1Secundò loco diſcetur philosophia naturalis. ab hac conuertemus nos ad diuinam quæ ideo poſt
naturalia vocata eſt, ſic ordini doctrinæ conſuletur. Nec media mathematica deſiderabitur: cùm
ex motu ipſo diuinæ ſubstantiæ noteſcant, vt ſuo loco videbimus. Nec vllus ordo naturæ apud
Ariſtotelem obſseruetur, præterquam quòd mathematicę natura poſteriores ſint naturalibus, vt
potè, qui in veteres inuehatur qui mathematica madia fecerint inter res naturales & diuinas, nec
de ordine doctrinæ loquerentur, ſed naturæ;cùm ipſi mathematica rerum naturalium principia
conſtituerint. Verumenimverò ſiquis curioſior accuratè ſibi velit explicari ordinem qui eſt inter
contemplantes habitus & cęterois ijs quæ ſupra dicta ſunt de præſtantia contemplationis, hæc ſub
ſcribat. ordinem hunc à pluribus initijs duci poſſe: etenim, aut inter has facultates exiſtit, quà
methodi ſunt, & docentur, aut quia ſunt habitus. Rurſus aut eſt ordo doctrinæ, aut naturæ; at
que hic quidem originis, vel perfectionis. Et ſanè quatenus methodi ſunt, nullis legibus ſubiici
videntur, ſi dialecticen excipias, hæc enim methodus omnibus anteponenda eſt, vt ſuprà docui
mus. De ordine perfectionis, nihil addam. ſed monebo ſolùm, origine præcedere contemplan
tibus cęteras facultates. Nam repertis neceſſariis philoſophari cœtum eſt. hæc verò ab artibus
ſubminiſtrantur.& hæ prius quàm mores excultæ ſunt. Proinde cecinit Phocylides.
Δεῖ ζητεῖν βιο τήν ἀρετην δε ὁταν βιος εῖη
Victus quærendus; virtus cùm ſuppetit ipſe.
Sed neque illud prætermittendum quod à Simplicio primum, tùm deinde ab Auerroe memo
riæ commendatum eſt: ſi rerum naturam perſpexerimus, quod eſt contemplari, nos etiam neceſ
ſariò fore ſtudioſos ex quo efficitur, ordine quoque tùm naturæ, tùm doctrinæ antecedere con
templantes, & potiſsimè naturalem de qua ibi ſermonem faciunt illi auctores. Equidem, noui ha
bitus ex actibus fieri frequentatis, idque per ſe: dabo igitur eam rerum notitiam per accidens &
καταχρηστικῶς ad propagationem virtutis iuuare; quatenus cognoſceret mores cum naturæ or
dine congruere. Neque verò te in ſchola Peripatetica velim ſic vtilitatem illam accipere, quaſi
vnuſquiſque bonus ſit in eo cuius eſt ſciens, vt Socrates opinatur, omnemque virtutem ſcientia
comparari; ex quo dictum eſt, omnem ignarum eſſe malum; & tanti viri admonitu ſcriptum illud
Homine imperito nunquam quicquam iniuſtius. quò in eo diſſentit virtus à ſcientia; ſiquidem
vbi ſcientia teneatur, ſcientem facit. at quicunque nouit quid ſit virtus; non idcirco virtutem ha
bet: Sed virtus & mos aſſuetudine parantur. nam quia benè agimus euadimus boni. Atque hæc
de ordine contemplantium præcipuè naturalis ad reliquas abundè dicta forent, niſi nos ad ſe re
uocarent aliqua quæ à iunioribus de conditione mathematicarum tractata accepimus.
