762460VITELLONIS OPTICAE
zontem, & interſecantibus axẽ pyramidis illuminationis ultra punctũ b remotius à corpore lumi-
noſo (ut in puncto m) quia anguli tales intra pyramidẽ obtuſi ſunt: ideo per 33 th. 5 huius illi radij
ſic incidentes ad uiſum reflectuntur: & in puncto, ubi talium radiorum plurimorũ fit concurfus in
axe, inter corpus luminoſum & uaporẽ uiſu poſito uidetur lumẽ. Et quoniã iſtorum corpuſculorũ
quædã ſunt, in quæ ſecundũ æquales angulos, ut dictũ eſt, radij incidũt à centro corporis lumin oſi:
tales aũtradij ex omni parte nubis diſperſi ſunt infiniti (cũ enim tota conſiſtentla uaporis ſit plena
talibus corpuſculis, infiniti ſunt tales radij in ſuperficie nubis uel uaporis roridi cõcurrente, uel e-
tiam æquidiſtante ſuperficiei ſecanti corpus luminoſum, ſecundum quod reſpicit uaporis coſiſten
tiam: & in illorũ irradiatione pyramis figuratur, cuius uertex eſt in centro corporis luminoſi, baſis
uerò in conſiſtentia uaporis roridi, & lineæ longitudinis illius pyramidis termin antur ad diuerſas
partes diuerſorũ corpuſculorum: quę cum ſecundũ ſimiles angulos ſuæ incidentię refle ctuntur ad
uiſum, aliã faciunt pyramidẽ, cuius uertex eſt in centro uiſus, baſis uerò eadẽ cum baſi pyramidis
prioris: & eſt circulus, ut oſtenſum eſt uniuerſaliter in 64 huius) uidebitur illud lumen reflexum
continuũ propter uicinitatẽ partium uaporis, & eorum diſtantiæ inſenſibilitatẽ à uiſu, qui proten-
ſus ab illis fallitur propter ſui debilitatẽ: & ob hoc uiſus aggregatũ ab omnibus illis corpuſculis re-
flexum lumen ſine cognitione uel perceptione diſtantiæ partium recipit, & iudicat tanquã unum.
Patet itaq; ex præmiſsis, quòd licet tota conſiſtentia uaporis ſit radioſa, & fortè tota irradiata ſu-
perficies ſit multilatera: tamen ſemper uidetur circularis: cuius ratio eſt: quia nõ uidetur, niſi quod
de ipſo ſecundum æquales angulos ad unum punctũ axis pyramidis radialis eſt reflexum. Quando
uerò anguli ad baſim ſunt æquales: latera æquos angulos continentia ſunt æqualia per 6 p 1: ergo
per 65 th. 1 huius centrũ uiſus eſt polus, & ſuperficies, ad quã illæ ęquales lineę terminantur, eſt cir-
culus: & ita uidetur iris circularis. Poteſt etiam (exempli cauſſa) idem aliter declarari: ſcilicet du-
ctis tribus lineis uel pluribus à punctis reflexionis orthogonaliter ſuper lineam ipſi totali cõſiſten
tiæ uaporis à centro luminoſi corporis perpendiculariter incidentẽ: illę enim erunt in eadẽ ſuperfi
cie ex 5 p 11: eruntq́; æ quales ex 32 & 26 p 1: ergo in puncto cõcurſus earum in axe eſt centrum circu
li ex 9 p 3. Et quia totius baſis radij non ad æquales angulos reflectuntur: nõ uidetur totus circulus
radioſus, quãuis in tota nubis cõſiſtentia ubiq; lumen exiſtat. Radij enim, qui ad maiores angulos
reflectuntur, quàm ſint anguli radiorũ ad uiſum reflexorũ, ultra punctũ uιſus ad alium locum axis
reflectuntur: radij aũt, qui ad minores angulos eis, qui ad uiſum perueniũt, reflectuntur ad locum
