Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.002981">
                <pb pagenum="422" xlink:href="016/01/071.jpg"/>
              vt mirer eos, qui affirmant, iridem vbi in­
                <lb/>
              cubuerit, plantas illas efficere odoratas, tum
                <lb/>
              maximè ſi iam naturâ tales ſint: vt laurus,
                <lb/>
              iuniperus, myrtus: credo potiùs cauſam
                <lb/>
              eſſe, quam dixi, cur optima terra poſt ſicci­
                <lb/>
              tatis imbre ſuperueniente benè oleat. </s>
              <s id="s.002982">Quis
                <lb/>
              enim vnquam irridem vidit arbori incum­
                <lb/>
              bentem? </s>
              <s id="s.002983">cùm ſola
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              vt dixi ) viſus imagi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg345"/>
                <lb/>
              ne conſiſtat. </s>
              <s id="s.002984">Quod igitur dicere oportet,
                <lb/>
              cum Ariſtotele eſt, iridem apparere cum
                <lb/>
              ex guttulis nubes humilis eſt, quæ poſt lon­
                <lb/>
              gas ſiccitates arboribus ſuperueniens iam
                <lb/>
              natura odoratis concocto protinus humido
                <lb/>
              guttularum tenui, in vapores mirum in
                <lb/>
              modum odoratos euaneſcit: nam hoc ego
                <lb/>
              quandoque in æſtate matutinò vidi, in ro­
                <lb/>
              ſæ arbore iam areſcente: tantus enim ex
                <lb/>
              rore citra iridem fragrabat odor, vt vix ei
                <lb/>
              quanquam auſim comparare. </s>
              <s id="s.002985">Hac de cauſa,
                <lb/>
              qui iridem viderunt iam, & naturam eius ig­
                <lb/>
              norant, odoris cauſam in eam referunt. </s>
              <s id="s.002986">Ma­
                <lb/>
              tutinę imbres, veſpertinæ
                <expan abbr="ſerenitatẽ">ſerenitatem</expan>
              indicare
                <lb/>
              apud nos ſolent: quoniam nobis
                <expan abbr="tẽpus">tempus</expan>
              quale
                <lb/>
              cœlum plerumque occidente Sole, at ſere­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg346"/>
                <lb/>
              num in iride veſpertina. </s>
              <s id="s.002987">At Corona, & Vir­
                <lb/>
              gæ, vel diu manent inconcuſſæ, & nimbos
                <lb/>
              prædicunt, nam nubes eſt denſa, quæ tam­
                <lb/>
              diu immota manet, & radiis ſyderis non
                <lb/>
              conſumitur, nec diſſipatur, quòd ſi pars
                <lb/>
              maneat, pars repentè diſſipatur, aut tota
                <lb/>
              ſimul diſſipetur, ventos prænunciat, ex ea
                <lb/>
              parte, quæ rectè imminet auulſæ parti, vt
                <lb/>
              ſit quaſi ventus chorda relicti arcus Halo­
                <lb/>
              nis, vel æquidiſtans parti ſupremæ, aut la­
                <lb/>
              teri auulſæ partis Virgæ: at ſi ſenſim emar­
                <lb/>
              ceſcant, tenuitatis vaporum indicium præ­
                <lb/>
              bent, atque ideò etiam ſerenitatis. </s>
              <s id="s.002988">Diffe­
                <lb/>
              runt autem inter ſe Pareliæ, & Virgæ, quan­
                <lb/>
              quam ambæ rectæ ſint ( nam inter Iridem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg347"/>
                <lb/>
              & Coronam, quum Corona ſit circulus
                <lb/>
              completus, haud obſcura eſt differentia)
                <lb/>
              quòd Virgæ oblongæ ſunt, & coloribus
                <lb/>
              Iridis diſtinctæ, vno, perſæpè duobus, plu­
                <lb/>
              ribuſve, quandoque in ſummo nubium qua­
                <lb/>
              ſi imminentes capiti, aliquando quaſi deſ­
                <lb/>
              cendentes, iuxta nubium ſitum: non val­
                <lb/>
              dè latæ, ſed anguſtæ, vnde nomen ſum­
                <lb/>
              pſerunt. </s>
              <s id="s.002989">At Pareliæ rotundæ quaſi, aut
                <lb/>
              parum oblongæ, Solem aut Lunam gemi­
                <lb/>
              natam oſtendunt: quandoque à lateribus
                <lb/>
              Solis vna ſingulis, ſic vt tres Soles quan­
                <lb/>
              doque referant vt ego ſemel vidi: nec ſatis
                <lb/>
              noueram oculo, quis eſſet verus, adeò mica­
                <lb/>
              bant, qui à lateribus erant radiis: aderant
                <lb/>
              tunc & Iris vna, & Corona etiam, in cœ­
                <lb/>
              li medio ( dictum mirum
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              quum nullus Sol
                <lb/>
              ibi eſſet, ſed omnes in Oriente: neque enim
                <lb/>
              fiunt hæc, niſi Sole occiduo, aut Orien­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg348"/>
                <lb/>
              te, dum nubes caua excipit, ac denſa ra­
                <lb/>
              dios, atque remittit. </s>
              <s id="s.002990">Igitur quum tres Lu­
                <lb/>
              næ fuerint, media erit vera. </s>
              <s id="s.002991">Accidit rarò