naturalia vocata eſt, ſic ordini doctrinæ conſuletur. Nec media mathematica deſiderabitur: cùm
ex motu ipſo diuinæ ſubstantiæ noteſcant, vt ſuo loco videbimus. Nec vllus ordo naturæ apud
Ariſtotelem obſseruetur, præterquam quòd mathematicę natura poſteriores ſint naturalibus, vt
potè, qui in veteres inuehatur qui mathematica madia fecerint inter res naturales & diuinas, nec
de ordine doctrinæ loquerentur, ſed naturæ;cùm ipſi mathematica rerum naturalium principia
conſtituerint. Verumenimverò ſiquis curioſior accuratè ſibi velit explicari ordinem qui eſt inter
contemplantes habitus & cęterois ijs quæ ſupra dicta ſunt de præſtantia contemplationis, hæc ſub
ſcribat. ordinem hunc à pluribus initijs duci poſſe: etenim, aut inter has facultates exiſtit, quà
methodi ſunt, & docentur, aut quia ſunt habitus. Rurſus aut eſt ordo doctrinæ, aut naturæ; at
que hic quidem originis, vel perfectionis. Et ſanè quatenus methodi ſunt, nullis legibus ſubiici
videntur, ſi dialecticen excipias, hæc enim methodus omnibus anteponenda eſt, vt ſuprà docui
mus. De ordine perfectionis, nihil addam. ſed monebo ſolùm, origine præcedere contemplan
tibus cęteras facultates. Nam repertis neceſſariis philoſophari cœtum eſt. hæc verò ab artibus
ſubminiſtrantur.& hæ prius quàm mores excultæ ſunt. Proinde cecinit Phocylides.
Δεῖ ζητεῖν βιο τήν ἀρετην δε ὁταν βιος εῖη
Victus quærendus; virtus cùm ſuppetit ipſe.
Sed neque illud prætermittendum quod à Simplicio primum, tùm deinde ab Auerroe memo
riæ commendatum eſt: ſi rerum naturam perſpexerimus, quod eſt contemplari, nos etiam neceſ
ſariò fore ſtudioſos ex quo efficitur, ordine quoque tùm naturæ, tùm doctrinæ antecedere con
templantes, & potiſsimè naturalem de qua ibi ſermonem faciunt illi auctores. Equidem, noui ha
bitus ex actibus fieri frequentatis, idque per ſe: dabo igitur eam rerum notitiam per accidens &
καταχρηστικῶς ad propagationem virtutis iuuare; quatenus cognoſceret mores cum naturæ or
dine congruere. Neque verò te in ſchola Peripatetica velim ſic vtilitatem illam accipere, quaſi
vnuſquiſque bonus ſit in eo cuius eſt ſciens, vt Socrates opinatur, omnemque virtutem ſcientia
comparari; ex quo dictum eſt, omnem ignarum eſſe malum; & tanti viri admonitu ſcriptum illud
Homine imperito nunquam quicquam iniuſtius. quò in eo diſſentit virtus à ſcientia; ſiquidem
vbi ſcientia teneatur, ſcientem facit. at quicunque nouit quid ſit virtus; non idcirco virtutem ha
bet: Sed virtus & mos aſſuetudine parantur. nam quia benè agimus euadimus boni. Atque hæc
de ordine contemplantium præcipuè naturalis ad reliquas abundè dicta forent, niſi nos ad ſe re
uocarent aliqua quæ à iunioribus de conditione mathematicarum tractata accepimus.
Iure'ne Mathematicæ ex ordine ſcientiarum expugungantur. Cap. XI.
ERGO hoc loco vim mathematicarum exploremus; & doceamus quemadmodum mathe
maticæ ſint ſcientiæ ſecus àc fecerint veteres de quibus meminit Ariſtoteles, & aliqui è no
ſtris qui in eas acerrimè inuecti ſunt. Nanque nouimus antiquos in inſtrumentorum & adiuuan
tium genere collocaſſe mathimaticas. ſiquidem Socrates perſuadeat Arithmeticen, Geometriam
Aſtronomiam, Muſicam, Dialecticam, vtiles eſſe quidem ad ſapientiam capeſſendam, ſapientiæ
verò nomine, ſeu ſcientiæ non eſſe dignas; & de cuntis es pronuntiant, ſicut illa ſolutio conuer
ſioque ab vmbris & ex antro ad ſimulachra, ſolisque lumen, ibique animalium & plantarum inſpe
ctio ſolisque & ſiderum in aqua propter imbecillitatem oculorum obtuts, ipſum quod on corpo
ribus eſt clariſsimum, ad id conuertunt quod eſt in corporea viſilique regione omnium fulgentiſ&
ſimum; ſic omnium ſupradictum artium ſtudium deducit animum per vmbras non ſimula
