Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

Page concordance

< >
Scan Original
91 39
92 40
93 41
94 42
95 43
96 44
97 45
98 46
99 47
100 48
101 49
102 50
103 51
104 52
105 53
106 54
107 55
108 56
109 57
110 58
111 59
112 60
113 61
114 62
115 63
116 64
117 65
118 66
119 67
120 68
< >
page |< < (19) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="19" file="0071" n="71" rhead="PARS PRIMA."/>
            co, quod habeatur in majoribus maſſis, non debemus inferre,
              <lb/>
            eam haberi in particulis minoribus, ut eſt hoc ipſum, eſſe
              <lb/>
            ſenſibile, ut eſt, eſſe coloratas, quod ipſis majoribus maſſis
              <lb/>
            competit, minoribus non competit; </s>
            <s xml:space="preserve">cum ejuſmodi magnitu-
              <lb/>
            dinis diſcrimen, accidentale reſpectu materiæ, non ſit acciden-
              <lb/>
            tale reſpectu ejus denominationis ſenſibile, coloratum. </s>
            <s xml:space="preserve">Sic
              <lb/>
            etiam ſiqua proprietas ita pendet a ratione aggregati, vel to-
              <lb/>
            tius, ut ab ea ſeparari non poſſit; </s>
            <s xml:space="preserve">nec ea, ob rationem nimi-
              <lb/>
            rum eandem, a toto, vel aggregato debet transferri ad partes.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Eſt de ratione totius, ut partes habeat, nec totum ſine parti-
              <lb/>
            bus haberi poteſt. </s>
            <s xml:space="preserve">Eſt de ratione figurabilis, & </s>
            <s xml:space="preserve">extenſi, ut
              <lb/>
            habeat aliquid, quod ab alio diſtet, adeoque, ut habeat par-
              <lb/>
            tes; </s>
            <s xml:space="preserve">hinc eæ proprietates, licet in quovis aggregato particu-
              <lb/>
            larum materiæ, ſive in quavis ſenſibili maſſa, inveniantur,
              <lb/>
            non debent inductionis vi transferri ad particulas quaſcun-
              <lb/>
            que.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">41. </s>
            <s xml:space="preserve">Ex his patet, & </s>
            <s xml:space="preserve">impenetrabilitatem, & </s>
            <s xml:space="preserve">continuitatis le-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0071-01" xlink:href="note-0071-01a" xml:space="preserve">Et Impenetra-
                <lb/>
              bilitatem, &
                <lb/>
              continuitatem
                <lb/>
              evinci per in-
                <lb/>
              ductionem: ad
                <lb/>
              ipſam quid
                <lb/>
              requiratur.</note>
            gem per ejuſmodi inductionis genus abunde probari, atque evin-
              <lb/>
            ci, & </s>
            <s xml:space="preserve">illam quidem ad quaſcunque utcunque exiguas particulas
              <lb/>
            corporum, hanc ad gradus utcunque exiguos momento temporis
              <lb/>
            adjectos debere extendi. </s>
            <s xml:space="preserve">Requiritur autem ad hujuſmodi indu-
              <lb/>
            ctionem primo, ut illa proprietas, ad quam probandam ea adhibe-
              <lb/>
            tur, in plurimis caſibus obſervetur, aliter enim probabilitas eſſet
              <lb/>
            exigua; </s>
            <s xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:space="preserve">ut nullus ſit caſus obſervatus, in quo evinci poſſit, eam
              <lb/>
            violari. </s>
            <s xml:space="preserve">Non eſt neceſſarium illud, ut in iis caſibus, in quibus
              <lb/>
            primo aſpectu timeri poſſit defectus proprietatis ipſius, poſiti-
              <lb/>
            ve demonſtretur, eam non deficere; </s>
            <s xml:space="preserve">ſatis eſt, ſi pro iis caſibus
              <lb/>
            haberi poſſit ratio aliqua conciliandi obſervationem cum ipſa
              <lb/>
            proprietate, & </s>
            <s xml:space="preserve">id multo magis, ſi in aliis caſibus habeatur e-
              <lb/>
            jus conciliationis exemplum, & </s>
            <s xml:space="preserve">poſitive oſtendi poſſit, eo ipſo
              <lb/>
            modo fieri aliquando conciliationem.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">42. </s>
            <s xml:space="preserve">Id ipſum fit, ubi per inductionem impenetrabilitas cor-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0071-02" xlink:href="note-0071-02a" xml:space="preserve">Ejus applicatio
                <lb/>
              ad impenetra-
                <lb/>
              bilitatem.</note>
            porum accipitur pro generali lege Naturæ. </s>
            <s xml:space="preserve">Nam impenetra-
              <lb/>
            bilitatem ipſam magnorum corporum obſervamus in exemplis
              <lb/>
            ſane innumeris tot corporum, quæ pertractamus. </s>
            <s xml:space="preserve">Habentur
              <lb/>
            quidem & </s>
            <s xml:space="preserve">caſus, in quibus eam violari quis crederet, ut ubi
              <lb/>
            oleum per ligna, & </s>
            <s xml:space="preserve">marmora penetrat, atque inſinuatur, & </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            ubi lux per vitra, & </s>
            <s xml:space="preserve">gemmas traducitur. </s>
            <s xml:space="preserve">At præſto eſt conci-
              <lb/>
            liatio phænomeni cum impenetrabilitate, petita ab eo, quod
              <lb/>
            illa corpora, in quæ ſe ejuſmodi ſubſtantiæ inſinuant, poros
              <lb/>
            habeant, quos eæ permeent. </s>
            <s xml:space="preserve">Et quidem hæc conciliatio
              <lb/>
            exemplum habet manifeſtiſſimum in ſpongia, quæ per po-
              <lb/>
            ros ingentes aqua immiſſa imbuitur. </s>
            <s xml:space="preserve">Poros marmorum il-
              <lb/>
            lorum, & </s>
            <s xml:space="preserve">multo magis vitrorum, non videmus, ac multo
              <lb/>
            minus videre poſſumus illud, non inſinuari eas ſubſtantias niſi
              <lb/>
            per poros. </s>
            <s xml:space="preserve">Hoc ſatis eſt reliquæ inductionis vi, ut dicere
              <lb/>
            debeamus, eo potiſſimum pacto ſe rem habere, & </s>
            <s xml:space="preserve">ne ibi qui-
              <lb/>
            dem violari generalem utique impenetrabilitatis legem.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>