1vt mirer eos, qui affirmant, iridem vbi in
cubuerit, plantas illas efficere odoratas, tum
maximè ſi iam naturâ tales ſint: vt laurus,
iuniperus, myrtus: credo potiùs cauſam
eſſe, quam dixi, cur optima terra poſt ſicci
tatis imbre ſuperueniente benè oleat. Quis
enim vnquam irridem vidit arbori incum
bentem? cùm ſola ( vt dixi ) viſus imagi
ne conſiſtat. Quod igitur dicere oportet,
cum Ariſtotele eſt, iridem apparere cum
ex guttulis nubes humilis eſt, quæ poſt lon
gas ſiccitates arboribus ſuperueniens iam
natura odoratis concocto protinus humido
guttularum tenui, in vapores mirum in
modum odoratos euaneſcit: nam hoc ego
quandoque in æſtate matutinò vidi, in ro
ſæ arbore iam areſcente: tantus enim ex
rore citra iridem fragrabat odor, vt vix ei
quanquam auſim comparare. Hac de cauſa,
qui iridem viderunt iam, & naturam eius ig
norant, odoris cauſam in eam referunt. Ma
tutinę imbres, veſpertinæ ſerenitatem indicare
apud nos ſolent: quoniam nobis tempus quale
cœlum plerumque occidente Sole, at ſere
num in iride veſpertina. At Corona, & Vir
gæ, vel diu manent inconcuſſæ, & nimbos
prædicunt, nam nubes eſt denſa, quæ tam
diu immota manet, & radiis ſyderis non
conſumitur, nec diſſipatur, quòd ſi pars
maneat, pars repentè diſſipatur, aut tota
ſimul diſſipetur, ventos prænunciat, ex ea
parte, quæ rectè imminet auulſæ parti, vt
ſit quaſi ventus chorda relicti arcus Halo
nis, vel æquidiſtans parti ſupremæ, aut la
teri auulſæ partis Virgæ: at ſi ſenſim emar
ceſcant, tenuitatis vaporum indicium præ
bent, atque ideò etiam ſerenitatis. Diffe
runt autem inter ſe Pareliæ, & Virgæ, quan
quam ambæ rectæ ſint ( nam inter Iridem
& Coronam, quum Corona ſit circulus
completus, haud obſcura eſt differentia)
quòd Virgæ oblongæ ſunt, & coloribus
Iridis diſtinctæ, vno, perſæpè duobus, plu
ribuſve, quandoque in ſummo nubium qua
ſi imminentes capiti, aliquando quaſi deſ
cendentes, iuxta nubium ſitum: non val
dè latæ, ſed anguſtæ, vnde nomen ſum
pſerunt. At Pareliæ rotundæ quaſi, aut
parum oblongæ, Solem aut Lunam gemi
natam oſtendunt: quandoque à lateribus
Solis vna ſingulis, ſic vt tres Soles quan
doque referant vt ego ſemel vidi: nec ſatis
noueram oculo, quis eſſet verus, adeò mica
bant, qui à lateribus erant radiis: aderant
tunc & Iris vna, & Corona etiam, in cœ
li medio ( dictum mirum) quum nullus Sol
ibi eſſet, ſed omnes in Oriente: neque enim
fiunt hæc, niſi Sole occiduo, aut Orien
te, dum nubes caua excipit, ac denſa ra
dios, atque remittit. Igitur quum tres Lu
næ fuerint, media erit vera. Accidit rarò
de Luna geminata, rariſſimè de triplici:
quòd non fiat, niſi Luna (vt dixi) in Orien
te, vel Occidente, ob cauſam de Iride aſſi
gnatam: nec niſi plenilunio fermè, cum
alio tempore ſit imbecillior: purum etiam
aërem & denſiſſimam nubem expoſtulat.
Cum verò trigemina futura eſt, manife
ſtum eſt, quòd duas tales nubes, ac lo
cis opportunis conſtitutas adeſſe oportet.
