Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.003114">
                <pb pagenum="426" xlink:href="016/01/075.jpg"/>
              latitudine L B M in vertice, quam ſenſim
                <lb/>
              cotibus atteres, donec impoſita parabole
                <lb/>
              LBM circumuerſáque vndique tangat, ſiné­
                <lb/>
              que impedimento circumuertatur. </s>
              <s id="s.003115">Quod
                <lb/>
              cùm effeceris, huic moli vitrum candens
                <lb/>
              aptabis, efficiéſque parabolem, quæ à tergo
                <lb/>
              ſuperaſperſo plumbo radios omnes à Sole
                <lb/>
              æquidiſtantes, qui omnium ſunt robuſtiſſi­
                <lb/>
              mi, in punctum K, id eſt, paſſibus mille
                <lb/>
              diſtantem reflectent, comburéntque ſtatim.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003116">Hæc autem ab Archimede planè demon­
                <lb/>
              ſtrata ſunt, vt Antonius Gogaua ad nos
                <lb/>
              tranſtulit.
                <arrow.to.target n="marg363"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003117">
                <margin.target id="marg363"/>
              Speculum
                <lb/>
              quod occul­
                <lb/>
              ta reualet.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003118">Verùm poſtquam de ſpeculis res prodi­
                <lb/>
              gioſas narrare aggreſſus ſum, ſpeculi quo
                <lb/>
              occulta videamus, compoſitionem docere
                <lb/>
              propoſui. </s>
              <s id="s.003119">Plana igitur duo ſpecula ex cry­
                <lb/>
              ſtallo factitia, qualia Venetiis fiunt, quia
                <lb/>
              non adeò vt chalybea vitiantur, æqualia ad
                <lb/>
              vnguem iunge, ita vt alterius longitudini
                <lb/>
              reliqui ad amuſſim hæreat, & vt circa axem
                <lb/>
              poſſit, velut integumentum circumuolui,
                <lb/>
              ſic vt ſuperficies vnius cum alterius ſuper­
                <lb/>
              ficie quandoque vnum planum efficiat:
                <lb/>
              quandoque ſolidum, rectum, obtuſum acu­
                <lb/>
              túmque, vt libuerit. </s>
              <s id="s.003120">Tunc in ſublimi ſpecu­
                <lb/>
              lum immobile è directo loci latentis ſuſpen­
                <lb/>
              des, ita vt ſpeculi facies plano tuo ad per­
                <lb/>
              pendiculum immineat, ſpeculi autem mobi­
                <lb/>
              lis facies longitudinem loco quem deſide­
                <lb/>
              ras oppoſitam habeat, tunc quicquid gere­
                <lb/>
              tur in cubiculo illo modò lux adſit, circum­
                <lb/>
              uoluto mobili ſpeculo, donec æqualem an­
                <lb/>
              gulum faciat, quod oculus tibi declarabit,
                <lb/>
              dum quod quæris vides, ſpectabis omnia.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003121">Quòd ſi locus quem videre deſideras ſubli­
                <lb/>
              mior ſit, quàm ille, in quo es, editiore loco
                <lb/>
              ſuſpende. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003122">Eadem ratione ſi velis quod procul fit,
                <lb/>
              quinque M. paſſuum videre, & interiectis
                <lb/>
              muris, aut in hoſtili ciuitate, edito loco
                <lb/>
              ſpeculum ad perpendiculum ſeu finitori
                <lb/>
              æquidiſtans quàm maximum ſuſpende, aliud
                <lb/>
              verò in manu habens, cuius facies reſpi­
                <lb/>
              ciat
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              non prorſus ſupina, neque ad per­
                <lb/>
              pendiculum exquiſitè erecta) ſpeculum quod
                <lb/>
              ſuperius collocaſti, ſenſim te è directo pri­
                <lb/>
              mi ſpeculi elongabis, paulatimque ac alter­
                <lb/>
              natim, modò dextra, modò ſiniſtra infle­
                <lb/>
              ctens, donec locum plenè conſpicias in
                <lb/>
              ſpeculo tuo, tunc illud vix mouens à ſitu, vi­
                <lb/>
              debis quæcunque illic aguntur & fiunt: &
                <lb/>
              quanquam nullum aliud ſit huius rei impe­
                <lb/>
              dimentum quàm machinarum ( vt dixi) ig­
                <lb/>
              nearum, nihilominus paucis ex vſu eſſe po­
                <lb/>
              teſt, quòd res magna tam exigua ſpecie ex­
                <lb/>
              preſſa, non niſi acutiſſimo viſu deprehendi
                <lb/>
              poſſit. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003123">Quòd ſi libeat ſpectare ea, quæ in via
                <lb/>
              fiunt, Sole ſplendente in feneſtra orbem è
                <lb/>
              vitro collocabis, inde occluſa feneſtra vide­
                <lb/>
              bis imagines per foramen tranſlatas in op­
                <lb/>
              poſito plano ſed tum obſcuris coloribus, ſub­
                <lb/>
              iicies igitur candidiſſimam chartam eo loco
                <lb/>
              quo imagines vides, & intentam rem mira
                <arrow.to.target n="marg364"/>
                <lb/>
              ratione aſſequêris. </s>
              <s id="s.003124">Duplices facies & qua­
                <lb/>
              ternos oculos, & ternos, & teipſum mono­
                <lb/>
              culum, & auerſam effigiem, atque alia mira
                <lb/>
              innumera cauum ſpeculum oſtendet, non
                <lb/>
              ſolùm ſphæricum, ſed & conicum ac cylin­
                <lb/>
              dricum. </s>
              <s id="s.003125">Hoc tamen vltimum longè etiam
                <lb/>
              maiora repræſentabit, velut quaternas fa­
                <lb/>
              cies, oblongam etiam atque ſtrictiſſimam,
