Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.003149">
                <pb pagenum="427" xlink:href="016/01/076.jpg"/>
              ſed exquiſitiſſima cylyndrica connexa. </s>
              <s id="s.003150">Con­
                <lb/>
              ſeruatur rima feneſtræ è directo alicuius ta­
                <lb/>
              bulæ pictæ, ſic vt è loco quopiam cubiculi
                <lb/>
              per rimam poſſit inſpici, eo verò in loco cy­
                <lb/>
              lindricum ſpeculum conuexum ſtatuatur ſu­
                <lb/>
              per tripodem ad planum perpendiculare: in­
                <lb/>
              de oculum ſic colloca, vt è ſpeculo videre
                <lb/>
              poſſis tabulam quam extrà poſuiſti: eam
                <lb/>
              igitur imaginem vt in aere pendentem
                <lb/>
              videbis inter ſpeculum atque feneſtræ ri­
                <lb/>
              mam. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003151">Quod ad formam autem attinet: caua ma­
                <lb/>
              iores oſtendunt rerum imagines, rotunda
                <lb/>
              multò minore, plana æqualia paulò, iuxta
                <lb/>
              verò magnitudinem & ſitum magna maio­
                <lb/>
              res, & prope parua autem procul. </s>
              <s id="s.003152">Ergo ro­
                <lb/>
              tunda prope ſimilia ſunt paruis planis, quo­
                <lb/>
              niam reflexio exigua ex portione in eis fit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003153">Concurſus etiam radiorum cum ea, quæ ad
                <lb/>
              centrum tendit propinquior eſt, quapropter
                <lb/>
              baſis minor. </s>
              <s id="s.003154">Procul ergo grandeſcunt, etiam
                <lb/>
              vltra ipſius rei viſæ magnitudinem. </s>
              <s id="s.003155">Simili­
                <lb/>
              ter & ob rei ſitum obliquum ſpeculi com­
                <lb/>
              paratione, vt in ſecundo optices pater meus
                <lb/>
              adnotauit.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg368"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003156">
                <margin.target id="marg368"/>
                <expan abbr="ſpeculũ">ſpeculum</expan>
              quod
                <lb/>
              repræſentat
                <lb/>
              homines vo­
                <lb/>
              lantes.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003157">Quòd ſi homines volantes videri in ſpe­
                <lb/>
              culo libeat, vt volare videantur, quatuor ſunt
                <lb/>
              neceſſaria, vt moueantur, vt brachia agitent:
                <lb/>
              hæc duo præſtabit homo, quem volantem
                <lb/>
              videre deſideras, ſeu ipſius fueris, ſeu alij
                <lb/>
              ſint, quanquam & motum aſſimilare poſſis
                <lb/>
              ſpeculi motu, ſed non leue eſt hoc incommo­
                <lb/>
              dum. </s>
              <s id="s.003158">Tertium eſt, vt in ſublimi pendeat, ne
                <lb/>
              terræ hærere videantur: quartum, vt pedes
                <lb/>
              velut in volantibus auibus cum capite &
                <lb/>
              brachiis æquidiſtent pauimento: hæc igi­
                <lb/>
              tur duo ſpeculum præſtabit pulcherrimè.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003159">Duo igitur tigna æqualia ad angulum re­
                <lb/>
              ctum iuncta, vt rectus angulus in ſublimi
                <lb/>
              ſit, ac leuia, modum gnominis compones:
                <lb/>
              iuxta angulum intus duo magna ſpecula pla­
                <lb/>
              na ex aduerſo æquali altitudine conſtitues,
                <lb/>
              quæ pendula eſſe ſatis intelligis. </s>
              <s id="s.003160">Cùm ita­
                <lb/>
              que ab his tantùm abſcedis, vt in altero cal­
                <lb/>
              caneum ad vnguem aſſequaris, ex motu ſe­
                <lb/>
              cundum rectam lineam, & brachiorum ia­
                <lb/>
              ctatione, volantem inſpicere videberis.
                <arrow.to.target n="marg369"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003161">
                <margin.target id="marg369"/>
              Vt imaginem
                <lb/>
              tuam ſimul
                <lb/>
              accedentem
                <lb/>
              & receden­
                <lb/>
              tem videas.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003162">Eiſdem rationibus quas diximus, ſi ſpecu­
                <lb/>
              la duo ſe contangentia, atque in vna ſuper­
                <lb/>
              ficie plana, ita collocaueris, vt altero ad te
                <lb/>
              accedente, reliquam abſcedat: quod fiet ſi ſu­
                <lb/>
              per ttabe rectè, & ad perpendiculum collo­
                <lb/>
              catis, vinculum quod inuolutum ſit ſenſim
                <lb/>
              explicetur: videbis imaginem tuam acceden­
                <lb/>
              tem in altero, in reliquo retrocedentem.