Frequentior eſt Parelia Solis duplex, quàm
Lunę ſimplex. Simplex autem Solis frequens
eſt, ac nullis nautis penè, magno etiam cum
periculo, non viſa. Accedit ad Parelia
rum Lunæ raritatem, quod homines no
cte non adeò vigilant, & in locis manent
apertis, ac ſub diuo, ſicut de die, vt plu
res longè fiant forſan, quæ non videntur.
Solis autem imaginem impoſſibile eſt om
nes latêre, tot ſub dio mortalibus. At
que ( vt reor ) eadem eſt cauſa, cur paucæ
irides Lunæ videantur: nam & hæ nocte
primum, Luna luminibus ſaltem fermè
plena, non multum circa æquinoctia
lem circulum, & finitori propinqua vi
deri poſſunt. Hanc ferunt in Germania,
vbi frequentius videtur ob poli altitu
dinem, & nubium denſitatem, bis vi
ſam vna ætate, Candida eſt multò ma
gis ſolari iride, vt pro cæruleo obſcura viridi
tas, pro viridi croceus, pro crocea albus fer
mè ſubiiciatur. His rationibus palam eſt,
cùm Sol aut Luna nunquam retrò capita
noſtra agantur ad Boream, ſitque centrum
iridis in linea à Sole ad oculum, iridem in
Oriente in Occidente, & in Septentrione
tantùm ſpectari poſſe: in Auſtro nunquam
niſi quantum ex Solis, & finitoris diuerſi
tate contingit, æſtate parietes in mane ver
ſus Boream à primis radiis eius illuſtrari,
Cùm enim æſtate Sol oriatur, vbi circulus
Cancri finitorem ſecat, ratio ſphæræ edo
cet, vt nobis auſtrum inſpicientibus, vm
bras adeò obliquas exporrigat, vt ad Au
ſtrum tendere videantur. Eadémque ratio
dum occidit, viget: nam verticis axis cùm
ad centrum terræ deſcendat: Sol verò citra
centrum terræ in circulo Cancri feratur,
neceſſe eſt, vt quantò magis finitori pro
pinquus eſt Sol, eò illum borealiorem no
bis videri, cùm lineæ, quæ ad verticem ten
dit noſtrum, partis imæ comparatione ve
rè ſit borealis. Sagitta enim ad circulum
Cancri perueniens in finitoris ſuperficie,
breuior eſt, quàm vt nos attingat.
cubuerit, plantas illas efficere odoratas, tum
maximè ſi iam naturâ tales ſint: vt laurus,
iuniperus, myrtus: credo potiùs cauſam
eſſe, quam dixi, cur optima terra poſt ſicci
tatis imbre ſuperueniente benè oleat. Quis
enim vnquam irridem vidit arbori incum
bentem? cùm ſola ( vt dixi ) viſus imagi
ne conſiſtat. Quod igitur dicere oportet,
cum Ariſtotele eſt, iridem apparere cum
ex guttulis nubes humilis eſt, quæ poſt lon
gas ſiccitates arboribus ſuperueniens iam
natura odoratis concocto protinus humido
guttularum tenui, in vapores mirum in
modum odoratos euaneſcit: nam hoc ego
quandoque in æſtate matutinò vidi, in ro
ſæ arbore iam areſcente: tantus enim ex
rore citra iridem fragrabat odor, vt vix ei
quanquam auſim comparare. Hac de cauſa,
qui iridem viderunt iam, & naturam eius ig
norant, odoris cauſam in eam referunt. Ma
tutinę imbres, veſpertinæ ſerenitatem indicare
apud nos ſolent: quoniam nobis tempus quale
cœlum plerumque occidente Sole, at ſere
num in iride veſpertina. At Corona, & Vir
gæ, vel diu manent inconcuſſæ, & nimbos
prædicunt, nam nubes eſt denſa, quæ tam
diu immota manet, & radiis ſyderis non
conſumitur, nec diſſipatur, quòd ſi pars
maneat, pars repentè diſſipatur, aut tota
ſimul diſſipetur, ventos prænunciat, ex ea
parte, quæ rectè imminet auulſæ parti, vt
ſit quaſi ventus chorda relicti arcus Halo
nis, vel æquidiſtans parti ſupremæ, aut la
teri auulſæ partis Virgæ: at ſi ſenſim emar
ceſcant, tenuitatis vaporum indicium præ
bent, atque ideò etiam ſerenitatis. Diffe
runt autem inter ſe Pareliæ, & Virgæ, quan
quam ambæ rectæ ſint ( nam inter Iridem
& Coronam, quum Corona ſit circulus
completus, haud obſcura eſt differentia)
quòd Virgæ oblongæ ſunt, & coloribus
Iridis diſtinctæ, vno, perſæpè duobus, plu
ribuſve, quandoque in ſummo nubium qua
ſi imminentes capiti, aliquando quaſi deſ
cendentes, iuxta nubium ſitum: non val
dè latæ, ſed anguſtæ, vnde nomen ſum
pſerunt. At Pareliæ rotundæ quaſi, aut
parum oblongæ, Solem aut Lunam gemi
natam oſtendunt: quandoque à lateribus
Solis vna ſingulis, ſic vt tres Soles quan
doque referant vt ego ſemel vidi: nec ſatis
noueram oculo, quis eſſet verus, adeò mica
bant, qui à lateribus erant radiis: aderant
tunc & Iris vna, & Corona etiam, in cœ
li medio ( dictum mirum) quum nullus Sol
ibi eſſet, ſed omnes in Oriente: neque enim
fiunt hæc, niſi Sole occiduo, aut Orien
te, dum nubes caua excipit, ac denſa ra
dios, atque remittit. Igitur quum tres Lu
næ fuerint, media erit vera. Accidit rarò
de Luna geminata, rariſſimè de triplici:
quòd non fiat, niſi Luna (vt dixi) in Orien
te, vel Occidente, ob cauſam de Iride aſſi
gnatam: nec niſi plenilunio fermè, cum
alio tempore ſit imbecillior: purum etiam
aërem & denſiſſimam nubem expoſtulat.
Cum verò trigemina futura eſt, manife
ſtum eſt, quòd duas tales nubes, ac lo
cis opportunis conſtitutas adeſſe oportet.
Frequentior eſt Parelia Solis duplex, quàm
Lunę ſimplex. Simplex autem Solis frequens
eſt, ac nullis nautis penè, magno etiam cum
periculo, non viſa. Accedit ad Parelia
rum Lunæ raritatem, quod homines no
cte non adeò vigilant, & in locis manent
apertis, ac ſub diuo, ſicut de die, vt plu
res longè fiant forſan, quæ non videntur.
Solis autem imaginem impoſſibile eſt om
nes latêre, tot ſub dio mortalibus. At
que ( vt reor ) eadem eſt cauſa, cur paucæ
irides Lunæ videantur: nam & hæ nocte
primum, Luna luminibus ſaltem fermè
plena, non multum circa æquinoctia
lem circulum, & finitori propinqua vi
deri poſſunt. Hanc ferunt in Germania,
vbi frequentius videtur ob poli altitu
dinem, & nubium denſitatem, bis vi
ſam vna ætate, Candida eſt multò ma
gis ſolari iride, vt pro cæruleo obſcura viridi
tas, pro viridi croceus, pro crocea albus fer
mè ſubiiciatur. His rationibus palam eſt,
cùm Sol aut Luna nunquam retrò capita
noſtra agantur ad Boream, ſitque centrum
iridis in linea à Sole ad oculum, iridem in
Oriente in Occidente, & in Septentrione
tantùm ſpectari poſſe: in Auſtro nunquam
niſi quantum ex Solis, & finitoris diuerſi
tate contingit, æſtate parietes in mane ver
ſus Boream à primis radiis eius illuſtrari,
Cùm enim æſtate Sol oriatur, vbi circulus
Cancri finitorem ſecat, ratio ſphæræ edo
cet, vt nobis auſtrum inſpicientibus, vm
bras adeò obliquas exporrigat, vt ad Au
ſtrum tendere videantur. Eadémque ratio
dum occidit, viget: nam verticis axis cùm
ad centrum terræ deſcendat: Sol verò citra
centrum terræ in circulo Cancri feratur,
neceſſe eſt, vt quantò magis finitori pro
pinquus eſt Sol, eò illum borealiorem no
bis videri, cùm lineæ, quæ ad verticem ten
dit noſtrum, partis imæ comparatione ve
rè ſit borealis. Sagitta enim ad circulum
Cancri perueniens in finitoris ſuperficie,
breuior eſt, quàm vt nos attingat.
Vmbræ cur
nigræ vi
deantur.
nigræ vi
deantur.
Ratio ordi
nis colorum
in iride.
nis colorum
in iride.
Cur iris ro
tundæ figu
ræ.
tundæ figu
ræ.
Cur iris vi
deatur ſemi
circuli for
ma, dum ſol
eſt in finito
re.
Cur iris dum
ſol altior
eſt, minor
videtur.
deatur ſemi
circuli for
ma, dum ſol
eſt in finito
re.
Cur iris dum
ſol altior
eſt, minor
videtur.
Cur irides
tantum duo
videri ſimul
poſſint.
tantum duo
videri ſimul
poſſint.
Iridis ſecun
dæ colorum
ordo.
dæ colorum
ordo.
Cur iris in
meridie non
fiat.
meridie non
fiat.
Cur iris quò
minorem re
fert circuli
portionem, eo
maioris cir
culi pars vi
detur.
minorem re
fert circuli
portionem, eo
maioris cir
culi pars vi
detur.
Iris ex re
mis, & lu
cerna, &
guttulis.
mis, & lu
cerna, &
guttulis.
De corona,
pareliis, &
virgis.
pareliis, &
virgis.
Iris, & pare
liæ quid ſi
gnificent.
liæ quid ſi
gnificent.
Colores iri
dis veræ,
quomodo
fiant à cry
ſtallo, & vi
tro.
Iris quomo
do bene olere
faciat arbo
res.
dis veræ,
quomodo
fiant à cry
ſtallo, & vi
tro.
Iris quomo
do bene olere
faciat arbo
res.
2.Problem.b
3.
3.
Corona, &
virgæ quid
prænuncient.
virgæ quid
prænuncient.
Virgæ, &
pareliæ, in
quod diffe
rant, tum
iris, & coro
na.
pareliæ, in
quod diffe
rant, tum
iris, & coro
na.
Cur paraliæ,
& geminæ
lunæ rariſſi
mè contin
gant.
& geminæ
lunæ rariſſi
mè contin
gant.
Cur irides
lunæ raræ,
& quales.
lunæ raræ,
& quales.
Iridem in
auſtro à no
bis videri
non poſſe.
auſtro à no
bis videri
non poſſe.
Æſtate ma
nè, & veſpe
ri vmbræ
quaſi au
ſtrales.
nè, & veſpe
ri vmbræ
quaſi au
ſtrales.
45[Figure 45]
Sed & ex his diſtantiam iridis viſæ à no
ſtris pedibus iam metiri diſcamus. Sit ar
cus ſemicirculi AB tranſeuntis per Solem,
& oculos noſtros, ac verticem noſtrum,
& centrum iridis, tum illius verticem
A B: & ſit centrum mundi C, centrum
iridis D, cuius ſemidiameter, & ſinus ver
ſus ſeu ſagitto E F, medietas ima arcus
iridis viſa E F, Sol K: quia igitur ar
cus K A notus eſt, erit & angulus in C,
quaſi eſſet centrum mundi punctus C, ob
ſtris pedibus iam metiri diſcamus. Sit ar
cus ſemicirculi AB tranſeuntis per Solem,
& oculos noſtros, ac verticem noſtrum,
& centrum iridis, tum illius verticem
A B: & ſit centrum mundi C, centrum
iridis D, cuius ſemidiameter, & ſinus ver
ſus ſeu ſagitto E F, medietas ima arcus
iridis viſa E F, Sol K: quia igitur ar
cus K A notus eſt, erit & angulus in C,
quaſi eſſet centrum mundi punctus C, ob
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib