1Cùm autem circulus interior proximior
ſit obſcuritati, cæruleus videtur: medius,
qui luminoſior eſt, viridis: exterior, qui &
maximus, ampliori luce illuſtratus, croceus
eſt. Purpureus verò atque xanthus, non
principales ſunt colores: ſed cum varietate
luminis ex altero in alterum colorem ſit
tranſitus, coëuntibus terminis neceſſe eſt
in in medio, velut etiam in picturis, te
nuiter colores alios apparere. Eſt autem
centrum Solis & oculi, & iridis in vna li
nea. Sic enim ex caua nebula perpendicu
lares radij reflectuntur: & quanquam ne
bula ipſa non ſit rotunda, ſoli tamen ra
dij, qui ex parte rotunda reflectuntur, quia
ſoli perpendiculares ſunt, Solis imaginem
referunt: quæ quia debilis eſt, & debili
ter reflectitur, colorum ſpeciem repræſen
tat: nam lux cùm debilis redditur, in
ſplendidum colorem tranſit: quæ ſi ma
gis debilitetur, in colores nigro propin
quiores mutatur: pòſt ſi plus etiam, ad
colores ſine luce peruenit: demùm ad ni
grum vbi minimum eſt de luce, vltimo
cùm deficit, tranſit in tenebras. Igitur
cùm ad centrum ex ſola rotunda, cauá
que parte radij reflectantur, & ſi nubes
non caua ſit, & plures guttæ antè, reli
qua quidem tota nubes conſpicitur, ſed à
caua, rotundáque reflexio fit perpendicula
ris, quæ iridem, id eſt, Solem repræſen
tat, non aliter, quam ex aquæ guttis vi
debis, colores ſcilicet varios atque ſplen
didos. Cùm igitur Sol eſt in finitore, &
oculus ( vt dixi ) in recta linea cum centro
iridis, centrum iridis in finitore, neceſſa
riò, erit, quare tunc ad vnguem iris ſub ſe
micirculi forma apparebit: nam reliqua
medietas neceſſariò tota eſt ſub finitore,
ſi centrum in illo eſt. Cùm verò Sol al
tior extiterit, manifeſtum eſt, quod li
nea ducta à Solis centro per oculum infrà
finitorem cadet: igitur tunc centrum iridis
erit ſub finitore: & quò Sol extiterit al
tior, linea ducta à Sole per oculum hu
milior erit, quare & centrum iridis, quod
in hac linea eſt. Itáque quantò cen
trum iridis magis erit ſub finitore, eò ſu
perioris ſemicirculi pars maior abſconde
tur ab oculis noſtris: quare quantò altior
Sol, eò minorem portionem vnius circu
li iridem eſſe neceſſe eſt. Liquet autem ex
his, tum quòd iridis pars media abſque ne
bula eſt, tum quòd ſub terra latitet, iri
dem nihil eſſe: nam non ex centro nebulæ
radij reflectuntur, ſed centrum ſolum ima
ginatione conſtat. Quòd etiam vna tantùm
videri poſſit, haud dubium eſt. Nam cùm
oculus in linea ſit, quæ à Sole procedit ad
centrum nebulæ, nulla alia, niſi idem ha
beat centrum iris videri poterit. Sed nec
ſub eodem centro, quoniam ex Sole refle
xio fieri nequit: nam oculus habet ratio
nem centri cauitatis: non quia ſit centrum,
ſed quia ex duobus punctis in eadem linea,
quæ à centro eſt, duæ lineæ ad eadem pun
cta ſub æquis angulis reflecti non poſſunt.
Relinquitur igitur, vt ex prima alia refle
ctatur, quare ſecundam maiorem prima eſſe
neceſſe eſt, & debiliorem multò: itaque ex
ſecunda tertiam oriri eſt impoſſibile. Quia
igitur ex prima reflexa ſecunda oritur, ne
ceſſe eſt, vt lineæ ſeu radij circuli prioris
iridis interiores, cùm maiorem angulum
faciant, longiùs reſiliant, exteriores pro
piùs: quare cir coeruleus erit exterior circulus
ſecundæ iridis, medius viridis, vt primi ex
terior croceus, contraria ad vnguem prio
ri ratione. Planum etiam ex his eſſe exiſti
mo, quòd cùm Sol eſt in meridie iuxta æſti
uum ſolſtitium ſemicirculi maximam habet
altitudinem: quò fit, vt centrum iridis ſe
midiametro totius circuli eius ſit infra fini
torem viſus, quare iris non videbitur: ſed
cùm iuxta autumni æquinoctium, & per
totam hyemem, & poſt æquinoctium ver
num videbitur, ſed eò minor, quò ( vt di
ctum eſt ) ſolſtitio æſtiuo, & meridie ma
gis appropinquabit. Cur autem dum iris
modica eſt, & parùm à finitore eleuatur, eò
maioris circuli pars eſſe videtur? Cauſa eſt,
quòd oculus magis diſtare iridem, quò
humilior eſſe iudicat: quoniam diſtantiam
intelligit, vt de aſtris diximus. Sed cùm
diſtare verticem iridis plus iudicat, latio
rem etiam exiſtimat, velut etiam dixi, de
Sole, & Luna orientibus, at angulus maior
circuli maiorem illum eſſe oſtendit, quod
facilè quiſque intelligit, cùm minorem cir
culum maiori ita inſcribit, vt ſe tangant:
apparet enim maiorem in circumambiente
linea eſſe latiorem: ea de cauſa minor por
tio iridis, maioris circuli pars eſſe videtur.
Sed non ſolùm irides ex nebulis, verum ex
remis dum agitantur in mari lucis reflexio
ne, à guttis aquæ fiunt: & hyeme auſtro
ſtante circa lucernas, maximè ab his, qui
oculos habent humidos: & à guttis inſper
ſis parieti, dum à Sole illuminantur, in obſ
curo oculo è directo reſpiciente: omnium
enim vna eſt cauſa, vt rectè refert Ariſto
teles. Sed Pareliæ, Virgæ, & Corona, quam
nos circa Solem vidimus, Halonem vo
cant, coloris cauſam eandem habent, quam
diximus: verùm, Pareliæ & ipſæ ſolum ex
reflexione ad oculum fiunt, nulla prorſus in
nubibus imagine: atque ideò ex guttilis
tunc nubes conſtat. Iris & igitur Pareliæ
plerumque pluuias nunciant leues, quia gut
tulæ ex aqua ſunt & diuiſæ, radiuſque Solis
penetrat. Corona autem ſubſtantiam habet
quippe quæ fit ex reflexione Solis, aut Lu
næ, aut ſyderis alterius, tanquam ex cen
tro à nube denſa in circuitum, rotunda fi
gura. Itaque non oculus eas fingit vt iridem
& Parelias, ſed factas videt, & in nubibus
conſiſtentes. Velut etiamſi cryſtallum, tri
gonum, ſeu priſma, vel hexagonam Soli
expoſueris, in aduerſo pariete colores non
fictos, ſed veros iridis videbis: & ſimiliter
ſub vaſe vitreo pleno atque Soli, vel etiam
lumini claro expoſi to, eoſdem conſpicere
licet. Sed ficti erunt, ſi cryſtallum inſpicias
aut vitrum: nam quales tu vides, & vbi
vides Sole præſente, ſocius non omninò
videbit: aut diſſimiles, aut non eodem lo
co, quia veræ non ſunt, ſed ab oculi aſpe
ctus ratione tantum proficiſcuntur. Quò fit
ſit obſcuritati, cæruleus videtur: medius,
qui luminoſior eſt, viridis: exterior, qui &
maximus, ampliori luce illuſtratus, croceus
eſt. Purpureus verò atque xanthus, non
principales ſunt colores: ſed cum varietate
luminis ex altero in alterum colorem ſit
tranſitus, coëuntibus terminis neceſſe eſt
in in medio, velut etiam in picturis, te
nuiter colores alios apparere. Eſt autem
centrum Solis & oculi, & iridis in vna li
nea. Sic enim ex caua nebula perpendicu
lares radij reflectuntur: & quanquam ne
bula ipſa non ſit rotunda, ſoli tamen ra
dij, qui ex parte rotunda reflectuntur, quia
ſoli perpendiculares ſunt, Solis imaginem
referunt: quæ quia debilis eſt, & debili
ter reflectitur, colorum ſpeciem repræſen
tat: nam lux cùm debilis redditur, in
ſplendidum colorem tranſit: quæ ſi ma
gis debilitetur, in colores nigro propin
quiores mutatur: pòſt ſi plus etiam, ad
colores ſine luce peruenit: demùm ad ni
grum vbi minimum eſt de luce, vltimo
cùm deficit, tranſit in tenebras. Igitur
cùm ad centrum ex ſola rotunda, cauá
que parte radij reflectantur, & ſi nubes
non caua ſit, & plures guttæ antè, reli
qua quidem tota nubes conſpicitur, ſed à
caua, rotundáque reflexio fit perpendicula
ris, quæ iridem, id eſt, Solem repræſen
tat, non aliter, quam ex aquæ guttis vi
debis, colores ſcilicet varios atque ſplen
didos. Cùm igitur Sol eſt in finitore, &
oculus ( vt dixi ) in recta linea cum centro
iridis, centrum iridis in finitore, neceſſa
riò, erit, quare tunc ad vnguem iris ſub ſe
micirculi forma apparebit: nam reliqua
medietas neceſſariò tota eſt ſub finitore,
ſi centrum in illo eſt. Cùm verò Sol al
tior extiterit, manifeſtum eſt, quod li
nea ducta à Solis centro per oculum infrà
finitorem cadet: igitur tunc centrum iridis
erit ſub finitore: & quò Sol extiterit al
tior, linea ducta à Sole per oculum hu
milior erit, quare & centrum iridis, quod
in hac linea eſt. Itáque quantò cen
trum iridis magis erit ſub finitore, eò ſu
perioris ſemicirculi pars maior abſconde
tur ab oculis noſtris: quare quantò altior
Sol, eò minorem portionem vnius circu
li iridem eſſe neceſſe eſt. Liquet autem ex
his, tum quòd iridis pars media abſque ne
bula eſt, tum quòd ſub terra latitet, iri
dem nihil eſſe: nam non ex centro nebulæ
radij reflectuntur, ſed centrum ſolum ima
ginatione conſtat. Quòd etiam vna tantùm
videri poſſit, haud dubium eſt. Nam cùm
oculus in linea ſit, quæ à Sole procedit ad
centrum nebulæ, nulla alia, niſi idem ha
beat centrum iris videri poterit. Sed nec
ſub eodem centro, quoniam ex Sole refle
xio fieri nequit: nam oculus habet ratio
nem centri cauitatis: non quia ſit centrum,
ſed quia ex duobus punctis in eadem linea,
quæ à centro eſt, duæ lineæ ad eadem pun
cta ſub æquis angulis reflecti non poſſunt.
Relinquitur igitur, vt ex prima alia refle
ctatur, quare ſecundam maiorem prima eſſe
neceſſe eſt, & debiliorem multò: itaque ex
ſecunda tertiam oriri eſt impoſſibile. Quia
igitur ex prima reflexa ſecunda oritur, ne
ceſſe eſt, vt lineæ ſeu radij circuli prioris
iridis interiores, cùm maiorem angulum
faciant, longiùs reſiliant, exteriores pro
piùs: quare cir coeruleus erit exterior circulus
ſecundæ iridis, medius viridis, vt primi ex
terior croceus, contraria ad vnguem prio
ri ratione. Planum etiam ex his eſſe exiſti
mo, quòd cùm Sol eſt in meridie iuxta æſti
uum ſolſtitium ſemicirculi maximam habet
altitudinem: quò fit, vt centrum iridis ſe
midiametro totius circuli eius ſit infra fini
torem viſus, quare iris non videbitur: ſed
cùm iuxta autumni æquinoctium, & per
totam hyemem, & poſt æquinoctium ver
num videbitur, ſed eò minor, quò ( vt di
ctum eſt ) ſolſtitio æſtiuo, & meridie ma
gis appropinquabit. Cur autem dum iris
modica eſt, & parùm à finitore eleuatur, eò
maioris circuli pars eſſe videtur? Cauſa eſt,
quòd oculus magis diſtare iridem, quò
humilior eſſe iudicat: quoniam diſtantiam
intelligit, vt de aſtris diximus. Sed cùm
diſtare verticem iridis plus iudicat, latio
rem etiam exiſtimat, velut etiam dixi, de
Sole, & Luna orientibus, at angulus maior
circuli maiorem illum eſſe oſtendit, quod
facilè quiſque intelligit, cùm minorem cir
culum maiori ita inſcribit, vt ſe tangant:
apparet enim maiorem in circumambiente
linea eſſe latiorem: ea de cauſa minor por
tio iridis, maioris circuli pars eſſe videtur.
Sed non ſolùm irides ex nebulis, verum ex
remis dum agitantur in mari lucis reflexio
ne, à guttis aquæ fiunt: & hyeme auſtro
ſtante circa lucernas, maximè ab his, qui
oculos habent humidos: & à guttis inſper
ſis parieti, dum à Sole illuminantur, in obſ
curo oculo è directo reſpiciente: omnium
enim vna eſt cauſa, vt rectè refert Ariſto
teles. Sed Pareliæ, Virgæ, & Corona, quam
nos circa Solem vidimus, Halonem vo
cant, coloris cauſam eandem habent, quam
diximus: verùm, Pareliæ & ipſæ ſolum ex
reflexione ad oculum fiunt, nulla prorſus in
nubibus imagine: atque ideò ex guttilis
tunc nubes conſtat. Iris & igitur Pareliæ
plerumque pluuias nunciant leues, quia gut
tulæ ex aqua ſunt & diuiſæ, radiuſque Solis
penetrat. Corona autem ſubſtantiam habet
quippe quæ fit ex reflexione Solis, aut Lu
næ, aut ſyderis alterius, tanquam ex cen
tro à nube denſa in circuitum, rotunda fi
gura. Itaque non oculus eas fingit vt iridem
& Parelias, ſed factas videt, & in nubibus
conſiſtentes. Velut etiamſi cryſtallum, tri
gonum, ſeu priſma, vel hexagonam Soli
expoſueris, in aduerſo pariete colores non
fictos, ſed veros iridis videbis: & ſimiliter
ſub vaſe vitreo pleno atque Soli, vel etiam
lumini claro expoſi to, eoſdem conſpicere
licet. Sed ficti erunt, ſi cryſtallum inſpicias
aut vitrum: nam quales tu vides, & vbi
vides Sole præſente, ſocius non omninò
videbit: aut diſſimiles, aut non eodem lo
co, quia veræ non ſunt, ſed ab oculi aſpe
ctus ratione tantum proficiſcuntur. Quò fit
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib