Caverni, Raffaello
,
Storia del metodo sperimentale in Italia
,
1891-1900
Text
Text Image
XML
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 410
411 - 420
421 - 430
431 - 440
441 - 450
451 - 460
461 - 470
471 - 480
481 - 490
491 - 500
501 - 510
511 - 520
521 - 530
531 - 540
541 - 550
551 - 560
561 - 570
571 - 580
581 - 590
591 - 600
601 - 610
611 - 620
621 - 630
631 - 640
641 - 650
651 - 660
661 - 670
671 - 680
681 - 690
691 - 700
701 - 710
711 - 720
721 - 730
731 - 740
741 - 750
751 - 760
761 - 770
771 - 780
781 - 790
791 - 800
801 - 810
811 - 820
821 - 830
831 - 840
841 - 850
851 - 860
861 - 870
871 - 880
881 - 890
891 - 900
901 - 910
911 - 920
921 - 930
931 - 940
941 - 950
951 - 960
961 - 970
971 - 980
981 - 990
991 - 1000
1001 - 1010
1011 - 1020
1021 - 1030
1031 - 1040
1041 - 1050
1051 - 1060
1061 - 1070
1071 - 1080
1081 - 1090
1091 - 1100
1101 - 1110
1111 - 1120
1121 - 1130
1131 - 1140
1141 - 1150
1151 - 1160
1161 - 1170
1171 - 1180
1181 - 1190
1191 - 1200
1201 - 1210
1211 - 1220
1221 - 1230
1231 - 1240
1241 - 1250
1251 - 1260
1261 - 1270
1271 - 1280
1281 - 1290
1291 - 1300
1301 - 1310
1311 - 1320
1321 - 1330
1331 - 1340
1341 - 1350
1351 - 1360
1361 - 1370
1371 - 1380
1381 - 1390
1391 - 1400
1401 - 1410
1411 - 1420
1421 - 1430
1431 - 1440
1441 - 1450
1451 - 1460
1461 - 1470
1471 - 1480
1481 - 1490
1491 - 1500
1501 - 1510
1511 - 1520
1521 - 1530
1531 - 1540
1541 - 1550
1551 - 1560
1561 - 1570
1571 - 1580
1581 - 1590
1591 - 1600
1601 - 1610
1611 - 1620
1621 - 1630
1631 - 1640
1641 - 1650
1651 - 1660
1661 - 1670
1671 - 1680
1681 - 1690
1691 - 1700
1701 - 1710
1711 - 1720
1721 - 1730
1731 - 1740
1741 - 1750
1751 - 1760
1761 - 1770
1771 - 1780
1781 - 1790
1791 - 1800
1801 - 1810
1811 - 1820
1821 - 1830
1831 - 1840
1841 - 1850
1851 - 1860
1861 - 1870
1871 - 1880
1881 - 1890
1891 - 1900
1901 - 1910
1911 - 1920
1921 - 1930
1931 - 1940
1941 - 1950
1951 - 1960
1961 - 1970
1971 - 1980
1981 - 1990
1991 - 2000
2001 - 2010
2011 - 2020
2021 - 2030
2031 - 2040
2041 - 2050
2051 - 2060
2061 - 2070
2071 - 2080
2081 - 2090
2091 - 2100
2101 - 2110
2111 - 2120
2121 - 2130
2131 - 2140
2141 - 2150
2151 - 2160
2161 - 2170
2171 - 2180
2181 - 2190
2191 - 2200
2201 - 2210
2211 - 2220
2221 - 2230
2231 - 2240
2241 - 2250
2251 - 2260
2261 - 2270
2271 - 2280
2281 - 2290
2291 - 2300
2301 - 2310
2311 - 2320
2321 - 2330
2331 - 2340
2341 - 2350
2351 - 2360
2361 - 2370
2371 - 2380
2381 - 2390
2391 - 2400
2401 - 2410
2411 - 2420
2421 - 2430
2431 - 2440
2441 - 2450
2451 - 2460
2461 - 2470
2471 - 2480
2481 - 2490
2491 - 2500
2501 - 2510
2511 - 2520
2521 - 2530
2531 - 2540
2541 - 2550
2551 - 2560
2561 - 2570
2571 - 2580
2581 - 2590
2591 - 2600
2601 - 2610
2611 - 2620
2621 - 2630
2631 - 2640
2641 - 2650
2651 - 2660
2661 - 2670
2671 - 2680
2681 - 2690
2691 - 2700
2701 - 2710
2711 - 2720
2721 - 2730
2731 - 2740
2741 - 2750
2751 - 2760
2761 - 2770
2771 - 2780