                <lb/>
              & modò perbreuem atque latiſſimam. </s>
              <s id="s.003126">Quid
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg365"/>
                <lb/>
              tandem? </s>
              <s id="s.003127">omnia fermè præterquam veram,
                <lb/>
              more hominum huius ætatis, qui omnia
                <lb/>
              nouerunt magis quàm benefacere, aut vera
                <lb/>
              dicere. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003128">
                <margin.target id="marg364"/>
              Modus vi­
                <lb/>
              dendi loca
                <lb/>
              cum ſuis co­
                <lb/>
              loribus oc­
                <lb/>
              culta.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003129">
                <margin.target id="marg365"/>
              Specula va­
                <lb/>
              rias res re­
                <lb/>
              præſentan­
                <lb/>
              tia.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003130">Sunt & ſpecula quæ multas facies oſten­
                <lb/>
              dunt, vt quæ è planis multis conſtant. </s>
              <s id="s.003131">Sed
                <lb/>
              hæc notiſſima: illa admiratione digna, quæ
                <lb/>
              vnica ſuperficie plures reddunt imagines.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003132">Erat mihi ſpeculum quadratum è vitro pla­
                <lb/>
              num, quod vtramque aurem geminatam re­
                <lb/>
              ferebat, quaſi ſecunda primæ eſſet imago:
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg366"/>
                <lb/>
              erat & remotior. </s>
              <s id="s.003133">Id effecit vt crederem, ſpe­
                <lb/>
              culum fuiſſe in Hiſpania, & ipſum planum
                <lb/>
              quod duplicem referret imaginem faciei al­
                <lb/>
              teram atque propinquiorem ſimillimam ve­
                <lb/>
              ræ, reliquam quaſi mortui: nam eadem ra­
                <lb/>
              tio in vtriſque. </s>
              <s id="s.003134">Demonſtremus autem cau­
                <lb/>
              ſam huius, vt rem ſciamus, & conficere do­
                <lb/>
              ceamus. </s>
              <s id="s.003135">Nam qui vident talia, perterren­
                <lb/>
              tur non ſolùm miraculo rei, ſed etiam ima­
                <lb/>
              gine ipſa. </s>
              <s id="s.003136">Nam & aures illæ poſteriores pal­
                <lb/>
              lidæ admodum videbantur. </s>
              <s id="s.003137">Quia igitur pal­
                <lb/>
              lidiores hæ figuræ & minus efficaces ac
                <lb/>
              conſpicuæ, ac ſimiles primis imaginibus,
                <lb/>
              manifeſtum eſt quòd velut in iride duplici,
                <lb/>
              poſterior ex priore fit. </s>
              <s id="s.003138">Sed ex quo reflexio?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003139">Videtur etiam non ſemper duplex iris, nec
                <lb/>
              niſi in paucis ſpeculis duplices imagines. </s>
              <s id="s.003140">Sit
                <lb/>
              igitur oculus A, quod videtur B, ſpeculum
                <lb/>
              C, conuerſus ad angulos æquales in C pun­
                <lb/>
              cto, concurſus cum recta ex B ad perpen­
                <lb/>
              diculum ſupra ſpeculum in D, vbi videbi­
                <lb/>
              tur & B. </s>
              <s id="s.003141">Cùm igitur inclinantur B & A
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.075.1.jpg" xlink:href="016/01/075/1.jpg" number="50"/>
                <lb/>
              valde, quia ABC parum diſtat à ſpeculi ſu­
                <lb/>
              perficie, refrangitur ex C, quia non ad vn­
                <lb/>
              guem planum eſt ſpeculum, in E. </s>
              <s id="s.003142">Altius igi­
                <lb/>
              tur E quàm C, igitur F videbitur ſupra D.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003143">Quòd verò altius videtur & ſub æquali an­
                <lb/>
              gulo, etiam longius eſſe exiſtimatur: quare
                <lb/>
              F poſt D etiam eſſe videtur. </s>
              <s id="s.003144">Id verò Scaliger
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg367"/>
                <lb/>
              fieri poſſe affirmat, ſi ſplendido ſpeculo, è
                <lb/>
              chalybe clariſſimum vitrum ſuperinducatur
                <lb/>
              vt ex eodem opaco, gemina fiat reflexio: at­
                <lb/>
              que ideò etiam gemina imago, vt de duplici
                <lb/>
              vmbra diximus. </s>
              <s id="s.003145">Verùm ſuperficiem à ſuper­
                <lb/>
              ficie ſeparatam oportet inclinari. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003146">
                <margin.target id="marg366"/>
              Specula pla­
                <lb/>
              na plures
                <lb/>
                <expan abbr="repræſentã-tia">repræſentan­
                  <lb/>
                tia</expan>
              imagi­
                <lb/>
              nes.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003147">
                <margin.target id="marg367"/>
              Specula
                <lb/>
              imagines mi­
                <lb/>
              ro modo in
                <lb/>
              aëre repræ­
                <lb/>
              ſentantia.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003148">Sunt & alia quæ ignem accendunt, quòd
                <lb/>
              è multis conſtent circulis, ac denique com­
                <lb/>
              poſitorum infinita monſtra, quæ referre eſt
                <lb/>
              ſuperuacuum, illa nunc oſtendamus, quæ
                <lb/>
              in aëre imagines repræſentant. </s>
              <s id="s.003149">Superius
                <lb/>
              caua retulimus, ſunt & conuexa ſphærica, </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>