Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
71
71
72
72
73
73
74
74
75
75
76
76
77
77
78
78
79
79
80
80
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="54"/>
              ſophiam diuinam, & ſapientiam. </s>
              <s>Nam quid ad perſpicuitatem ſubiecti pertinet, notiſsimum eſt,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg499"/>
                <lb/>
              quippe ens quod ab omnibus noſcitur, nihil ſeipſo notius habet. </s>
              <s>Idem quoque ſimplicius quàm
                <lb/>
              ſubiecta cęterarum facultatum; cum ſit ens vniuersè ad nullam certam rem applicatum ſine ap­
                <lb/>
              poſitione aliqua: quod verò ſubiicitur cæteris ſit aut ens mobile, aut quantum. </s>
              <s>Prætereà diuina
                <lb/>
              philoſophia cauſsis vtitur, atque illis omnium primis, vnde cætera omnia impetrarunt quòd
                <lb/>
              ſint; itaque ſunt omnium maximè. </s>
              <s>
                <expan abbr="eæq́ue">eæque</expan>
              ſicut omnium primæ natura, ſic etiam natura no­
                <lb/>
              tiſsimæ: idcirco eſt maximè ſcientia & ob id maximè docere poteſt. </s>
              <s>eadem quoque, cùm ſum­
                <lb/>
              mum finem ſpectet cęteris præferenda, quòd ad eas ſe habet vt Architecton, reliquas vt mini­
                <lb/>
              ſtras reſpiciens, quod olim à nobis expoſitum eſt. </s>
              <s>nec parcat dicto; ſed omnibus pręcipiat, &
                <lb/>
              cęteras regat, quo facilius perducantur in contemplationem primi entis, vnde etiam prima phi­
                <lb/>
              loſophia nominatur. </s>
              <s>Siquo ipſi deeſt conditio perſpicuitatis, illa eſt, quia non accipit nota no­
                <lb/>
              bis ſed natura nota. </s>
              <s>Quapropter etſi ordine naturæ ſuperat reliquas ſcientias ordine tamen do­
                <lb/>
              ctrinæ poſtponenda eſt. </s>
              <s>Phyſicę proxima ſenſui perſequitur & familiaria nobis, ſed illa poſte­
                <lb/>
              riora natura ſunt: neque enim de primo fine ſermonem facere poteſt,
                <expan abbr="ſolumq́ue">ſolumque</expan>
              illi ipſum at­
                <lb/>
              tingere ſufficit, nihil habens quod de eo diligenter tractare poſsit. </s>
              <s>Itaque non prima philoſo­
                <lb/>
              phia; ſed ſecunda iure optimo cenſetur. </s>
              <s>At verò proximè pendet à prima, vt niſi hęc ſit, naturalis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg500"/>
                <lb/>
              prima & ſola reputari deberet, quemadmodum eam illi perhibebant, qui vltra ens ſenſile nullum
                <lb/>
              aliud noſſent, & mathematicen ſcientiæ nomine non dignarentur. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Nos quid de mathematicis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg501"/>
                <lb/>
              decernendum ſit poſteà videbimus. </s>
              <s>Interim illud ſilentio non videtur inuoluendum, vtpotè,
                <lb/>
              non alienum à conſilio noſtro, Sit'ne futura prima phyſice, ſi diuina tollatur. </s>
              <s>id aſſerit Ariſtote­
                <lb/>
              les. </s>
              <s>Scotiſtę cauſſam afferunt; quia ſola philoſophia naturalis de ſubſtantia differeret, quę prima
                <lb/>
              eſt omnium entium. </s>
              <s>ſiquidem ſublata ſubſtantia quæ ſecreta eſt à materia, abſtractionis ratio de
                <lb/>
              medio tolleretur in qua poſita eſt prima philoſophia: ſuperſtes enim foret ſola ſubſtantia na­
                <lb/>
              turalis quæ abſtrahi non poteſt. </s>
              <s>Alij contrà etſi phyſicen primam eſſe fatentur, diuina ſublata
                <lb/>
              philoſophia, rationem tamen Scotiſtarum non recipiunt & primam non origine phyſicen eſſe
                <lb/>
              futuram defendunt, ſed dignitate ſolùm atque præſtantia. </s>
              <s>Nam contra id quod accipiunt Sco­
                <lb/>
              tiſtæ, nullam rationem abſtractionis ſupereſſe, opponunt multa. </s>
              <s>Tùm quia ſuperſtes eſſet aliqua
                <lb/>
              vis abſtractionis quæ ad res naturales & mathematicas generatim pertineret, cuius explicatio fo­
                <lb/>
              ret muneris primi philoſophi. </s>
              <s>Tùm etiam quia multa ſuperſunt à primo philoſopho conſide­
                <lb/>
              randa quæ abſtractione illa non continentur quam Deo
                <expan abbr="mentibusq́">mentibusque</expan>
              . </s>
              <s>ſeparatis attribuimus. </s>
              <s>Non
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg502"/>
                <lb/>
              igitur erit origine prior ſcientia naturalis; ſed ſi fortè, præſtantior. </s>
              <s>& certè ita erit, inquiunt, quia
                <lb/>
              ſola ſpectabit ſubſtantiam ſimpliciter: cùm cęteroqui mathematicæ quantum conſiderent. </s>
              <s>Quòd
                <lb/>
              ſi videatur item requiri tractatio communium illorum attributorum & vt ſolet dici, tranſcenden­
                <lb/>
              tium, adhuc philoſophia naturalis erit natura præponenda, quia cùm pauca admodum ea ſint
                <lb/>
              quæ abſtrahi queant, ſcientiam ſeparatam non efficient, ſed vt partes vni ex his ſcientiis adiun­
                <lb/>
              gentur. </s>
              <s>& ſicut in mathematicis aliqua, tametſi magnitudini
                <expan abbr="numeroq́">numeroque</expan>
              . </s>
              <s>conuenientia communi­
                <lb/>
              ter, non idcirco ſeorſum tractantur, ſed vel in geometria, vel in arithmetica traduntur, idem quo­
                <lb/>
              que iudicium de naturali ſcientia fiet. </s>
              <s>Quantum ſanè attinet ad Scotiſtas, hæc aduerſus illos for­
                <lb/>
              taſſe plurimum valent, contra nos non item qui ens non vniuocum ponimus,
                <expan abbr="quiq́ue">quique</expan>
              numerum
                <lb/>
              & magnitudinem vniuocè volumus eſſe quantitates & planè nouimus Euclideum progreſſum
                <lb/>
              ab Ariſtotele notatum, qui non vniuersè concluderet,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              cùm tamen ratio vniuersè concludendi
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg503"/>
                <lb/>
              ſuppeteret; & ab Alexandro deſignationes illas pſeudographos habitas. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              Nec id prohiberet,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg504"/>
                <lb/>
              quominus eſſet alia ſcientia ad quam earum rerum tractatio pertineret, tametſi paucæ forent,
                <lb/>
              quia ſcientiæ non ex rerum magnitudine, ſed fine, vſu, & modo diſtinguuntur: nec tollit quomi­
                <lb/>
              nus ſit ars ludendi ſcacchis à cęteris ſeparata, quamuis paucis admodum verbis
                <expan abbr="cõprehendatur">comprehendatur</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg505"/>
                <lb/>
              Sed hoc miſſo ſpectemus argumenta oppoſita. </s>
              <s>Profectò niſi ſit aliqua ſubſtantia ſeparata, neſcio
                <lb/>
              futura'ne ſit aliqua ſcientia de communibus rei naturali & mathematicæ, quia reipſa eadem eſt
                <lb/>
              magnitudo naturalis: nec vlla communis ſcientia neceſſaria foret. </s>
              <s>Ac ſi rectè rem animaduertas,
                <lb/>
              omnis tranſcendentia (ſic enim notionem nouam nouo nomine appellare mihi liceat) naſcitur
                <lb/>
              ex affinitate & pendentia quæ inter ſubſtantias naturales & ſeparatas intercedit. </s>
              <s>his ergo ſubſtan­
                <lb/>
              tiis de medio ſublatis pendentia, & ſubinde tranſcendentis ratio tolleretur. </s>
              <s>Adde quòd ſiqua fo­
                <lb/>
              ret ſcientia de traſcendentibus illis eſſet natura poſterior, vt oſtendemus qua de illorum vi diſſe­
                <lb/>
              retur, aut ad ſummum prior ſecundum rationem. </s>
              <s>itaque adhuc phyſica & origine & natura an­
                <lb/>
              teiret. </s>
              <s>Ergo ſi ſubſtantiæ ſeparatæ non eſſent; nec philoſophia diuina; prima omnium foret na­
                <lb/>
              turalis. </s>
              <s>Mathematicæ cùm ex notis nobis, & natura ſimul efficiant id quod cupiunt, ſic cęteris
                <lb/>
              demonſtrationis perſpicuitate præponentur, nam vis rerum quas ipſæ tractant, non eſt
                <expan abbr="admodũ">admodum</expan>
                <lb/>
              nobilis; quippe quòd ſint accidentia, ideſt habeat rationem ſubſtantiæ quatenus ſubiicitur, & de­
                <lb/>
              terminatur quanto;
                <expan abbr="eaq́">eaque</expan>
              . </s>
              <s>conſiderentur longè ſecus atque in natura exiſtant; vſque adeò vt non­
                <lb/>
              nullis non naturæ, ſed mentis opera eſſe credatur. </s>
              <s>Attamen nonnullarum rerum ingenium tale </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>