2781 - 2790
2791 - 2800
2801 - 2810
2811 - 2820
2821 - 2830
2831 - 2840
2841 - 2850
2851 - 2860
2861 - 2870
2871 - 2880
2881 - 2890
2891 - 2900
2901 - 2910
2911 - 2920
2921 - 2930
2931 - 2940
2941 - 2950
2951 - 2960
2961 - 2970
2971 - 2980
2981 - 2990
2991 - 3000
3001 - 3010
3011 - 3020
3021 - 3030
3031 - 3040
3041 - 3050
3051 - 3060
3061 - 3070
3071 - 3080
3081 - 3090
3091 - 3100
3101 - 3110
3111 - 3120
3121 - 3130
3131 - 3140
3141 - 3150
3151 - 3160
3161 - 3170
3171 - 3180
3181 - 3190
3191 - 3200
3201 - 3210
3211 - 3220
3221 - 3230
3231 - 3240
3241 - 3250
3251 - 3260
3261 - 3270
3271 - 3280
3281 - 3290
3291 - 3300
3301 - 3310
3311 - 3320
3321 - 3330
3331 - 3340
3341 - 3350
3351 - 3360
3361 - 3370
3371 - 3380
3381 - 3390
3391 - 3400
3401 - 3410
3411 - 3420
3421 - 3430
3431 - 3440
3441 - 3450
3451 - 3460
3461 - 3470
3471 - 3480
3481 - 3490
3491 - 3500
3501 - 3504
>
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 410
411 - 420
421 - 430
431 - 440
441 - 450
451 - 460
461 - 470
471 - 480
481 - 490
491 - 500
501 - 510
511 - 520
521 - 530
531 - 540
541 - 550
551 - 560
561 - 570
571 - 580
581 - 590
591 - 600
601 - 610
611 - 620
621 - 630
631 - 640
641 - 650
651 - 660
661 - 670
671 - 680
681 - 690
691 - 700
701 - 710
711 - 720
721 - 730
731 - 740
741 - 750
751 - 760
761 - 770
771 - 780
781 - 790
791 - 800
801 - 810
811 - 820
821 - 830
831 - 840
841 - 850
851 - 860
861 - 870
871 - 880
881 - 890
891 - 900
901 - 910
911 - 920
921 - 930
931 - 940
941 - 950
951 - 960
961 - 970
971 - 980
981 - 990
991 - 1000
1001 - 1010
1011 - 1020
1021 - 1030
1031 - 1040
1041 - 1050
1051 - 1060
1061 - 1070
1071 - 1080
1081 - 1090
1091 - 1100
1101 - 1110
1111 - 1120
1121 - 1130
1131 - 1140
1141 - 1150
1151 - 1160
1161 - 1170
1171 - 1180
1181 - 1190
1191 - 1200
1201 - 1210
1211 - 1220
1221 - 1230
1231 - 1240
1241 - 1250
1251 - 1260
1261 - 1270
1271 - 1280
1281 - 1290
1291 - 1300
1301 - 1310
1311 - 1320
1321 - 1330
1331 - 1340
1341 - 1350
1351 - 1360
1361 - 1370
1371 - 1380
1381 - 1390
1391 - 1400
1401 - 1410
1411 - 1420
1421 - 1430
1431 - 1440
1441 - 1450
1451 - 1460
1461 - 1470
1471 - 1480
1481 - 1490
1491 - 1500
1501 - 1510
1511 - 1520
1521 - 1530
1531 - 1540
1541 - 1550
1551 - 1560
1561 - 1570
1571 - 1580
1581 - 1590
1591 - 1600
1601 - 1610
1611 - 1620
1621 - 1630
1631 - 1640
1641 - 1650
1651 - 1660
1661 - 1670
1671 - 1680
1681 - 1690
1691 - 1700
1701 - 1710
1711 - 1720
1721 - 1730
1731 - 1740
1741 - 1750
1751 - 1760
1761 - 1770
1771 - 1780
1781 - 1790
1791 - 1800
1801 - 1810
1811 - 1820
1821 - 1830
1831 - 1840
1841 - 1850
1851 - 1860
1861 - 1870
1871 - 1880
1881 - 1890
1891 - 1900
1901 - 1910
1911 - 1920
1921 - 1930
1931 - 1940
1941 - 1950
1951 - 1960
1961 - 1970
1971 - 1980
1981 - 1990
1991 - 2000
2001 - 2010
2011 - 2020
2021 - 2030
2031 - 2040
2041 - 2050
2051 - 2060
2061 - 2070
2071 - 2080
2081 - 2090
2091 - 2100
2101 - 2110
2111 - 2120
2121 - 2130