                <arrow.to.target n="marg370"/>
                <lb/>
              Quòd ſi dorſum tuum videre velis, ſpeculis
                <lb/>
              duobus plane id commodè aſſequêris, quæ
                <lb/>
              quantò maiori fuerint, eò erunt etiam me­
                <lb/>
              liora. </s>
              <s id="s.003163">Primùm retrò collocabis medio ſitu
                <lb/>
              inter ſupinum & erectum, alterum, ſublimio­
                <lb/>
              re loco quàm tu ſis, medio ſitu inter pronum
                <lb/>
              & erectum ante oculos tuos, optiméque
                <lb/>
              quæcunque in tergo habes videre poteris.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003164">Memineris etiam ſi (gratia exempli annu­
                <lb/>
              lum ex aduerſo ſpeculo collocaueris, annu­
                <lb/>
              lus verò & ipſe ſpeculum ſit, velut incluſo
                <lb/>
              ſaphiro, videbis in ſpeculo imaginem annu­
                <lb/>
              li, in cuius gemma imago tua apparebit: hoc
                <lb/>
              autem ex multiplici reflectione continget.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003165">Idem in duobus continget ſpeculis, & mul­
                <lb/>
              tò maiore miraculo in tribus. </s>
              <s id="s.003166">At ſi profun­
                <lb/>
              da obſcuráque, vt vterum, gulam, cubiculum
                <lb/>
              tenebroſum videre propoſitum ſit, ampho­
                <lb/>
              ram magnam aqua plenam vitream colloca
                <lb/>
              è directo loci, & lumen poſt amphoram, vt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg371"/>
                <lb/>
              amphora media ſit in recta linea inter lu­
                <lb/>
              men ac locum quem videre deſideras: inde
                <lb/>
              omni alio ſublato lumine, oculum tuum col­
                <lb/>
              loca vbi amphoræ lumen non impedias, lo­
                <lb/>
              cum tamen inſpicere poſſis, videbíſque cun­
                <lb/>
              cta vt in luce clara. </s>
              <s id="s.003167">Quòd ſi ſub faſtigio do­
                <lb/>
              mus loca tuto illuminare velis, nec à parie­
                <lb/>
              tibus excipere lumen ipſum liceat, implu­
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.076.1.jpg" xlink:href="016/01/076/1.jpg" number="51"/>
                <lb/>
              uium in tecto è regione oculi conſtitue, &
                <lb/>
              locum clatrata obducito, tectúmque ipſum
                <lb/>
              accliue vſque ad medium tegminis impluuij
                <lb/>
              deducito: ita neque fur, neque imber ingre­
                <lb/>
              di poterit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003168">
                <margin.target id="marg370"/>
              Quomodo
                <lb/>
              dorſum tuum
                <lb/>
              ſpectare poſ­
                <lb/>
              ſis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003169">
                <margin.target id="marg371"/>
              Quæ contin­
                <lb/>
              gant ex duo­
                <lb/>
              bus ſpeculis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003170">Quomodo
                <lb/>
                <expan abbr="verũ">verum</expan>
              & gu­
                <lb/>
              lam vide­
                <lb/>
              mus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003171">Sunt & qui ſpecula finxerunt tot facies
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg372"/>
                <lb/>
              quot horæ diei ſunt oſtendentia, cuius rei
                <lb/>
              teſtis eſt Ptolemæus. </s>
              <s id="s.003172">Sed & pars imaginis
                <lb/>
              partem cuiuſque horæ declarabat. </s>
              <s id="s.003173">Sit igitur
                <lb/>
              quadrilaterum, rectangulum, tertia parte
                <lb/>
              longius quàm latum, diuiſum autem in duo­
                <lb/>
              decim quadrata æqualia ABCDEFGHK
                <lb/>
              LM & N: conſtituatur
                <lb/>
              ſpeculum iuxta eandem
                <lb/>
              rationem diuiſum toti­
                <lb/>
              dem interuallis, atque
                <lb/>
              ſuper eo velamen altius
                <lb/>
              in A quàm B, & in B
                <lb/>
              quàm C, & in C quam
                <lb/>
              D, ita vt D ſpeculum
                <lb/>
              tangat. </s>
              <s id="s.003174">Eadem ſit pro­
                <lb/>
              portio E ad F, & K ad L,
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.076.2.jpg" xlink:href="016/01/076/2.jpg" number="52"/>
                <lb/>
              quæ A ad B, & F ad G, & L ad M, quæ B ad
                <lb/>
              C, atque G ad H, & M ad N, quæ eſt C ad
                <lb/>
              D. </s>
              <s id="s.003175">Sint verò velaminis partes ita diſtinctæ,
                <lb/>
              vt altiores poſſint ſenſim transferri ſuper
                <lb/>
              humiliores, ita vt primò ex A in B, inde
                <lb/>
              vtraque velaminis pars ex B in C, inde par­
                <lb/>
              tes omnes in D: quò fit vt cùm grauius fiat
                <lb/>
              pondus, eò breuiore rota circumferatur, vt
                <lb/>
              tempora tranſlationum fiant æqualia. </s>
              <s id="s.003176">Ad­
                <lb/>
              dantur igitur horologiorum rotæ ſingulis
                <lb/>
              tetramorphis, vt ſint tres rotæ, atque in ſin­
                <lb/>
              gulis diſcrimina æquationum, velut in Pla­
                <lb/>
              netis, vt motus ſit eò velocior propter ro­
                <lb/>
              tam breuiorem, quò pondus magis augetur:
                <lb/>
              ita fiet vt cùm poſt primam tetramorphim
                <lb/>
              ſecunda, inde tertia detegatur, atque in ſin­
                <lb/>
              gulis facies ſingulæ, vt pro horarum nume­
                <lb/>
              ro ac partium, facies ac partes facierum in
                <lb/>
              ſpeculo videantur. </s>
              <s id="s.003177">Hæc autem omnia facilè
                <lb/>
              in horologiis horarum inæqualium, quibus
                <lb/>
              Romani vtebantur, perſpiciuntur. </s>
              <s id="s.003178">Cùm
                <lb/>
              enim rota quæ voluitur, axem habuerit ſu­
                <lb/>
              per quo mouetur extra centrum eius, tanto
                <lb/>
              celerius mouebitur in parte propinqua axi,
                <lb/>
              quò axis ab eadem parte à centro rotæ ma­
                <lb/>
              gis remouebitur. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>