Buonamici, Francesco, De motu libri X

Table of figures

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="48"/>
              ſubalternis accipiunt, facilè negare poſſent omnes eas conditiones in phyſica reperiri. </s>
              <s>Conſimili
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg450"/>
                <lb/>
              ratione qui defendunt rationem ſubalternæ poſitam eſſe in eo quòd vna rem ſimpliciter tractet,
                <lb/>
              altera cum habitudine ad opus & actionem; quia dicerent tres eſſe
                <expan abbr="ſcientias̃">ſcientiam</expan>
              contemplantes inter
                <lb/>
              ſe diſtinctas; quippe quæ proprium genus habeant & ex propriis ſuis ipſarum principiis quoque
                <lb/>
              procedant. </s>
              <s>Atqui non deſunt rationes quæ affinitatem ſubalternationis inter vtraſque interce­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg451"/>
                <lb/>
              dere perſuadeant. </s>
              <s>Primum. </s>
              <s>Quoniam vbi fit tranſitus de genere in genus ibi adeſt ſubalterna­
                <lb/>
              tionis affinitas. </s>
              <s>Sed fit tranſitus à prima philoſophia ad phyſicen. </s>
              <s>Et gradus igitur ſubalternatio­
                <lb/>
              nis extat in phyſica & prima philoſophia. </s>
              <s>Nam tum fit tranſitus, vbi propoſitio ſuperioris ſcien­
                <lb/>
              tiæ re ſumatur in inferiore. </s>
              <s>id verò in phyſicis euenit. </s>
              <s>Siquidem Ariſtoteles primo de cœlo pro­
                <lb/>
              baturus æternum fieri non poſſe quod caducum eſt. </s>
              <s>ita conſtruit argumentationem. </s>
              <s>Non poteſt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg452"/>
                <lb/>
              idem ſimul eſſe & non eſſe. </s>
              <s>Nullum igitur mortale perpetuum effici poteſt. </s>
              <s>Attamen antecedens
                <lb/>
              accipitur à primo philoſopho. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Rurſus docet Ariſtoteles nullam ſcientiam excepta prima phi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg453"/>
                <lb/>
              loſophia, quærere poſsit, ſit'ne ſuum ſubiectum. </s>
              <s>quia non poteſt mentionem facere ſimpliciter
                <lb/>
              de ipſo quid eſt. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Soli autem primo philoſopho id præſtare licet. </s>
              <s>Et ſolus igitur ſuppeditabit
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg454"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg455"/>
                <lb/>
              principia reliquis, & ſubiectum & quid eſt ipſius. </s>
              <s>Vltimò Ariſtoteles oſtendit primam philoſo­
                <lb/>
              phiam ſpectare ſumma principia & cauſſas potiſsimas. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              Ergo etiam erit maximè ſcientia, & po­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg456"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg457"/>
                <lb/>
              terit reddere rationem principiorum quæ in aliis ſcientiis aſſumuntur. </s>
              <s>Quòd ſi ex his conuinci­
                <lb/>
              tur gradus & affinitas ſubalternationis, profectò prima philoſophia ſubalternans erit, phyſica
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg458"/>
                <lb/>
              ſubalterna. </s>
              <s>Verumenimuerò ſi noſtra ſententia defendi poteſt, vt opinamur, eam ſcilicet eſſe ra­
                <lb/>
              tionem ſubalternationis, cum altera docet, cur ſit id quod altera eſſe nouit, prima illa ratio nihil
                <lb/>
              officeret. </s>
              <s>Neque enim propoſitiones iſtæ communiſsimæ rationem cauſſæ continent, ſed notifi­
                <lb/>
              cationis duntaxat. </s>
              <s>Sed vt cęteris qui de ſubalternarum conditionibus aliter ſentiunt, opem fera­
                <lb/>
              mus; nullam eſſe vim dicimus eius quod opponitur. </s>
              <s>Neque enim ille tranſitus eſſet, ſed aſſum­
                <lb/>
              ptio principij communiſsimi ſecundum analogiam, vt noſti ex Analyticis. </s>
              <s>hoc enim commune.
                <lb/>
              </s>
              <s>De quolibet verum eſſe aſſerere, aut negare, dum confertur in demonſtrationem, non accipitur
                <lb/>
              vt ſeruat ſuam communitatem, ſed quantum opus eſt ſolùm, & pro ratione materiæ ſubiectæ.