chrorum, ſed eorum potius quæ verè ſunt, facitque vt eas iudicemus apparentes ad aliud quod
dam lumen tanquam ad ſolem, habetque vim extollendi id quod eſt in animo præſtantiſsimum,
ad cotemplationem eius quod in ordine rerum optimum eſt. Itaque veluti miniſtræ ſunt ma
thematicę, nec honore dignæ, & habitæ προπαιδεία, ideſt, apparatus quidam ad alias diſci
plinas. ob eamque potiſsimè cauſſam, quòd de bono mentionem facere non videntur. Etenim
omne bonum eſt finis, is verò cuiuſdam actus eſt. Omnis verò actus eſt cum motu. Mathematicę
autem motum non reſpiciunt. Hæc noſtri addunt. Omnem ſientiam ex propriis effici: propria
verò ſunt neceſſaria quæ quatenus ipſum & per ſe inſunt. Atqui talia principia mathematic%aelig; non
habent. Quò enim triangulus contineat duos rectos ex angulo externo demonſtrant qui quidem
eſt accidens; quandò ſine ipſo & cogitari & exiſtere poteſt triangulum. Prætereà probant ex his
quæ communia ſunt, vtpotè. ex eo quod omne totum ſua parte maius eſt, & quòd ſi ab æquis
æqua tollantur, ea quæ ſuperſunt æqua ſunt. Tùm etiam medium non eſt ratio formalis conclu
ſionis; quia vna eademque cauſſa plurimum effectuum eſſe poteſt. Deinde nullum cauſſæ genus ac
cipit. manifeſte enim finem efficiensque repuit. Caret forma, igitur & materia. Nanque hæ ſeſe
viciſim reſpiciunt. Quòd forma careant, oſtenditur, quia quantum eſt accidens, non forma.
maticæ ſint ſcientiæ ſecus àc fecerint veteres de quibus meminit Ariſtoteles, & aliqui è no
ſtris qui in eas acerrimè inuecti ſunt. Nanque nouimus antiquos in inſtrumentorum & adiuuan
tium genere collocaſſe mathimaticas. ſiquidem Socrates perſuadeat Arithmeticen, Geometriam
Aſtronomiam, Muſicam, Dialecticam, vtiles eſſe quidem ad ſapientiam capeſſendam, ſapientiæ
verò nomine, ſeu ſcientiæ non eſſe dignas; & de cuntis es pronuntiant, ſicut illa ſolutio conuer
ſioque ab vmbris & ex antro ad ſimulachra, ſolisque lumen, ibique animalium & plantarum inſpe
ctio ſolisque & ſiderum in aqua propter imbecillitatem oculorum obtuts, ipſum quod on corpo
ribus eſt clariſsimum, ad id conuertunt quod eſt in corporea viſilique regione omnium fulgentiſ&
ſimum; ſic omnium ſupradictum artium ſtudium deducit animum per vmbras non ſimula
chrorum, ſed eorum potius quæ verè ſunt, facitque vt eas iudicemus apparentes ad aliud quod
dam lumen tanquam ad ſolem, habetque vim extollendi id quod eſt in animo præſtantiſsimum,
ad cotemplationem eius quod in ordine rerum optimum eſt. Itaque veluti miniſtræ ſunt ma
thematicę, nec honore dignæ, & habitæ προπαιδεία, ideſt, apparatus quidam ad alias diſci
plinas. ob eamque potiſsimè cauſſam, quòd de bono mentionem facere non videntur. Etenim
omne bonum eſt finis, is verò cuiuſdam actus eſt. Omnis verò actus eſt cum motu. Mathematicę
autem motum non reſpiciunt. Hæc noſtri addunt. Omnem ſientiam ex propriis effici: propria
verò ſunt neceſſaria quæ quatenus ipſum & per ſe inſunt. Atqui talia principia mathematic%aelig; non
habent. Quò enim triangulus contineat duos rectos ex angulo externo demonſtrant qui quidem
eſt accidens; quandò ſine ipſo & cogitari & exiſtere poteſt triangulum. Prætereà probant ex his
quæ communia ſunt, vtpotè. ex eo quod omne totum ſua parte maius eſt, & quòd ſi ab æquis
æqua tollantur, ea quæ ſuperſunt æqua ſunt. Tùm etiam medium non eſt ratio formalis conclu
ſionis; quia vna eademque cauſſa plurimum effectuum eſſe poteſt. Deinde nullum cauſſæ genus ac
cipit. manifeſte enim finem efficiensque repuit. Caret forma, igitur & materia. Nanque hæ ſeſe
viciſim reſpiciunt. Quòd forma careant, oſtenditur, quia quantum eſt accidens, non forma.