alium axis infra centrum uiſus concurrunt: & ſic neurri uidentur, niſi fortè ab alijs uiſibus in locis
ſuorũ concurſuũ exiſtentibus. Et propter hoc accidit moto homine in antè uel retro, aliã & aliã iri-
dem uideri: quoniã ſemper uiſus progredientis uel recedentis incidit in puncta aggregationis di-
uerſorum radiorũ: ſicut etiã accidit in hominibus diuerſis magis uel minus à centro ſolis ſecundũ
diuerſam zenith capitis elongationẽ diſpoſitis, ſub eodẽ tamẽ exiſtentibus circulo meridiano uel
alio circulo altitudinis. Iris itaq; propter has cauſſas uidetur circularis cõcaua: quia nec exteriores
nec interiores radij incidentes ſuperficiei totius conſiſtentiæ roridæ, in eodem puncto cõcurrunt
ad uiſum: unde uiſus partes uaporis alias iudicat lumine priuatas. Et ſignũ huius eſt, quod accidit
in ſuperficie plana aquæ, in qua in quolibet puncto eſt forma ſolis uellunæ, uel ſtellarũ: non tamen
uidetur, niſi in puncto uel loco uno, à quo eſt poſsibilis reuerberatio ad uiſum: & mutato uidente
ulterius, alia iterũ forma corporis luminoſi uidetur in loco alio, à quo eſt ad uiſum poſsibilis refle-
xio. Et idẽ uidetur de cãdela uel lumine aliquo diſtincto in cultello nouo uel ferro polito, uel alio:
quia ſemք re immobili exiſtente mutatur ſorma uiſa, uiſu mutato ſecundũ modũ, quo poſsibile eſt
ipſam ad oculum reflecti: & in puncto alio non uidetur. Aliud etiã ſignum huius eſt: quia ſi aliquo
exiſtente in radio ſolis, per aliũ, qui eſt extra radium, tranſuerſaliter ſpargatur ore uel aliquo alio at
tificio aqua roratim in radiũ: uiſus eius, qui eſt in radio, fortè non uidebit niſi colorẽ album: cum ta
men ſpargens, cui opponitur uapor directus, uideat lumen & colores iridis, ſed cõſuſos, niſi diſpo-
fitio corpuſculorũ roridorum ſic diſponatur, ut poſsit fieri certa reflexio ad uiſum in medio radij
exiſtentẽ. Patet itaq; ex præmiſsis quoniã iris in uapore rorido generatur. Signũ aut illius eſt: quia
modicùm ſtat iris: eò quòd uapor talis, cum ſit ex materia graui iam ad formã grauis accedẽte, ſta-
re nõ poteſt ſuper ſuperficiẽ horizontis, niſi moueatur ad centrum grauium, qđ eſt centrum mun-
di, ſecundum quod ei eſt poſsibile. Et ob hoc etiã poſt apparitionẽ iridis quan do operatione agen-
tis cõdenſatur materia, & reducitur ad formã potentẽ mouere, fit pluuia, & ex corpuſculorum quo
libet in uapore prius ſeparatorũ ſit per condenſationẽ materiæ gutta aquea deſcendens. Signũ etiã
eius eſt, qđ dictũ eſt prius: quoniã aqua uaporoſè ſparſa ore, manu, uel remo, ut apud nautas: in ra-
dio ſolari apparet iris, & iridis colores, & diuerſi aſpicientes uident illud: quia radij incidentes gur-
tulis diuerſimodè reflectuntur. Patet ergo propoſitũ: quod eſt: iridẽ in uapore rorido generari. Si
aũt dicatur, quòd partes corpuſculorũ in materia iridis nõ ſunt omnes omnino ſphæricæ, non eſt
uim faciens inſtantia: quia idem accidit omnino in non ſphæricis, quod nunc dictum eſt de ſphæri
cis: nun quam enim fiet iris, niſi multi congregati radij ad uiſum uniformiter reflectantur.
