Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="49"/>
                <arrow.to.target n="marg463"/>
                <lb/>
              à materia cogitare incipimus. </s>
              <s>& phyſicus auxilio motus, tanquam rei notiſsimę, nos eò perducit,
                <lb/>
              vt tale entium genus eſſe noſcamus. </s>
              <s>Idcirco prima philoſophia
                <foreign lang="grc">μετὰ τὰ φυσικὰ</foreign>
              , ideſt, poſt na­
                <lb/>
              turalia nuncupatur. </s>
              <s>Cùm ſpectet
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              prima philoſophia
                <expan abbr="cõmuniter">communiter</expan>
              ens, & eius ſpecies, quatenus
                <lb/>
              entia ſunt è quibus ſunt corpus mobile & quantum ſingulis exhibet ſua ſubiecta. </s>
              <s>eadem quoque
                <lb/>
              propter vniuerſalem illam
                <expan abbr="conſiderationẽ">conſiderationem</expan>
              tractat ſimpliciter ipſum quid eſt & id quod ſuiipſius
                <lb/>
              eſt, & id quod
                <expan abbr="cõuenit">conuenit</expan>
              cęteris, prout etiam nouit partes entis, quæ reliquis ſcientiis ſupponuntur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quia nouit partes entis & quæ
                <expan abbr="cuiq.">cuique</expan>
              definitio
                <expan abbr="accõmodetur">accommodetur</expan>
              , docet modum tractandi & definien­
                <lb/>
              di, & quanquàm ſcientiam ſuis cancellis circunſcribit. </s>
              <s>Cùm etiam proprium
                <expan abbr="cuiusq́">cuiusque</expan>
              . </s>
              <s>methodi ſit
                <lb/>
              tractare certum ſubiectum, partes eius, affectiones, & principia, ius habet in principia
                <expan abbr="cõmuniſsi-ma">communiſsi­
                  <lb/>
                ma</expan>
              , & in ea quæ ſumuntur in reliquis methodis: attamen
                <expan abbr="">non</expan>
              ſic illa exponit, vt
                <expan abbr="eorũ">eorum</expan>
              cauſſas red­
                <lb/>
              dat. </s>
              <s>ſunt enim vbique prima, nec vllo modo obnoxia demonſtrationi: vt potius in prima philo­
                <lb/>
              ſophia prima
                <expan abbr="ſecundũ">ſecundum</expan>
              rationem, quàm
                <expan abbr="ſecundũ">ſecundum</expan>
              rem habenda ſint, nec ipſa ſub certa ratione
                <expan abbr="cõ-cipit">con­
                  <lb/>
                cipit</expan>
              (ſic enim cuiuſque ſcientię propria forent) ſed
                <expan abbr="cõmuniter">communiter</expan>
              tractat, vt principia entis. </s>
              <s>Proinde
                <lb/>
              non verè ſubalternans, ſed Architecton optimo iure perhibetur. </s>
              <s>Sed
                <expan abbr="">cum</expan>
              tractet quid eſt, &
                <expan abbr="eiuſdẽ">eiuſdem</expan>
                <lb/>
              cogitationis ſit noſſe quid eſt & quòd ſit. </s>
              <s>videbitur alicui pręſtare cęteris quòd
                <expan abbr="aliarũ">aliarum</expan>
              ſubiecta de­
                <lb/>
              monſtrare poſsit. </s>
              <s>At verò neque id efficere poteſt (vt falsò
                <expan abbr="quidã">quidam</expan>
              exiſtimarunt)
                <expan abbr="ſiquidẽ">ſiquidem</expan>
              definitio
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg464"/>
                <lb/>
              nullo pacto demonſtrationi ſubiiciatur, ſed alio modo
                <expan abbr="planũ">planum</expan>
              fit eſſe
                <expan abbr="ſubiectũ">ſubiectum</expan>
              , in vnaquaque ſcien­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg465"/>
                <lb/>
              tia, atque
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              in prima philoſophia. </s>
              <s>
                <expan abbr="Quamobrẽ">Quamobrem</expan>
              ex hoc apparet fallacia ſecundę rationis. </s>
              <s>Ad vlti­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg466"/>
                <lb/>
                <expan abbr="">mam</expan>
              quoque ſic reſpondemus, eam
                <expan abbr="">non</expan>
              reddere cauſſas
                <expan abbr="principiorũ">principiorum</expan>
              quæ in reliquis ſcientiis aſſumi
                <lb/>
              ſolent, quod in ſubalternante requiritur: ſed perſuadere principia entis
                <expan abbr="cõmuniſsimi">communiſsimi</expan>
              quę ſi prin­
                <lb/>
              cipia fuerint
                <expan abbr="reliquarũ">reliquarum</expan>
                <expan abbr="methodorũ">methodorum</expan>
              , hoc eſt per accidens. </s>
              <s>cùm cęteroquin in ſubalternante princi­
                <lb/>
              pia ſubalternę probentur. </s>
              <s>Neque Ariſtoteles
                <expan abbr="aliquã">aliquam</expan>
              ſcientiam eſſe voluit quæ
                <expan abbr="cęterarũ">cęterarum</expan>
              principia
                <lb/>
              confirmaret, qualem nonnulli
                <expan abbr="primã">primam</expan>
              philoſophiam eſſe autumant:
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              ſed ex hypotheſi loquitur,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg467"/>