                <lb/>
              </s>
              <s>Vt verò cętera tolli queant, monebimus antè geminum ordinem in ſcientiis obſeruari, alterum
                <lb/>
              quidem naturæ, atque alterum mentis. </s>
              <s>Ordo quidem naturæ multiplex eſt, de quo nos aliquid
                <lb/>
              poſtea. </s>
              <s>Sed intereà quantum ſpectat ad rem noſtram, vbi de ſcientiarum gradibus agimus, qua­
                <lb/>
              tenus mutuas ſibi operas præſtant in fide facienda duplex eſt, alter qui à finis natura deducitur,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg459"/>
                <lb/>
              atque alter qui pendet ex ordine materiæ ſubiectæ. </s>
              <s>à finis autem natura deducitur ordo earum
                <lb/>
              quæ ita ſe habent, vt miniſtræ ad Architectonicas, vt vocat Ariſtoteles, ſint vt Plato
                <foreign lang="grc">ἡγεμονικὰς</foreign>
              ,
                <lb/>
              ideſt, præcipuas & duces. </s>
              <s>ab ordine ſubiectæ materiæ ſumitur earum ordo quarum vna eſt
                <lb/>
                <foreign lang="grc">ὑπὰλληλος</foreign>
              , ideſt ſubalterna, altera ſubalternans. </s>
              <s>Ordo mentis in eo poſitus eſt, vt vna quoddam
                <lb/>
              ſimplex conſideret, altera illi aliquid adiiciat. </s>
              <s>vtputa mathematica ſpectat quantum ſimpliciter,
                <lb/>
              at phyſica quantum in materia. </s>
              <s>In hoc ſanè ordine
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              quicquid in ſimpliciore abſurdum eſt, &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg460"/>
                <lb/>
              per naturalia pertinet: non autem contrà. </s>
              <s>Sed hoc ordine dimiſſo ad cuius plenam
                <expan abbr="intelligentiã">intelligentiam</expan>
                <lb/>
              multa ſubiicere oportebit, de ordine naturæ diſſeramus. </s>
              <s>Et ſanè magnum diſcrimen inter Archi­
                <lb/>
              tectonicas & ſubalternantes intercedit. </s>
              <s>Quandò ſubalternans præbet cauſſas & principia. </s>
              <s>nec vn­
                <lb/>
              quam in oculis eſt ſubalternæ, niſi aliquod è ſuis principiis ex ipſius manibus eripiatur. </s>
              <s>Archite­
                <lb/>
              ctonicæ non eſt cauſſas afferre principiorum. </s>
              <s>Neque enim neceſſe eſt miniſtras ex iis procedere
                <lb/>
              perpetuò, quæ demonſtrari poſsint; ſed poteſt habere ſua principia prorſus prima. </s>
              <s>& hęc ſimpli­
                <lb/>
              citer ſcire poteſt, ſubalterna non item. </s>
              <s>ſiquidem ſciamus, cùm habemus demonſtrationem. </s>
              <s>hæc
                <lb/>
              verò ex primis eſt. </s>
              <s>atqui rerum naturalium prima quædam principia ſunt quæ nouit phyſicus, &
                <lb/>
              mathematicus habet ſua principia quæ in alia ſuperiora neutiquam reſolui queunt. </s>
              <s>Rurſus ſub­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg461"/>
                <lb/>
              alternans ea conſiderat quæ ſunt natura priora; non item Architectonicus. </s>
              <s>Neque enim ens,
                <lb/>
              quod à primo philoſopho conſideratur, quem facimus Architectonicum, natura prius eſt, quàm
                <lb/>
              ens naturale, ſed ſi prius, ratione ſola prius eſt. </s>
              <s>Docet Architectonicus quid tractandum & qua­
                <lb/>
              tenus, quo ordine & via diſponendum:
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              nihil de his ſubalternans. </s>
              <s>& ſemper in oculis geritur
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg462"/>
                <lb/>
              Architecton. </s>
              <s>Nam miniſtræ quicquid agunt, ſic agunt, vt ad eum finem perueniant. </s>
              <s>Architecton
                <lb/>
              autem quia conſiderat finem (ab eius autem ingenio naſcitur, vt cęteris ſua cuiuſque officia præ­
                <lb/>
              ſcribantur) ſingula pro ſui finis adeptione diſponit. </s>
              <s>Subalternans mea quidem ſententia, cùm
                <lb/>
              doceat cur ſit & rem ſimpliciter animaduertat, eſt contemplator. </s>
              <s>Architecton item numeratur
                <lb/>
              in artificibus. </s>
              <s>Nunc dicimus inter primam philoſophiam & reliquas ſcientias exiſtere ordinem
                <lb/>
              Architectonicę & miniſtræ, non autem ſubalternantis & ſubalternæ. </s>
              <s>Cùm enim conſideret ens
                <lb/>
              ſub communi notione entis, ſit verò ſeparatum vel re ipſa vt mentes beatiſsimæ, vel ſecundum
                <lb/>
              rationem, quod dici ſolet per indifferentiam. </s>
              <s>finis verò intelligentiæ noſtræ ſint beatiſsimæ men­
                <lb/>
              tes, omnia docendo huc dirigere oportet, vt earum notitiam aſſequi poſsimus. </s>
              <s>Itaque mathema­
                <lb/>
              tici nos aſſue faciunt abſtractioni, cuius beneficio, iam aliquid de ingenio rerum verè
                <expan abbr="ſeparatarũ">ſeparatarum</expan>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>