2131 - 2140
2141 - 2150
2151 - 2160
2161 - 2170
2171 - 2180
2181 - 2190
2191 - 2200
2201 - 2210
2211 - 2220
2221 - 2230
2231 - 2240
2241 - 2250
2251 - 2260
2261 - 2270
2271 - 2280
2281 - 2290
2291 - 2300
2301 - 2310
2311 - 2320
2321 - 2330
2331 - 2340
2341 - 2350
2351 - 2360
2361 - 2370
2371 - 2380
2381 - 2390
2391 - 2400
2401 - 2410
2411 - 2420
2421 - 2430
2431 - 2440
2441 - 2450
2451 - 2460
2461 - 2470
2471 - 2480
2481 - 2490
2491 - 2500
2501 - 2510
2511 - 2520
2521 - 2530
2531 - 2540
2541 - 2550
2551 - 2560
2561 - 2570
2571 - 2580
2581 - 2590
2591 - 2600
2601 - 2610
2611 - 2620
2621 - 2630
2631 - 2640
2641 - 2650
2651 - 2660
2661 - 2670
2671 - 2680
2681 - 2690
2691 - 2700
2701 - 2710
2711 - 2720
2721 - 2730
2731 - 2740
2741 - 2750
2751 - 2760
2761 - 2770
2771 - 2780
2781 - 2790
2791 - 2800
2801 - 2810
2811 - 2820
2821 - 2830
2831 - 2840
2841 - 2850
2851 - 2860
2861 - 2870
2871 - 2880
2881 - 2890
2891 - 2900
2901 - 2910
2911 - 2920
2921 - 2930
2931 - 2940
2941 - 2950
2951 - 2960
2961 - 2970
2971 - 2980
2981 - 2990
2991 - 3000
3001 - 3010
3011 - 3020
3021 - 3030
3031 - 3040
3041 - 3050
3051 - 3060
3061 - 3070
3071 - 3080
3081 - 3090
3091 - 3100
3101 - 3110
3111 - 3120
3121 - 3130
3131 - 3140
3141 - 3150
3151 - 3160
3161 - 3170
3171 - 3180
3181 - 3190
3191 - 3200
3201 - 3210
3211 - 3220
3221 - 3230
3231 - 3240
3241 - 3250
3251 - 3260
3261 - 3270
3271 - 3280
3281 - 3290
3291 - 3300
3301 - 3310
3311 - 3320
3321 - 3330
3331 - 3340
3341 - 3350
3351 - 3360
3361 - 3370
3371 - 3380
3381 - 3390
3391 - 3400
3401 - 3410
3411 - 3420
3421 - 3430
3431 - 3440
3441 - 3450
3451 - 3460
3461 - 3470
3471 - 3480
3481 - 3490
3491 - 3500
3501 - 3504
>
page
|<
<
of 3504
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
>
<
pb
xlink:href
="
020/01/690.jpg
"
pagenum
="
133
"/>
fisica fra noi, si seguitarono anche da alcuni volutisi serbare dall'altra parte
<
lb
/>
ad Aristotile sempre devoti. </
s
>
<
s
>Scriveva Andrea Cesalpino, nel libro V delle
<
lb
/>
sue Questioni peripatetiche: “ Caliditas igitur raritatem sequitur, quia affi
<
lb
/>
nis quaedam naturae sunt: idcirco ubi una in materia oritur et altera se
<
lb
/>
quitur. </
s
>
<
s
>Simul enim quid incalescit rarius etiam fit, locum ampliorem quae
<
lb
/>
rens, et e converso, quod enim unum efficit alterum quoque. </
s
>
<
s
>Motus igitur
<
lb
/>
disgregando simul rarefacit, et caliditatem in materia educit. </
s
>
<
s
>Quies autem
<
lb
/>
contraria praestat, condensationem scilicet et frigiditatem, quae omnia pri
<
lb
/>
vationes quaedam sunt ” (Venetiis 1571, pag. </
s
>
<
s
>70). E nel Trattato
<
emph
type
="
italics
"/>
De plan
<
lb
/>
tis:
<
emph.end
type
="
italics
"/>
“ Quamvis autem sensui manifestus sit calor, non ob id negandum est:
<
lb
/>
quae enim minus calida sunt quam tactus nostri, frigida indicantur ” (Flo
<
lb
/>
rentiae 1583, pag. </
s
>
<
s
>4). </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
>Dal raro e dal denso, come da effetti essenzialmente indicativi, argo
<
lb
/>
mentava la natura e le proprietà del calore anche quel Giovan Batista Bene
<
lb
/>
detti, primo Maestro della scienza fisica in Italia, e di cui dovremo nel
<
lb
/>
presente soggetto ammirar le dottrine così dalla lontana splendenti nella lieta
<
lb
/>
luce del vero, in mezzo alla profonda caligine peripatetica. </
s
>
<
s
>Se avesse Gali
<
lb
/>
leo prese le Speculazioni di lui ad esempio del suo filosofare, avrebbe po
<
lb
/>
tuto senza scapito, ed anzi con qualche avvantaggio della verità raffinare le
<
lb
/>
proprie, ringentilendole della grossolana materialità delle dottrine democri
<
lb
/>
tiche ed epicuree, ch'egli mette nuovamente in corso come monete cavate
<
lb
/>
dall'erario dell'antica Filosofia, senz'essere state rifuse. </
s
>
<
s
>E se nel maneg
<
lb
/>
giarle par che perdano alquanto di quella ruggine, ciò non fa veramente
<
lb
/>
altro effetto che di mostrar più chiara e più scolpita la poco fina arte che
<
lb
/>
ebbe il monetario in coniarle. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
>Nel
<
emph
type
="
italics
"/>
Saggiatore
<
emph.end
type
="
italics
"/>
trattiensi lungamente a dare al Sarsi una lezione pla
<
lb
/>
tonica intorno alle qualità secondarie della materia, che non riseggono real
<
lb
/>
mente in essa, ma ne'nostri sensi, fuor de'quali non sono altro che nomi. </
s
>
<
s
>
<
lb
/>
Com'avean fatto già Democrito ed Epicuro, applicando quelle antiche e ve
<
lb
/>
rissime dottrine platoniche al calore, Galileo così scrive: “ E tornando al
<
lb
/>
primo mio proposito in questo luogo, avendo già veduto come molte affe
<
lb
/>
zioni, che sono riputate qualità risedenti ne'soggetti esterni, non hanno ve
<
lb
/>
ramente altra esistenza che in noi, e fuor di noi, non sono altro che nomi;
<
lb
/>
dico che inchino assai a credere che il calore sia di questo genere, e che
<
lb
/>
quelle materie che in noi producono o fanno sentire il caldo, le quali noi
<
lb
/>
chiamiamo col nome generale fuoco, siano una moltitudine di corpiccioli mi
<
lb
/>
nimi in tal e tal modo figurati, mossi con tanta e tanta velocità, li quali
<
lb
/>
incontrando il nostro corpo lo penetrino colla lor somma sottilità, e che il
<
lb
/>
lor toccamento, fatto nel lor passaggio per la nostra sostanza e sentito da
<
lb
/>
noi, sia l'affezione che noi chiamiamo caldo ” (Alb. </
s
>
<
s
>IV, 333). </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
>Que'corpiccioli ignei riputati da tutti così minimi da rendersi anco agli
<
lb
/>
occhi più acuti invisibili, Galileo fu il primo a vederli penetrare attraverso
<
lb
/>
il vetro di una caraffa posta a fuoco lento, e mescendosi all'acqua ivi den
<
lb
/>
tro rinchiusa, farla notabilmente crescere di volume, come dimostrava ve-</
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>