                <lb/>
              & indefinitè ſcientiam ſummam accipit, qualis eſſe poſſet ſubalternans: aut ſi ſumma principia
                <lb/>
              perquirit, non ex hoc efficitur eam eſſe
                <expan abbr="ſubalternantẽ">ſubalternantem</expan>
              , ſed architectonicam. </s>
              <s>& hanc dicimus eſſe
                <lb/>
              primam philoſophiam quæ ob tale ſummum ius,
                <expan abbr="">non</expan>
              ſcientia propriè, ſed ſapientia vocatur. </s>
              <s>Hoc
                <lb/>
              loco memini mihi opponi. </s>
              <s>Principia entis per ſe ſunt, nulli accidunt; eius verò, quod non accidit,
                <lb/>
              conſideratio per accidens eſſe non poteſt. </s>
              <s>Itaque nec
                <expan abbr="aliarũ">aliarum</expan>
              principia à primo philoſopho per ac­
                <lb/>
              cidens ſpectari poterunt. </s>
              <s>Reſponſum eſt in ſcientia quaque duo contineri, rem quę conſideratur
                <lb/>
              & modum, ſeu
                <expan abbr="rationẽ">rationem</expan>
              conſiderandi: igitur, etſi non accidunt, vt res illa principia
                <expan abbr="reliquarũ">reliquarum</expan>
              ſcien­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg468"/>
                <lb/>
              tiarum principiis: at continent accidens propter
                <expan abbr="rationẽ">rationem</expan>
              conſiderandi; non enim oſtenduntur vt
                <lb/>
              principia corporis mobilis, ſed vt entis quatenus ens. </s>
              <s>Porrò
                <expan abbr="architectonicarũ">architectonicarum</expan>
              varij ſunt gradus &
                <lb/>
              inter methodos
                <expan abbr="quarũ">quarum</expan>
              finis eſt contemplari, & inter facultates quarum munus eſt agere, & inter
                <lb/>
              artes
                <expan abbr="quarũ">quarum</expan>
              officium eſt efficere. </s>
              <s>prout
                <expan abbr="miniſtrarũ">miniſtrarum</expan>
              varia ſunt officia, vel
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              materiam faciunt ſim­
                <lb/>
              pliciter,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              vel
                <expan abbr="accõmodatam">accommodatam</expan>
              ad opus inter artes. </s>
              <s>Inter eas verò quæ practicæ ſunt, & à fine politi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg469"/>
                <lb/>
              cæ nuncupantur, eas actiones præſtant, ſine quibus cæteræ non conſiſtunt, vt ſine pace conſerua­
                <lb/>
              tio legum. </s>
              <s>itaque
                <expan abbr="bellũ">bellum</expan>
              gerimus, quia ſine hoc pax non exiſtit & pacem volumus, vt leges conſer­
                <lb/>
              uentur. </s>
              <s>conſimili ratione inter
                <expan abbr="cõtẽplantes">contemplantes</expan>
              illæ ſunt miniſtræ
                <expan abbr="quarũ">quarum</expan>
                <expan abbr="contẽplationes">contemplationes</expan>
              alij ſunt vſui,
                <lb/>
              vt ſine his illa ſuas exhibere non poſsit. </s>
              <s>Miniſtra igitur phyſica & in ordine doctrinę
                <expan abbr="præponẽda">præponenda</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg441"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg442"/>
              c 2. Phyſ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg443"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg444"/>
              d 1. Poſt.
                <lb/>
              T. 27.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg445"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg446"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg447"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg448"/>
              a 1. Eth.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg449"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg450"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg451"/>
              Ratio I.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg452"/>
              II.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg453"/>
              a. 4. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg454"/>
              b 5. 11. Me.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg455"/>
              III.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg456"/>
              c 1. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg457"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg458"/>
              Ad I.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg459"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg460"/>
              d 3. De cę­
                <lb/>
              lo T. 6.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg461"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg462"/>
              e 1. Eth.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg463"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg464"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg465"/>
              Ad II.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg466"/>
              Ad III.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg467"/>
              a 1. Poſt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg468"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg469"/>
              b 2. Phyſ.
                <lb/>
              T. 24.</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Animi habituum præſtantia generatim perpenditur, & contemplans actuoſæ pręponitur. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>IX
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>HOC, quod à nobis in pręſentia veſtigandum eſt, altius aliquantò repetetur, propter
                <expan abbr="frequẽ-tem">frequen­
                  <lb/>
                tem</expan>
              eorum vſum quæ ad
                <expan abbr="explicationẽ">explicationem</expan>
              propoſiti ſolent aſſumi in vniuerſa philoſophia Pe­
                <lb/>
              ripatetica,
                <expan abbr="horũ">horum</expan>
              verò
                <expan abbr="aptũ">aptum</expan>
                <expan abbr="exordiũ">exordium</expan>
              fuerit, ſi res ipſas in ſuas partes diſtribuamus, quatenus
                <expan abbr="mentẽ">mentem</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg470"/>
                <lb/>
              reſpiciunt. </s>
              <s>Verumenimuerò
                <expan abbr="">cum</expan>
              omnis perceptio fiat, propter
                <expan abbr="conuenientiã">conuenientiam</expan>
                <expan abbr="quandã">quandam</expan>
              ,
                <expan abbr="ſimilitudinẽ">ſimilitudinem</expan>
                <lb/>
              &
                <expan abbr="proportionẽ">proportionem</expan>
              quæ inter res intelligendas &
                <expan abbr="intelligentẽ">intelligentem</expan>
                <expan abbr="facultatẽ">facultatem</expan>
              intercedit (talis eſt actus pote
                <lb/>
                <expan abbr="ſtatisq́">ſtatisque</expan>
              . </s>
              <s>conditio
                <expan abbr="quorũ">quorum</expan>
              alterum intelligenda imitantur,
                <expan abbr="alterũ">alterum</expan>
              verò mens, quæ intelligere poteſt)
                <lb/>
              ergo quot erunt differentiæ
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
                <expan abbr="intelligendarũ">intelligendarum</expan>
              , tot quoque
                <expan abbr="intelligentiũ">intelligentium</expan>
                <expan abbr="facultatũ">facultatum</expan>
                <expan abbr="differẽtię">differentię</expan>
              ſint,
                <lb/>
              neceſſe eſt. </s>
              <s>Et quanquàm res aut ſenſu, aut mente cognoſcuntur, omiſsis ſenſilibus quę
                <expan abbr="nullũ">nullum</expan>
              me­
                <lb/>
              thodi ſtudium poſtulant, de intelligendis agamus. </s>
              <s>Hæc ſanè aut neceſſaria ſunt, & habent princi­
                <lb/>
              pia quæ aliter ſe habere non contingit, aut variari poſſunt. </s>
              <s>ex quo efficitur, vt etiam intelligentis
                <lb/>
              animæ facultas ſit duplex, altera quæ in
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
              neceſſariarum
                <expan abbr="intelligẽtia">intelligentia</expan>
              verſatur, atque altera quę
                <lb/>
              mutabilia concipit. </s>
              <s>de poſtremis hiſce exiſtit opinio. </s>
              <s>Cęterùm ea quæ aliter eueniunt, aut conſide­
                <lb/>
              rantur vt talem habent naturam, aut quo pacto pertinent ad nos & in noſtra manu ſunt. </s>
              <s>prior il­
                <lb/>
              la animaduerſio ſoli opinioni relinquitur,
                <expan abbr="deq́">deque</expan>
              . </s>
              <s>iis nulla, neque ſcientia, neque ars exiſtit. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              Po­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg471"/>
                <lb/>
              ſteriorum aliquæ ſub effectionem cadunt, ideſt, relinquunt ex operatione opus aliquod perma­
                <lb/>
              nens, vt ædificium & nauem quæ Græci
                <foreign lang="grc">ποιητὰ</foreign>
              vocant, aliquæ actionem ſolam continent,
                <lb/>
              nihil ex actione ſuperſtes habent, hæc Græci
                <foreign lang="grc">πρακτὰ</foreign>
              dicunt. </s>
              <s>quorum item duo genera ſunt, vel
                <lb/>
              enim à conſilio pendent, & attenditur
                <foreign lang="grc">προαιρεσῖς</foreign>
              , vnde boni maliúe iudicamur, vel nulla </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>