Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.002913">
                <pb pagenum="420" xlink:href="016/01/069.jpg"/>
              Lunæ, multóque minùs imbres, grandines,
                <lb/>
              niues, pruinæ, & quæcunque à vaporibus
                <lb/>
              ortum habent. </s>
              <s id="s.002914">Exiſtimandum eſt tamen in
                <lb/>
              diuerſis locis variam hanc eſſe altitudinem,
                <lb/>
              quæ tamen præſcriptum numerum paſſuum
                <lb/>
              minimè excedat. </s>
              <s id="s.002915">Ponamus igitur, vt nobis,
                <lb/>
              qui à circulo Capricorni diſtamus partibus
                <lb/>
              quaſi 68. oculus ſit in B, Mediolani: pun­
                <lb/>
              ctus autem, qui videtur ſub circulo Capri­
                <lb/>
              corni F. </s>
              <s id="s.002916">Conſtat igitur, quòd proportio CE,
                <lb/>
              ad C B, eſt, vt 8. ad 3. fermè. </s>
              <s id="s.002917">Cùm igitur
                <lb/>
              CA, ſit æqualis CB, erit proportio CB, ad
                <lb/>
              CA, etiam vt 8. ad 3. quare AC, ad AE, vt
                <lb/>
              5. ad 3. quare AE, eſt millia paſſuum 8000.
                <lb/>
              & inſuper 333. de quibus non curo. </s>
              <s id="s.002918">Satis
                <lb/>
              conſtat locum, qui à Mediolani incola vi­
                <lb/>
              deri debet ſub hyemali circulo, à terra di­
                <lb/>
              ſtare plus, quàm decies altitudo vaporum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg327"/>
                <lb/>
              pertingat. </s>
              <s id="s.002919">Sed ibi Cometes videntur à no­
                <lb/>
              bis, igitur non fiunt ex vaporibus. </s>
              <s id="s.002920">Sed nec
                <lb/>
              ſuprà in æthere, cùm ibi non ſit materia,
                <lb/>
              quæ accendi poſſit. </s>
              <s id="s.002921">At ſi dicas raptum hu­
                <lb/>
              morem eouſque trahi vi ſiderum, quamvis
                <lb/>
              altior ſit locus, quàm communis hic vapo­
                <lb/>
              rum primùm quidem obſtat, quòd plerique
                <lb/>
              Cometes menſem excedunt ſecundum, aliqui
                <lb/>
              etiam nec in tertio finiuntur, huic conflagra­
                <lb/>
              tioni nec tota terræ machina ſufficere. </s>
              <s id="s.002922">
                <expan abbr="Oſtẽ-ſum">Oſten­
                  <lb/>
                ſum</expan>
              eſt enim ſuperiùs, quòd ignis nunquam
                <lb/>
              in eadem eſt materia, ſed perpetuò nouam
                <lb/>
              requirit. </s>
              <s id="s.002923">Hoc autem ſidus cum cauda plerun­
                <lb/>
              que eſt, & in æthere, quò fit vt minùs Luna
                <lb/>
              non ſit. </s>
              <s id="s.002924">Ardere autem tantam materiam, &
                <lb/>
              tribus durare menſibus, omninò impoſſibile
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.002925">Accedit quòd aliqui humiliores eſſent,
                <lb/>
              qui abſconderentur ante occaſum, aut eſſent
                <lb/>
              immobiles, quorum neutrum adhuc viſum
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.002926">Multa præter id ſunt, quæ abſurditatem
                <lb/>
              huius opinionis oſtendunt: à quibus abſti­
                <lb/>
              neo: quemadmodum illud Albumaſaris, Co­
                <lb/>
              metem ſupra Venerem viſum fuiſſe: eſt au­
                <lb/>
              tem Venus multò altior Luna. </s>
              <s id="s.002927">Sed depræ­
                <lb/>
              hendere an Cometes in elementorum re­
                <lb/>
              gione ſit, an in cœlo fiat: facilè eſt admo­
                <lb/>
              dum. </s>
              <s id="s.002928">Nam ſi maiorem habeat diuerſitatem,
                <lb/>
              quàm Luna, in elementorum eſſe regione
                <lb/>
              neceſſe eſt: ſed ſi minorem, in cœlo fiet pro­
                <lb/>
              cul dubio. </s>
              <s id="s.002929">Vides quàm leuibus artificiis hu­
                <lb/>
              mana ſubtilitas ad detegenda cœli arcana
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg328"/>
                <lb/>
              progrediatur. </s>
              <s id="s.002930">Communia ſunt omnibus Co­
                <lb/>
              metis, quòd triplici motu moueantur. </s>
              <s id="s.002931">Vno
                <lb/>
              ab Oriente in Occidentem, velut & ſydera
                <lb/>
              omnia reliqua in horis 24. Altero ab Occi­
                <lb/>
              dente in Orientem, paulò plus, minúſve par­
                <lb/>
              te vna cœli, ad ſimilitudinem fermè Vene­
                <lb/>
              ris. </s>
              <s id="s.002932">Nam Cometes anni M.D.XXXII. cùm
                <lb/>
              vigeſima ſecunda die Septembris exortus
                <lb/>
              eſſet, & tertia die Decembris occubuiſſet, in
                <lb/>
              71. diebus, ex 5. parte Virginis, in 8. Scor­
                <lb/>
              pij proceſſit: quo factum eſt, vt ſolùm 63.
                <lb/>
              partibus, ſigniferi, ſecundùm longitudinem
                <lb/>
              in diebus 71. proceſſerit, minus ſcilicet parte
                <lb/>
              vna diebus ſingulis. </s>
              <s id="s.002933">Ex quo patet: ſub Luna
                <lb/>
              eum eſſe non poſſe, nam ſic motu primi
                <lb/>
              orbis velociùs, quàm Luna moueretur.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg329"/>
                <lb/>
              Conſtat enim Lunam in horis 24. retroce­
                <lb/>
              dere iuxta primi motus rationem partibus
                <lb/>
              13. Plinius exiſtimat Cometem non vltra
                <lb/>
              80. diem apparere, nec celeriùs 7. occulta­
                <lb/>
              ri. </s>
              <s id="s.002934">Simili ratione refert Hieronymus Fra­
                <lb/>
              caſtorius, prioris exempli auctor, in ſuo de
                <lb/>
              Homocentricis libro, die 8. Septembris, an­
                <lb/>
              ni 1531. Cometem fuiſſe paulò Sole Orien­
                <lb/>
              taliorem, id eſt, iuxta 24. partem Virginis
                <lb/>
              iuxta autem initium Octobris, cùm Iupiter
                <lb/>
              eſſet in tertia Scorpij parte, factus eſt illi
                <lb/>
              propinquus. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002935">
                <margin.target id="marg327"/>
                <expan abbr="Cometẽ">Cometem</expan>
              non
                <lb/>
              fieri in re­
                <lb/>
              gione ele­
                <lb/>
              mentorum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002936">
                <margin.target id="marg328"/>
              Tria quæ
                <lb/>
              ſunt cometis
                <lb/>
              omnibus
                <lb/>
              communia.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002937">
                <margin.target id="marg329"/>
              Quantum
                <lb/>
              Cometes du­
                <lb/>
              ret.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002938">Sect.3.c.23.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002939">In menſe itaque vno
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              nam in explicando
                <lb/>
              negligentior fuit) partes circiter 40. Come­
                <lb/>
              tes in longitudine ſuperauit, id eſt, à 22. Vir­
                <lb/>
              ginis, ad ſecundam, vel tertiam Scorpij
                <lb/>
              progreſſus, qui motus Veneris motui parùm
                <lb/>
              eſt abſimilis, aut Mercurij. </s>
              <s id="s.002940">Tertius eſt mo­
                <lb/>
              tus ſecundùm latitudinem maximus, vt ( ni
                <lb/>
              ille fallatur ) incredibili celeritate modò ad
                <lb/>
              Boream vnus, modò alter ad Auſtrum fera­
                <lb/>
              tur: qui tum proceſſus fiunt, cùm Cometes
                <lb/>
              iuxta polos fuerint: nam tunc modica varie­
                <lb/>
              tas loci ad ſigniferum comparata, latitudi­
                <lb/>
              nem non parùm mutat. </s>
              <s id="s.002941">Aliud verò commu­
                <lb/>
              ne Cometis eſt, quòd cauda ſemper ad vn­
                <lb/>
              guem, partem Soli oppoſitam reſpicit: vt
                <lb/>
              cùm Sol occidit, Cometes caudam habet
                <lb/>
              ad amuſſim Orientem verſus, vt in obſcu­
                <lb/>
              ra Lunæ parte nobis ſingulis diebus videre
                <lb/>
              licet. </s>
              <s id="s.002942">Tertium eſt, quòd plerunque Solem
                <lb/>
              longitudine comitatur ſic, vt in crepuſculis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg330"/>
                <lb/>
              tantùm videatur, non tamen ſemper. </s>
              <s id="s.002943">Quò
                <lb/>
              fit vt clarè pateat Cometem globum eſſe in
                <lb/>
              cœlo conſtitutum, qui à Sole illuminatus
                <lb/>
              videtur, & dum radij tranſeunt, barbæ aut
                <lb/>
              caudæ effigiem formant. </s>
              <s id="s.002944">Hic igitur in cœ­
                <lb/>
              lo, ſi ibi eſt generatio fieri poteſt: ſi non
                <lb/>
              admittatur, dicere neceſſe eſt, quod & ve­
                <lb/>
              rius eſt, cœlum eſſe ſyderibus pluribus, ſed
                <lb/>
              non admodum denſis, plenum: quòd cùm
                <lb/>
              aër ſicceſſit, & attenuatur, vel etiam aliis
                <lb/>
              ex cauſis, oculis noſtris ſe ſubiicit. </s>
              <s id="s.002945">Nam &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg331"/>
                <lb/>
              quandoque Venus media die videtur, quam
                <lb/>
              de nouo genitam non eſſe ſatis conſtat. </s>
              <s id="s.002946">Inde
                <lb/>
              fit vt ſicceſcente aëre maria multùm agiten­
                <lb/>
              tur tempeſtatibus, & ventorum flatus per
                <lb/>
              ſæpè maximi ſuccedant, & nobiles ac Prin­
                <lb/>
              cipes, qui curis, vigiliis, odoratiſque cibis,
                <lb/>
              tum vinis potentibus ſiccantur, mortem op­
                <lb/>
              petant. </s>
              <s id="s.002947">Contingunt & hac cauſa aquarum
                <lb/>
              imminutio, & piſcium mors, & ſterilitates,
                <lb/>
              & legum mutationes, ac ſeditiones, & re­
                <lb/>
              gnorum ſubuerſiones: quæ omnia ( vt dixi)
                <lb/>
              ab immodica tenuitate, ac ſiccitate aëris
                <lb/>
              fiunt, vt Cometes horum quidem poſſit eſſe
                <lb/>
              ſignum, cauſa autem minimè.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg332"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002948">
                <margin.target id="marg330"/>
              Quid ſit Co­
                <lb/>
              metes.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002949">
                <margin.target id="marg331"/>
              Cometarum
                <lb/>
              prodigia.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002950">
                <margin.target id="marg332"/>
              Iridis colo­
                <lb/>
              ers quomodo
                <lb/>
              fiant.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002951">De iride verò quòd frequentior fit, &
                <lb/>
              quoniam palàm eſt ipſam in vaporum re­
                <lb/>
              gione fieri, minor eſt dubitatio. </s>
              <s id="s.002952">Velut
                <lb/>
              enim aquæ gutta, cùm ex aduerſo Solis in­
                <lb/>
              ſpicitur, multos refert ac omnes ſplendidos
                <lb/>
              colores: ita è nube denſa rorida, guttuliſ­
                <lb/>
              que ſcatente fit iris. </s>
              <s id="s.002953">Omne enim obſcurum
                <lb/>
              eſt, veluti nigrum. </s>
              <s id="s.002954">Indicio ſunt vmbræ, quæ
                <lb/>
              ob id omnes nigræ videntur. </s>
              <s id="s.002955">Duplicéſque
                <lb/>
              cùm paries ſimul radios Soli rectos & ex
                <lb/>
              aqua reflexos receperit, ſic vt eorum pars
                <lb/>
              ab homine intercipiatur. </s>
              <s id="s.002956">Namque Solis ra­
                <lb/>
              diis illuſtratur ſuperior vmbra, ob id non
                <lb/>
              adeò nigra eſt. </s>
              <s id="s.002957">Cùm verò obſcurum illumi­
                <arrow.to.target n="marg333"/>
                <lb/>
              natur, & id politum fuerit, ad colores
                <lb/>
              pro lucis multitudine tranſit. </s>
              <s id="s.002958">Obſcura
                <lb/>
              autem eſt nubes, & guttæ aquæ poli­
                <lb/>
              tæ, ideò lucis varietate colores referunt. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>