Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Table of figures

< >
[Figure 11]
[Figure 12]
[Figure 13]
[Figure 14]
[Figure 15]
[Figure 16]
[Figure 17]
[Figure 18]
[Figure 19]
[Figure 20]
[Figure 21]
[Figure 22]
[Figure 23]
[Figure 24]
[Figure 25]
[Figure 26]
[Figure 27]
[Figure 28]
[Figure 29]
[Figure 30]
[Figure 31]
[Figure 32]
[Figure 33]
[Figure 34]
[Figure 35]
[Figure 36]
[Figure 37]
[Figure 38]
[Figure 39]
[Figure 40]
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.002913">
                <pb pagenum="420" xlink:href="016/01/069.jpg"/>
              Lunæ, multóque minùs imbres, grandines,
                <lb/>
              niues, pruinæ, & quæcunque à vaporibus
                <lb/>
              ortum habent. </s>
              <s id="s.002914">Exiſtimandum eſt tamen in
                <lb/>
              diuerſis locis variam hanc eſſe altitudinem,
                <lb/>
              quæ tamen præſcriptum numerum paſſuum
                <lb/>
              minimè excedat. </s>
              <s id="s.002915">Ponamus igitur, vt nobis,
                <lb/>
              qui à circulo Capricorni diſtamus partibus
                <lb/>
              quaſi 68. oculus ſit in B, Mediolani: pun­
                <lb/>
              ctus autem, qui videtur ſub circulo Capri­
                <lb/>
              corni F. </s>
              <s id="s.002916">Conſtat igitur, quòd proportio CE,
                <lb/>
              ad C B, eſt, vt 8. ad 3. fermè. </s>
              <s id="s.002917">Cùm igitur
                <lb/>
              CA, ſit æqualis CB, erit proportio CB, ad
                <lb/>
              CA, etiam vt 8. ad 3. quare AC, ad AE, vt
                <lb/>
              5. ad 3. quare AE, eſt millia paſſuum 8000.
                <lb/>
              & inſuper 333. de quibus non curo. </s>
              <s id="s.002918">Satis
                <lb/>
              conſtat locum, qui à Mediolani incola vi­
                <lb/>
              deri debet ſub hyemali circulo, à terra di­
                <lb/>
              ſtare plus, quàm decies altitudo vaporum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg327"/>
                <lb/>
              pertingat. </s>
              <s id="s.002919">Sed ibi Cometes videntur à no­
                <lb/>
              bis, igitur non fiunt ex vaporibus. </s>
              <s id="s.002920">Sed nec
                <lb/>
              ſuprà in æthere, cùm ibi non ſit materia,
                <lb/>
              quæ accendi poſſit. </s>
              <s id="s.002921">At ſi dicas raptum hu­
                <lb/>
              morem eouſque trahi vi ſiderum, quamvis
                <lb/>
              altior ſit locus, quàm communis hic vapo­
                <lb/>
              rum primùm quidem obſtat, quòd plerique
                <lb/>
              Cometes menſem excedunt ſecundum, aliqui
                <lb/>
              etiam nec in tertio finiuntur, huic conflagra­
                <lb/>
              tioni nec tota terræ machina ſufficere. </s>
              <s id="s.002922">
                <expan abbr="Oſtẽ-ſum">Oſten­
                  <lb/>
                ſum</expan>
              eſt enim ſuperiùs, quòd ignis nunquam
                <lb/>
              in eadem eſt materia, ſed perpetuò nouam
                <lb/>
              requirit. </s>
              <s id="s.002923">Hoc autem ſidus cum cauda plerun­
                <lb/>
              que eſt, & in æthere, quò fit vt minùs Luna
                <lb/>
              non ſit. </s>
              <s id="s.002924">Ardere autem tantam materiam, &
                <lb/>
              tribus durare menſibus, omninò impoſſibile
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.002925">Accedit quòd aliqui humiliores eſſent,
                <lb/>
              qui abſconderentur ante occaſum, aut eſſent
                <lb/>
              immobiles, quorum neutrum adhuc viſum
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.002926">Multa præter id ſunt, quæ abſurditatem
                <lb/>
              huius opinionis oſtendunt: à quibus abſti­
                <lb/>
              neo: quemadmodum illud Albumaſaris, Co­
                <lb/>
              metem ſupra Venerem viſum fuiſſe: eſt au­
                <lb/>
              tem Venus multò altior Luna. </s>
              <s id="s.002927">Sed depræ­
                <lb/>
              hendere an Cometes in elementorum re­
                <lb/>
              gione ſit, an in cœlo fiat: facilè eſt admo­
                <lb/>
              dum. </s>
              <s id="s.002928">Nam ſi maiorem habeat diuerſitatem,
                <lb/>
              quàm Luna, in elementorum eſſe regione
                <lb/>
              neceſſe eſt: ſed ſi minorem, in cœlo fiet pro­
                <lb/>
              cul dubio. </s>
              <s id="s.002929">Vides quàm leuibus artificiis hu­