                <lb/>
              de Luna geminata, rariſſimè de triplici:
                <lb/>
              quòd non fiat, niſi Luna (vt dixi) in Orien­
                <lb/>
              te, vel Occidente, ob cauſam de Iride aſſi­
                <lb/>
              gnatam: nec niſi plenilunio fermè, cum
                <lb/>
              alio tempore ſit imbecillior: purum etiam
                <lb/>
              aërem & denſiſſimam nubem expoſtulat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002992">Cum verò trigemina futura eſt, manife­
                <lb/>
              ſtum eſt, quòd duas tales nubes, ac lo­
                <lb/>
              cis opportunis conſtitutas adeſſe oportet.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002993">Frequentior eſt Parelia Solis duplex, quàm
                <lb/>
              Lunę ſimplex. </s>
              <s id="s.002994">Simplex autem Solis frequens
                <lb/>
              eſt, ac nullis nautis penè, magno etiam cum
                <lb/>
              periculo, non viſa. </s>
              <s id="s.002995">Accedit ad Parelia­
                <lb/>
              rum Lunæ raritatem, quod homines no­
                <lb/>
              cte non adeò vigilant, & in locis manent
                <lb/>
              apertis, ac ſub diuo, ſicut de die, vt plu­
                <lb/>
              res longè fiant forſan, quæ non videntur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002996">Solis autem imaginem impoſſibile eſt om­
                <lb/>
              nes latêre, tot ſub dio mortalibus. </s>
              <s id="s.002997">At­
                <lb/>
              que ( vt reor ) eadem eſt cauſa, cur paucæ
                <lb/>
              irides Lunæ videantur: nam & hæ nocte
                <lb/>
              primum, Luna luminibus ſaltem fermè
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg349"/>
                <lb/>
              plena, non multum circa æquinoctia­
                <lb/>
              lem circulum, & finitori propinqua vi­
                <lb/>
              deri poſſunt. </s>
              <s id="s.002998">Hanc ferunt in Germania,
                <lb/>
              vbi frequentius videtur ob poli altitu­
                <lb/>
              dinem, & nubium denſitatem, bis vi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg350"/>
                <lb/>
              ſam vna ætate, Candida eſt multò ma­
                <lb/>
              gis ſolari iride, vt pro cæruleo obſcura viridi­
                <lb/>
              tas, pro viridi croceus, pro crocea albus fer­
                <lb/>
              mè ſubiiciatur. </s>
              <s id="s.002999">His rationibus palam eſt,
                <lb/>
              cùm Sol aut Luna nunquam retrò capita
                <lb/>
              noſtra agantur ad Boream, ſitque centrum
                <lb/>
              iridis in linea à Sole ad oculum, iridem in
                <lb/>
              Oriente in Occidente, & in Septentrione
                <lb/>
              tantùm ſpectari poſſe: in Auſtro nunquam
                <lb/>
              niſi quantum ex Solis, & finitoris diuerſi­
                <lb/>
              tate contingit, æſtate parietes in mane ver­
                <lb/>
              ſus Boream à primis radiis eius illuſtrari,
                <lb/>
              Cùm enim æſtate Sol oriatur, vbi circulus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg351"/>
                <lb/>
              Cancri finitorem ſecat, ratio ſphæræ edo­
                <lb/>
              cet, vt nobis auſtrum inſpicientibus, vm­
                <lb/>
              bras adeò obliquas exporrigat, vt ad Au­
                <lb/>
              ſtrum tendere videantur. </s>
              <s id="s.003000">Eadémque ratio
                <lb/>
              dum occidit, viget: nam verticis axis cùm
                <lb/>
              ad centrum terræ deſcendat: Sol verò citra
                <lb/>
              centrum terræ in circulo Cancri feratur,
                <lb/>
              neceſſe eſt, vt quantò magis finitori pro­
                <lb/>
              pinquus eſt Sol, eò illum borealiorem no­
                <lb/>
              bis videri, cùm lineæ, quæ ad verticem ten­
                <lb/>
              dit noſtrum, partis imæ comparatione ve­
                <lb/>
              rè ſit borealis. </s>
              <s id="s.003001">Sagitta enim ad circulum
                <lb/>
              Cancri perueniens in finitoris ſuperficie,
                <lb/>
              breuior eſt, quàm vt nos attingat. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003002">
                <margin.target id="marg333"/>
              Vmbræ cur
                <lb/>
              nigræ vi­
                <lb/>
              deantur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003003">
                <margin.target id="marg334"/>
              Ratio ordi­
                <lb/>
              nis colorum
                <lb/>
              in iride.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003004">
                <margin.target id="marg335"/>
              Cur iris ro­
                <lb/>
              tundæ figu­
                <lb/>
              ræ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003005">
                <margin.target id="marg336"/>
              Cur iris vi­
                <lb/>
              deatur ſemi­
                <lb/>
              circuli for­
                <lb/>
              ma, dum ſol
                <lb/>
              eſt in finito­
                <lb/>