noſo (ut in puncto m) quia anguli tales intra pyramidẽ obtuſi ſunt: ideo per 33 th. 5 huius illi radij
ſic incidentes ad uiſum reflectuntur: & in puncto, ubi talium radiorum plurimorũ fit concurfus in
axe, inter corpus luminoſum & uaporẽ uiſu poſito uidetur lumẽ. Et quoniã iſtorum corpuſculorũ
quædã ſunt, in quæ ſecundũ æquales angulos, ut dictũ eſt, radij incidũt à centro corporis lumin oſi:
tales aũtradij ex omni parte nubis diſperſi ſunt infiniti (cũ enim tota conſiſtentla uaporis ſit plena
talibus corpuſculis, infiniti ſunt tales radij in ſuperficie nubis uel uaporis roridi cõcurrente, uel e-
tiam æquidiſtante ſuperficiei ſecanti corpus luminoſum, ſecundum quod reſpicit uaporis coſiſten
tiam: & in illorũ irradiatione pyramis figuratur, cuius uertex eſt in centro corporis luminoſi, baſis
uerò in conſiſtentia uaporis roridi, & lineæ longitudinis illius pyramidis termin antur ad diuerſas
partes diuerſorũ corpuſculorum: quę cum ſecundũ ſimiles angulos ſuæ incidentię refle ctuntur ad
uiſum, aliã faciunt pyramidẽ, cuius uertex eſt in centro uiſus, baſis uerò eadẽ cum baſi pyramidis
prioris: & eſt circulus, ut oſtenſum eſt uniuerſaliter in 64 huius) uidebitur illud lumen reflexum
continuũ propter uicinitatẽ partium uaporis, & eorum diſtantiæ inſenſibilitatẽ à uiſu, qui proten-
ſus ab illis fallitur propter ſui debilitatẽ: & ob hoc uiſus aggregatũ ab omnibus illis corpuſculis re-
flexum lumen ſine cognitione uel perceptione diſtantiæ partium recipit, & iudicat tanquã unum.
Patet itaq; ex præmiſsis, quòd licet tota conſiſtentia uaporis ſit radioſa, & fortè tota irradiata ſu-
perficies ſit multilatera: tamen ſemper uidetur circularis: cuius ratio eſt: quia nõ uidetur, niſi quod
de ipſo ſecundum æquales angulos ad unum punctũ axis pyramidis radialis eſt reflexum. Quando
uerò anguli ad baſim ſunt æquales: latera æquos angulos continentia ſunt æqualia per 6 p 1: ergo
per 65 th. 1 huius centrũ uiſus eſt polus, & ſuperficies, ad quã illæ ęquales lineę terminantur, eſt cir-
culus: & ita uidetur iris circularis. Poteſt etiam (exempli cauſſa) idem aliter declarari: ſcilicet du-
ctis tribus lineis uel pluribus à punctis reflexionis orthogonaliter ſuper lineam ipſi totali cõſiſten
tiæ uaporis à centro luminoſi corporis perpendiculariter incidentẽ: illę enim erunt in eadẽ ſuperfi
cie ex 5 p 11: eruntq́; æ quales ex 32 & 26 p 1: ergo in puncto cõcurſus earum in axe eſt centrum circu
li ex 9 p 3. Et quia totius baſis radij non ad æquales angulos reflectuntur: nõ uidetur totus circulus
radioſus, quãuis in tota nubis cõſiſtentia ubiq; lumen exiſtat. Radij enim, qui ad maiores angulos
reflectuntur, quàm ſint anguli radiorũ ad uiſum reflexorũ, ultra punctũ uιſus ad alium locum axis
reflectuntur: radij aũt, qui ad minores angulos eis, qui ad uiſum perueniũt, reflectuntur ad locum
alium axis infra centrum uiſus concurrunt: & ſic neurri uidentur, niſi fortè ab alijs uiſibus in locis
ſuorũ concurſuũ exiſtentibus. Et propter hoc accidit moto homine in antè uel retro, aliã & aliã iri-
dem uideri: quoniã ſemper uiſus progredientis uel recedentis incidit in puncta aggregationis di-
uerſorum radiorũ: ſicut etiã accidit in hominibus diuerſis magis uel minus à centro ſolis ſecundũ
diuerſam zenith capitis elongationẽ diſpoſitis, ſub eodẽ tamẽ exiſtentibus circulo meridiano uel
