Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.002958">
                <pb pagenum="421" xlink:href="016/01/070.jpg"/>
              Cùm autem circulus interior proximior
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg334"/>
                <lb/>
              ſit obſcuritati, cæruleus videtur: medius,
                <lb/>
              qui luminoſior eſt, viridis: exterior, qui &
                <lb/>
              maximus, ampliori luce illuſtratus, croceus
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.002959">Purpureus verò atque xanthus, non
                <lb/>
              principales ſunt colores: ſed cum varietate
                <lb/>
              luminis ex altero in alterum colorem ſit
                <lb/>
              tranſitus, coëuntibus terminis neceſſe eſt
                <lb/>
              in in medio, velut etiam in picturis, te­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg335"/>
                <lb/>
              nuiter colores alios apparere. </s>
              <s id="s.002960">Eſt autem
                <lb/>
              centrum Solis & oculi, & iridis in vna li­
                <lb/>
              nea. </s>
              <s id="s.002961">Sic enim ex caua nebula perpendicu­
                <lb/>
              lares radij reflectuntur: & quanquam ne­
                <lb/>
              bula ipſa non ſit rotunda, ſoli tamen ra­
                <lb/>
              dij, qui ex parte rotunda reflectuntur, quia
                <lb/>
              ſoli perpendiculares ſunt, Solis imaginem
                <lb/>
              referunt: quæ quia debilis eſt, & debili­
                <lb/>
              ter reflectitur, colorum ſpeciem repræſen­
                <lb/>
              tat: nam lux cùm debilis redditur, in
                <lb/>
              ſplendidum colorem tranſit: quæ ſi ma­
                <lb/>
              gis debilitetur, in colores nigro propin­
                <lb/>
              quiores mutatur: pòſt ſi plus etiam, ad
                <lb/>
              colores ſine luce peruenit: demùm ad ni­
                <lb/>
              grum vbi minimum eſt de luce, vltimo
                <lb/>
              cùm deficit, tranſit in tenebras. </s>
              <s id="s.002962">Igitur
                <lb/>
              cùm ad centrum ex ſola rotunda, cauá­
                <lb/>
              que parte radij reflectantur, & ſi nubes
                <lb/>
              non caua ſit, & plures guttæ antè, reli­
                <lb/>
              qua quidem tota nubes conſpicitur, ſed à
                <lb/>
              caua, rotundáque reflexio fit perpendicula­
                <lb/>
              ris, quæ iridem, id eſt, Solem repræſen­
                <lb/>
              tat, non aliter, quam ex aquæ guttis vi­
                <lb/>
              debis, colores ſcilicet varios atque ſplen­
                <lb/>
              didos. </s>
              <s id="s.002963">Cùm igitur Sol eſt in finitore, &
                <lb/>
              oculus ( vt dixi ) in recta linea cum centro
                <lb/>
              iridis, centrum iridis in finitore, neceſſa­
                <lb/>
              riò, erit, quare tunc ad vnguem iris ſub ſe­
                <lb/>
              micirculi forma apparebit: nam reliqua
                <lb/>
              medietas neceſſariò tota eſt ſub finitore,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg336"/>
                <lb/>
              ſi centrum in illo eſt. </s>
              <s id="s.002964">Cùm verò Sol al­
                <lb/>
              tior extiterit, manifeſtum eſt, quod li­
                <lb/>
              nea ducta à Solis centro per oculum infrà
                <lb/>
              finitorem cadet: igitur tunc centrum iridis
                <lb/>
              erit ſub finitore: & quò Sol extiterit al­
                <lb/>
              tior, linea ducta à Sole per oculum hu­
                <lb/>
              milior erit, quare & centrum iridis, quod
                <lb/>
              in hac linea eſt. </s>
              <s id="s.002965">Itáque quantò cen­
                <lb/>
              trum iridis magis erit ſub finitore, eò ſu­
                <lb/>
              perioris ſemicirculi pars maior abſconde­
                <lb/>
              tur ab oculis noſtris: quare quantò altior
                <lb/>
              Sol, eò minorem portionem vnius circu­
                <lb/>
              li iridem eſſe neceſſe eſt. </s>
              <s id="s.002966">Liquet autem ex
                <lb/>
              his, tum quòd iridis pars media abſque ne­
                <lb/>
              bula eſt, tum quòd ſub terra latitet, iri
                <lb/>
              dem nihil eſſe: nam non ex centro nebulæ
                <lb/>
              radij reflectuntur, ſed centrum ſolum ima­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg337"/>
                <lb/>
              ginatione conſtat. </s>
              <s id="s.002967">Quòd etiam vna tantùm
                <lb/>
              videri poſſit, haud dubium eſt. </s>
              <s id="s.002968">Nam cùm
                <lb/>
              oculus in linea ſit, quæ à Sole procedit ad
                <lb/>
              centrum nebulæ, nulla alia, niſi idem ha­
                <lb/>
              beat centrum iris videri poterit. </s>
              <s id="s.002969">Sed nec
                <lb/>
              ſub eodem centro, quoniam ex Sole refle­
                <lb/>
              xio fieri nequit: nam oculus habet ratio­
                <lb/>
              nem centri cauitatis: non quia ſit centrum,
                <lb/>
              ſed quia ex duobus punctis in eadem linea,
                <lb/>
              quæ à centro eſt, duæ lineæ ad eadem pun­
                <lb/>
              cta ſub æquis angulis reflecti non poſſunt.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg338"/>
                <lb/>
              Relinquitur igitur, vt ex prima alia refle­
                <lb/>
              ctatur, quare ſecundam maiorem prima eſſe
                <lb/>
              neceſſe eſt, & debiliorem multò: itaque ex
                <lb/>
              ſecunda tertiam oriri eſt impoſſibile. </s>
              <s id="s.002970">Quia
                <lb/>
              igitur ex prima reflexa ſecunda oritur, ne­
                <lb/>
              ceſſe eſt, vt lineæ ſeu radij circuli prioris
                <lb/>
              iridis interiores, cùm maiorem angulum
                <lb/>
              faciant, longiùs reſiliant, exteriores pro­
                <lb/>
              piùs: quare cir coeruleus erit exterior circulus
                <lb/>
              ſecundæ iridis, medius viridis, vt primi ex­
                <lb/>
              terior croceus, contraria ad vnguem prio­
                <lb/>
              ri ratione. </s>
              <s id="s.002971">Planum etiam ex his eſſe exiſti­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg339"/>
                <lb/>
              mo, quòd cùm Sol eſt in meridie iuxta æſti­
                <lb/>
              uum ſolſtitium ſemicirculi maximam habet
                <lb/>
              altitudinem: quò fit, vt centrum iridis ſe­
                <lb/>
              midiametro totius circuli eius ſit infra fini­
                <lb/>
              torem viſus, quare iris non videbitur: ſed
                <lb/>
              cùm iuxta autumni æquinoctium, & per
                <lb/>
              totam hyemem, & poſt æquinoctium ver­
                <lb/>
              num videbitur, ſed eò minor, quò ( vt di­
                <lb/>
              ctum eſt
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              ſolſtitio æſtiuo, & meridie ma­
                <lb/>
              gis appropinquabit. </s>
              <s id="s.002972">Cur autem dum iris
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg340"/>
                <lb/>
              modica eſt, & parùm à finitore eleuatur, eò
                <lb/>
              maioris circuli pars eſſe videtur? </s>
              <s id="s.002973">Cauſa eſt,
                <lb/>
              quòd oculus magis diſtare iridem, quò
                <lb/>
              humilior eſſe iudicat: quoniam diſtantiam
                <lb/>
              intelligit, vt de aſtris diximus. </s>
              <s id="s.002974">Sed cùm
                <lb/>
              diſtare verticem iridis plus iudicat, latio­
                <lb/>
              rem etiam exiſtimat, velut etiam dixi, de
                <lb/>
              Sole, & Luna orientibus, at angulus maior
                <lb/>
              circuli maiorem illum eſſe oſtendit, quod
                <lb/>
              facilè quiſque intelligit, cùm minorem cir­
                <lb/>
              culum maiori ita inſcribit, vt ſe tangant:
                <lb/>
              apparet enim maiorem in circumambiente
                <lb/>
              linea eſſe latiorem: ea de cauſa minor por­
                <lb/>
              tio iridis, maioris circuli pars eſſe videtur.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg341"/>
                <lb/>
              Sed non ſolùm irides ex nebulis, verum ex
                <lb/>
              remis dum agitantur in mari lucis reflexio­
                <lb/>
              ne, à guttis aquæ fiunt: & hyeme auſtro
                <lb/>
              ſtante circa lucernas, maximè ab his, qui
                <lb/>
              oculos habent humidos: & à guttis inſper­
                <lb/>
              ſis parieti, dum à Sole illuminantur, in obſ­
                <lb/>
              curo oculo è directo reſpiciente: omnium
                <lb/>
              enim vna eſt cauſa, vt rectè refert Ariſto­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg342"/>
                <lb/>
              teles. </s>
              <s id="s.002975">Sed Pareliæ, Virgæ, & Corona, quam
                <lb/>
              nos circa Solem vidimus, Halonem vo­
                <lb/>
              cant, coloris cauſam eandem habent, quam
                <lb/>
              diximus: verùm, Pareliæ & ipſæ ſolum ex
                <lb/>
              reflexione ad oculum fiunt, nulla prorſus in
                <lb/>
              nubibus imagine: atque ideò ex guttilis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg343"/>
                <lb/>
              tunc nubes conſtat. </s>
              <s id="s.002976">Iris & igitur Pareliæ
                <lb/>
              plerumque pluuias nunciant leues, quia gut­
                <lb/>
              tulæ ex aqua ſunt & diuiſæ, radiuſque Solis
                <lb/>
              penetrat. </s>
              <s id="s.002977">Corona autem ſubſtantiam habet
                <lb/>
              quippe quæ fit ex reflexione Solis, aut Lu­
                <lb/>
              næ, aut ſyderis alterius, tanquam ex cen­
                <lb/>
              tro à nube denſa in circuitum, rotunda fi­
                <lb/>
              gura. </s>
              <s id="s.002978">Itaque non oculus eas fingit vt iridem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg344"/>
                <lb/>
              & Parelias, ſed factas videt, & in nubibus
                <lb/>
              conſiſtentes. </s>
              <s id="s.002979">Velut etiamſi cryſtallum, tri­
                <lb/>
              gonum, ſeu priſma, vel hexagonam Soli
                <lb/>
              expoſueris, in aduerſo pariete colores non
                <lb/>
              fictos, ſed veros iridis videbis: & ſimiliter
                <lb/>
              ſub vaſe vitreo pleno atque Soli, vel etiam
                <lb/>
              lumini claro expoſi to, eoſdem conſpicere
                <lb/>
              licet. </s>
              <s id="s.002980">Sed ficti erunt, ſi cryſtallum inſpicias
                <lb/>
              aut vitrum: nam quales tu vides, & vbi
                <lb/>
              vides Sole præſente, ſocius non omninò
                <lb/>
              videbit: aut diſſimiles, aut non eodem lo­
                <lb/>
              co, quia veræ non ſunt, ſed ab oculi aſpe­
                <lb/>
              ctus ratione tantum proficiſcuntur. </s>
              <s id="s.002981">Quò fit </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>