                <lb/>
              mana ſubtilitas ad detegenda cœli arcana
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg328"/>
                <lb/>
              progrediatur. </s>
              <s id="s.002930">Communia ſunt omnibus Co­
                <lb/>
              metis, quòd triplici motu moueantur. </s>
              <s id="s.002931">Vno
                <lb/>
              ab Oriente in Occidentem, velut & ſydera
                <lb/>
              omnia reliqua in horis 24. Altero ab Occi­
                <lb/>
              dente in Orientem, paulò plus, minúſve par­
                <lb/>
              te vna cœli, ad ſimilitudinem fermè Vene­
                <lb/>
              ris. </s>
              <s id="s.002932">Nam Cometes anni M.D.XXXII. cùm
                <lb/>
              vigeſima ſecunda die Septembris exortus
                <lb/>
              eſſet, & tertia die Decembris occubuiſſet, in
                <lb/>
              71. diebus, ex 5. parte Virginis, in 8. Scor­
                <lb/>
              pij proceſſit: quo factum eſt, vt ſolùm 63.
                <lb/>
              partibus, ſigniferi, ſecundùm longitudinem
                <lb/>
              in diebus 71. proceſſerit, minus ſcilicet parte
                <lb/>
              vna diebus ſingulis. </s>
              <s id="s.002933">Ex quo patet: ſub Luna
                <lb/>
              eum eſſe non poſſe, nam ſic motu primi
                <lb/>
              orbis velociùs, quàm Luna moueretur.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg329"/>
                <lb/>
              Conſtat enim Lunam in horis 24. retroce­
                <lb/>
              dere iuxta primi motus rationem partibus
                <lb/>
              13. Plinius exiſtimat Cometem non vltra
                <lb/>
              80. diem apparere, nec celeriùs 7. occulta­
                <lb/>
              ri. </s>
              <s id="s.002934">Simili ratione refert Hieronymus Fra­
                <lb/>
              caſtorius, prioris exempli auctor, in ſuo de
                <lb/>
              Homocentricis libro, die 8. Septembris, an­
                <lb/>
              ni 1531. Cometem fuiſſe paulò Sole Orien­
                <lb/>
              taliorem, id eſt, iuxta 24. partem Virginis
                <lb/>
              iuxta autem initium Octobris, cùm Iupiter
                <lb/>
              eſſet in tertia Scorpij parte, factus eſt illi
                <lb/>
              propinquus. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002935">
                <margin.target id="marg327"/>
                <expan abbr="Cometẽ">Cometem</expan>
              non
                <lb/>
              fieri in re­
                <lb/>
              gione ele­
                <lb/>
              mentorum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002936">
                <margin.target id="marg328"/>
              Tria quæ
                <lb/>
              ſunt cometis
                <lb/>
              omnibus
                <lb/>
              communia.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002937">
                <margin.target id="marg329"/>
              Quantum
                <lb/>
              Cometes du­
                <lb/>
              ret.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002938">Sect.3.c.23.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002939">In menſe itaque vno
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              nam in explicando
                <lb/>
              negligentior fuit) partes circiter 40. Come­
                <lb/>
              tes in longitudine ſuperauit, id eſt, à 22. Vir­
                <lb/>
              ginis, ad ſecundam, vel tertiam Scorpij
                <lb/>
              progreſſus, qui motus Veneris motui parùm
                <lb/>
              eſt abſimilis, aut Mercurij. </s>
              <s id="s.002940">Tertius eſt mo­
                <lb/>
              tus ſecundùm latitudinem maximus, vt ( ni
                <lb/>
              ille fallatur ) incredibili celeritate modò ad
                <lb/>
              Boream vnus, modò alter ad Auſtrum fera­
                <lb/>
              tur: qui tum proceſſus fiunt, cùm Cometes
                <lb/>
              iuxta polos fuerint: nam tunc modica varie­
                <lb/>
              tas loci ad ſigniferum comparata, latitudi­
                <lb/>
              nem non parùm mutat. </s>
              <s id="s.002941">Aliud verò commu­
                <lb/>
              ne Cometis eſt, quòd cauda ſemper ad vn­
                <lb/>
              guem, partem Soli oppoſitam reſpicit: vt
                <lb/>
              cùm Sol occidit, Cometes caudam habet
                <lb/>
              ad amuſſim Orientem verſus, vt in obſcu­