alio circulo altitudinis. Iris itaq; propter has cauſſas uidetur circularis cõcaua: quia nec exteriores
nec interiores radij incidentes ſuperficiei totius conſiſtentiæ roridæ, in eodem puncto cõcurrunt
ad uiſum: unde uiſus partes uaporis alias iudicat lumine priuatas. Et ſignũ huius eſt, quod accidit
in ſuperficie plana aquæ, in qua in quolibet puncto eſt forma ſolis uellunæ, uel ſtellarũ: non tamen
uidetur, niſi in puncto uel loco uno, à quo eſt poſsibilis reuerberatio ad uiſum: & mutato uidente
ulterius, alia iterũ forma corporis luminoſi uidetur in loco alio, à quo eſt ad uiſum poſsibilis refle-
xio. Et idẽ uidetur de cãdela uel lumine aliquo diſtincto in cultello nouo uel ferro polito, uel alio:
quia ſemք re immobili exiſtente mutatur ſorma uiſa, uiſu mutato ſecundũ modũ, quo poſsibile eſt
ipſam ad oculum reflecti: & in puncto alio non uidetur. Aliud etiã ſignum huius eſt: quia ſi aliquo
exiſtente in radio ſolis, per aliũ, qui eſt extra radium, tranſuerſaliter ſpargatur ore uel aliquo alio at
tificio aqua roratim in radiũ: uiſus eius, qui eſt in radio, fortè non uidebit niſi colorẽ album: cum ta
men ſpargens, cui opponitur uapor directus, uideat lumen & colores iridis, ſed cõſuſos, niſi diſpo-
fitio corpuſculorũ roridorum ſic diſponatur, ut poſsit fieri certa reflexio ad uiſum in medio radij
exiſtentẽ. Patet itaq; ex præmiſsis quoniã iris in uapore rorido generatur. Signũ aut illius eſt: quia
modicùm ſtat iris: eò quòd uapor talis, cum ſit ex materia graui iam ad formã grauis accedẽte, ſta-
re nõ poteſt ſuper ſuperficiẽ horizontis, niſi moueatur ad centrum grauium, qđ eſt centrum mun-
di, ſecundum quod ei eſt poſsibile. Et ob hoc etiã poſt apparitionẽ iridis quan do operatione agen-
tis cõdenſatur materia, & reducitur ad formã potentẽ mouere, fit pluuia, & ex corpuſculorum quo
libet in uapore prius ſeparatorũ ſit per condenſationẽ materiæ gutta aquea deſcendens. Signũ etiã
eius eſt, qđ dictũ eſt prius: quoniã aqua uaporoſè ſparſa ore, manu, uel remo, ut apud nautas: in ra-
dio ſolari apparet iris, & iridis colores, & diuerſi aſpicientes uident illud: quia radij incidentes gur-
tulis diuerſimodè reflectuntur. Patet ergo propoſitũ: quod eſt: iridẽ in uapore rorido generari. Si
aũt dicatur, quòd partes corpuſculorũ in materia iridis nõ ſunt omnes omnino ſphæricæ, non eſt
uim faciens inſtantia: quia idem accidit omnino in non ſphæricis, quod nunc dictum eſt de ſphæri
cis: nun quam enim fiet iris, niſi multi congregati radij ad uiſum uniformiter reflectantur.
67. Tricolor eſt omnis iris.
Dubitatum propter ſui difficultatẽ ab antiquis hoc theorema proponitur.
Multis enim mathe-
maticorũ patuit figura & quãtitas iridis: & ſunt hæc ab ipſis naturalis philoſophiæ inquiſitoribus
ſuppoſita: color tamen, quẽ uidemus, nondum conuenienter ab aliquo eſt pertractatus, niſi per di-
ſtinctionẽ materiæ iridis ſecundũ aduſti, indigeſti & opaci naturã: quòd ſi hoc motum & poſsibili.
tatẽ rerum naturalium ſeruet & ſeruare ualeat, intellectui eorũ, qui ſcripſerũt talia, duximus
maticorũ patuit figura & quãtitas iridis: & ſunt hæc ab ipſis naturalis philoſophiæ inquiſitoribus
ſuppoſita: color tamen, quẽ uidemus, nondum conuenienter ab aliquo eſt pertractatus, niſi per di-
ſtinctionẽ materiæ iridis ſecundũ aduſti, indigeſti & opaci naturã: quòd ſi hoc motum & poſsibili.
tatẽ rerum naturalium ſeruet & ſeruare ualeat, intellectui eorũ, qui ſcripſerũt talia, duximus