              re.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003006">Cur iris dum
                <lb/>
              ſol altior
                <lb/>
              eſt, minor
                <lb/>
              videtur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003007">
                <margin.target id="marg337"/>
              Cur irides
                <lb/>
              tantum duo
                <lb/>
              videri ſimul
                <lb/>
              poſſint.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003008">
                <margin.target id="marg338"/>
              Iridis ſecun­
                <lb/>
              dæ colorum
                <lb/>
              ordo.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003009">
                <margin.target id="marg339"/>
              Cur iris in
                <lb/>
              meridie non
                <lb/>
              fiat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003010">
                <margin.target id="marg340"/>
              Cur iris quò
                <lb/>
              minorem re­
                <lb/>
              fert circuli
                <lb/>
              portionem, eo
                <lb/>
              maioris cir­
                <lb/>
              culi pars vi­
                <lb/>
              detur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003011">
                <margin.target id="marg341"/>
              Iris ex re­
                <lb/>
              mis, & lu­
                <lb/>
              cerna, &
                <lb/>
              guttulis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003012">
                <margin.target id="marg342"/>
              De corona,
                <lb/>
              pareliis, &
                <lb/>
              virgis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003013">
                <margin.target id="marg343"/>
              Iris, & pare­
                <lb/>
              liæ quid ſi­
                <lb/>
              gnificent.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003014">
                <margin.target id="marg344"/>
              Colores iri­
                <lb/>
              dis veræ,
                <lb/>
              quomodo
                <lb/>
              fiant à cry­
                <lb/>
              ſtallo, & vi­
                <lb/>
              tro.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003015">Iris quomo­
                <lb/>
              do bene olere
                <lb/>
              faciat arbo­
                <lb/>
              res.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003016">
                <margin.target id="marg345"/>
              2.Problem.b
                <lb/>
              3.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003017">
                <margin.target id="marg346"/>
              Corona, &
                <lb/>
              virgæ quid
                <lb/>
              prænuncient.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003018">
                <margin.target id="marg347"/>
              Virgæ, &
                <lb/>
              pareliæ, in
                <lb/>
              quod diffe­
                <lb/>
              rant, tum
                <lb/>
              iris, & coro­
                <lb/>
              na.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003019">
                <margin.target id="marg348"/>
              Cur paraliæ,
                <lb/>
              & geminæ
                <lb/>
              lunæ rariſſi­
                <lb/>
              mè contin­
                <lb/>
              gant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003020">
                <margin.target id="marg349"/>
              Cur irides
                <lb/>
              lunæ raræ,
                <lb/>
              & quales.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003021">
                <margin.target id="marg350"/>
              Iridem in
                <lb/>
              auſtro à no­
                <lb/>
              bis videri
                <lb/>
              non poſſe.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003022">
                <margin.target id="marg351"/>
              Æſtate ma­
                <lb/>
              nè, & veſpe­
                <lb/>
              ri vmbræ
                <lb/>
              quaſi au­
                <lb/>
              ſtrales.</s>
            </p>
            <figure id="id.016.01.071.1.jpg" xlink:href="016/01/071/1.jpg" number="45"/>
            <p type="main">
              <s id="s.003023">Sed & ex his diſtantiam iridis viſæ à no­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg352"/>
                <lb/>
              ſtris pedibus iam metiri diſcamus. </s>
              <s id="s.003024">Sit ar­
                <lb/>
              cus ſemicirculi AB tranſeuntis per Solem,
                <lb/>
              & oculos noſtros, ac verticem noſtrum,
                <lb/>
              & centrum iridis, tum illius verticem
                <lb/>
              A B: & ſit centrum mundi C, centrum
                <lb/>
              iridis D, cuius ſemidiameter, & ſinus ver­
                <lb/>
              ſus ſeu ſagitto E F, medietas ima arcus
                <lb/>
              iridis viſa E F, Sol K: quia igitur ar­
                <lb/>
              cus K A notus eſt, erit & angulus in C,
                <lb/>
              quaſi eſſet centrum mundi punctus C, ob </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>