa.</note>
            recta quædam AB in ſig. </s>
            <s xml:space="preserve">3, ad quam referatur quædam alia
              <lb/>
            linea C D E. </s>
            <s xml:space="preserve">Exprimat prior ex iis tempus, uti ſolet uti-
              <lb/>
            que in ipſis horologiis circularis peripheria ab indicis cuſpide
              <lb/>
            denotata tempus definire. </s>
            <s xml:space="preserve">Quemadmodum in Geometria in
              <lb/>
            lineis puncta ſunt indiviſibiles limites continuarum lineæ par-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0066-02" xlink:href="note-0066-02a" xml:space="preserve">Fig. 3.</note>
            tium, non vero partes lineæ ipſius; </s>
            <s xml:space="preserve">ita in tempore diſtinguen-
              <lb/>
            dæ erunt partes continui temporis reſpondentes ipſis lineæ
              <lb/>
            partibus, continuæ itidem & </s>
            <s xml:space="preserve">ipſæ, a momentis, quæ ſunt in-
              <lb/>
            diviſibiles earum partium limites, & </s>
            <s xml:space="preserve">punctis reſpondent; </s>
            <s xml:space="preserve">nec
              <lb/>
            inpoſterum alio ſenſu agens de tempore momenti nomen adhi-
              <lb/>
            bebo, quam eo indiviſibilis limitis; </s>
            <s xml:space="preserve">particulam vero temporis
              <lb/>
            utcunque exiguam, & </s>
            <s xml:space="preserve">habitam etiam pro inſiniteſima, tem-
              <lb/>
            puſculum appellabo.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">34. </s>
            <s xml:space="preserve">Si jam a quovis puncto rectæ AB, ut F, H, erigatur
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0066-03" xlink:href="note-0066-03a" xml:space="preserve">Fluxus ordina-
                <lb/>
              tæ tranſeuntis
                <lb/>
              per magnitudi-
                <lb/>
              nes omnes in-
                <lb/>
              termedias.</note>
            ordinata perpendicularis F G, H I, uſque ad lineam C D; </s>
            <s xml:space="preserve">ea
              <lb/>
            poterit repræſentare quantitatem quampiam continuo variabi-
              <lb/>
            lem. </s>
            <s xml:space="preserve">Cuicunque momento temporis F, H, reſpondebit ſua
              <lb/>
            ejus quantitatis magnitudo F G, H I; </s>
            <s xml:space="preserve">momentis autem inter-
              <lb/>
            mediis aliis K, M, aliæ magnitudines, K L, M N, reſpon-
              <lb/>
            debunt; </s>
            <s xml:space="preserve">ac ſi a puncto G ad I continua, & </s>
            <s xml:space="preserve">finita abeat pars
              <lb/>
            lineæ C D E, facile patet, & </s>
            <s xml:space="preserve">accurate demonſtrari poteſt, ut-
              <lb/>
            cunque eadem contorqueatur, nullum fore punctum K inter-
              <lb/>
            medium, cui aliqua ordinata KL non reſpondeat; </s>
            <s xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:space="preserve">e conver-
              <lb/>
            ſo nullam fore ordinatam magnitudinis intermediæ inter F G,
              <lb/>
            HI, quæ alicui puncto inter F, H intermedio non reſpondeat.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">35. </s>
            <s xml:space="preserve">Quantitas illa variabilis per hanc variabilem ordinatam
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0066-04" xlink:href="note-0066-04a" xml:space="preserve">Idem in quan-
                <lb/>
              titate variabili
                <lb/>
              expreſſa: æqui-
                <lb/>
              vocatio in voce
                <lb/>
              gradus.</note>
            expreſſa mutatur juxta continuitatis legem, quia a magnitu-
              <lb/>
            dine F G, quam habet momento temporis F, ad magnitudi-
              <lb/>
            nem H I, quæ reſpondet momento temporis H, tranſit per
              <lb/>
            omnes intermedias magnitudines K L, M N, reſpondentes in-
              <lb/>
            termediis momentis K, M, & </s>
            <s xml:space="preserve">momento cuivis reſpondet de-
              <lb/>
            terminata magnitudo. </s>
            <s xml:space="preserve">Quod ſi aſſumatur tempuſculum quod-
              <lb/>
            dam continuum K M utcunque exiguum ita, ut inter puncta
              <lb/>
            L, N arcus ipſe L N non mutet receſſum a recta A B in acceſ-
              <lb/>
            ſum; </s>
            <s xml:space="preserve">ducta L O ipſi parallela, habebitur quantitas N O, quæ
              <lb/>
            in ſchemate exhibito eſt incrementum magnitudinis ejus quan-
              <lb/>
            titatis continuo variatæ. </s>
            <s xml:space="preserve">Quo minor eſt ibi temporis parti-
              <lb/>
            cula K M, eo minus eſt id incrementum N O, & </s>
            <s xml:space="preserve">illa evane-
              <lb/>
            ſcente, ubi congruant momenta K, M, hoc etiam evaneſcit.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Poteſt quævis magnitudo K L, M N appellari ſtatus quidam
              <lb/>
            variabilis illius quantitatis, & </s>
            <s xml:space="preserve">gradus nomine deberet potius </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>