                <lb/>
              ra Lunæ parte nobis ſingulis diebus videre
                <lb/>
              licet. </s>
              <s id="s.002942">Tertium eſt, quòd plerunque Solem
                <lb/>
              longitudine comitatur ſic, vt in crepuſculis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg330"/>
                <lb/>
              tantùm videatur, non tamen ſemper. </s>
              <s id="s.002943">Quò
                <lb/>
              fit vt clarè pateat Cometem globum eſſe in
                <lb/>
              cœlo conſtitutum, qui à Sole illuminatus
                <lb/>
              videtur, & dum radij tranſeunt, barbæ aut
                <lb/>
              caudæ effigiem formant. </s>
              <s id="s.002944">Hic igitur in cœ­
                <lb/>
              lo, ſi ibi eſt generatio fieri poteſt: ſi non
                <lb/>
              admittatur, dicere neceſſe eſt, quod & ve­
                <lb/>
              rius eſt, cœlum eſſe ſyderibus pluribus, ſed
                <lb/>
              non admodum denſis, plenum: quòd cùm
                <lb/>
              aër ſicceſſit, & attenuatur, vel etiam aliis
                <lb/>
              ex cauſis, oculis noſtris ſe ſubiicit. </s>
              <s id="s.002945">Nam &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg331"/>
                <lb/>
              quandoque Venus media die videtur, quam
                <lb/>
              de nouo genitam non eſſe ſatis conſtat. </s>
              <s id="s.002946">Inde
                <lb/>
              fit vt ſicceſcente aëre maria multùm agiten­
                <lb/>
              tur tempeſtatibus, & ventorum flatus per
                <lb/>
              ſæpè maximi ſuccedant, & nobiles ac Prin­
                <lb/>
              cipes, qui curis, vigiliis, odoratiſque cibis,
                <lb/>
              tum vinis potentibus ſiccantur, mortem op­
                <lb/>
              petant. </s>
              <s id="s.002947">Contingunt & hac cauſa aquarum
                <lb/>
              imminutio, & piſcium mors, & ſterilitates,
                <lb/>
              & legum mutationes, ac ſeditiones, & re­
                <lb/>
              gnorum ſubuerſiones: quæ omnia ( vt dixi)
                <lb/>
              ab immodica tenuitate, ac ſiccitate aëris
                <lb/>
              fiunt, vt Cometes horum quidem poſſit eſſe
                <lb/>
              ſignum, cauſa autem minimè.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg332"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002948">
                <margin.target id="marg330"/>
              Quid ſit Co­
                <lb/>
              metes.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002949">
                <margin.target id="marg331"/>
              Cometarum
                <lb/>
              prodigia.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002950">
                <margin.target id="marg332"/>
              Iridis colo­
                <lb/>
              ers quomodo
                <lb/>
              fiant.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002951">De iride verò quòd frequentior fit, &
                <lb/>
              quoniam palàm eſt ipſam in vaporum re­
                <lb/>
              gione fieri, minor eſt dubitatio. </s>
              <s id="s.002952">Velut
                <lb/>
              enim aquæ gutta, cùm ex aduerſo Solis in­
                <lb/>
              ſpicitur, multos refert ac omnes ſplendidos
                <lb/>
              colores: ita è nube denſa rorida, guttuliſ­
                <lb/>
              que ſcatente fit iris. </s>
              <s id="s.002953">Omne enim obſcurum
                <lb/>
              eſt, veluti nigrum. </s>
              <s id="s.002954">Indicio ſunt vmbræ, quæ
                <lb/>
              ob id omnes nigræ videntur. </s>
              <s id="s.002955">Duplicéſque
                <lb/>
              cùm paries ſimul radios Soli rectos & ex
                <lb/>
              aqua reflexos receperit, ſic vt eorum pars
                <lb/>
              ab homine intercipiatur. </s>
              <s id="s.002956">Namque Solis ra­
                <lb/>
              diis illuſtratur ſuperior vmbra, ob id non
                <lb/>
              adeò nigra eſt. </s>
              <s id="s.002957">Cùm verò obſcurum illumi­
                <arrow.to.target n="marg333"/>
                <lb/>
              natur, & id politum fuerit, ad colores
                <lb/>
              pro lucis multitudine tranſit. </s>
              <s id="s.002958">Obſcura
                <lb/>
              autem eſt nubes, & guttæ aquæ poli­
                <lb/>
              tæ, ideò lucis varietate colores referunt. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>