7771OPTICAE LIBER II.
cognouerit formam particularem, non cognoſcet illam rem uiſam:
& ſic erit cognitio illius rei uiſæ
ab eo ſecundum ſpeciem tantùm, & acquiret ex intuitione & certificatione formæ eius, formã eius
particularem, quæ appropriatur ſuo indiuiduo. Et ſi antè perceperit illam rem uiſam, & non perce-
perit alia indiuidua huiuſmodi ſpeciei, & fuerit memor illius formæ, quam antè comprehendit ex
illa re uiſa: quando comprehenderit formam eius particularem, cognoſcet per cognitionẽ formam
particularem, & apud cognitionem formæ particularis comprehendet rem uiſam: & ſic per com-
prehenſionem formæ eius particularis certificabit formam rei uiſæ, & ſimul cognoſcet ipſam rem
uiſam: & erit cognitio rei uiſæ ab eo ſpecialiter & ſecundum indiuiduum ſimul. Et ſi antè percepe-
rit illam rem uiſam, ſed non perceperit ex modo illius rei uiſæ, niſi illud indiuiduum tantùm, &
non diſtinguatur ab eo forma uniuerſalis illius modi rei uiſæ: quando comprehenderit illam rem
uiſam, & comprehenderit intentiones uniuerſales, quæ ſunt in illa re uiſa, & in omnibus rebus il-
lius ſpeciei, non cognoſcet illam rem uiſam, neq, comprehendet quidditatem eius ex comprehen-
ſione formæ uniuerſalis. Cum ergo comprehenderit intentiones reſiduas, quæ ſunt in illa re uiſa,
& comprehenderit formam particularem eius, & fuerit memor formæ particularis, quam compre-
hendit in illa re uiſa: cognoſcet formam particularem apud comprehenſionem eius: & cum cogno-
uerit formam particularem, cognoſcet eandem rem uiſam: & erit cognitio illius rei uiſæ ab eo in-
diuidualiter. Et nulla res uiſa comprehendetur per intuitionem, niſi ſecundũ aliquem iſtorum mo-
dorum. Comprehenſio ergo omniũ uiſibilium ſecundum intuitionem erit duobus modis: ſola in-
tuitione, & comprehenſione per intuitionem cũ ſcientia præcedẽte. Cognitio autem talis & ſcien-
tia quandoq; erit ſecundum ſpeciem tantùm, quandoq; ſecundum ſpeciem & indiuiduum ſimul.
ab eo ſecundum ſpeciem tantùm, & acquiret ex intuitione & certificatione formæ eius, formã eius
particularem, quæ appropriatur ſuo indiuiduo. Et ſi antè perceperit illam rem uiſam, & non perce-
perit alia indiuidua huiuſmodi ſpeciei, & fuerit memor illius formæ, quam antè comprehendit ex
illa re uiſa: quando comprehenderit formam eius particularem, cognoſcet per cognitionẽ formam
particularem, & apud cognitionem formæ particularis comprehendet rem uiſam: & ſic per com-
prehenſionem formæ eius particularis certificabit formam rei uiſæ, & ſimul cognoſcet ipſam rem
uiſam: & erit cognitio rei uiſæ ab eo ſpecialiter & ſecundum indiuiduum ſimul. Et ſi antè percepe-
rit illam rem uiſam, ſed non perceperit ex modo illius rei uiſæ, niſi illud indiuiduum tantùm, &
non diſtinguatur ab eo forma uniuerſalis illius modi rei uiſæ: quando comprehenderit illam rem
uiſam, & comprehenderit intentiones uniuerſales, quæ ſunt in illa re uiſa, & in omnibus rebus il-
lius ſpeciei, non cognoſcet illam rem uiſam, neq, comprehendet quidditatem eius ex comprehen-
ſione formæ uniuerſalis. Cum ergo comprehenderit intentiones reſiduas, quæ ſunt in illa re uiſa,
& comprehenderit formam particularem eius, & fuerit memor formæ particularis, quam compre-
hendit in illa re uiſa: cognoſcet formam particularem apud comprehenſionem eius: & cum cogno-
uerit formam particularem, cognoſcet eandem rem uiſam: & erit cognitio illius rei uiſæ ab eo in-
diuidualiter. Et nulla res uiſa comprehendetur per intuitionem, niſi ſecundũ aliquem iſtorum mo-
dorum. Comprehenſio ergo omniũ uiſibilium ſecundum intuitionem erit duobus modis: ſola in-
tuitione, & comprehenſione per intuitionem cũ ſcientia præcedẽte. Cognitio autem talis & ſcien-
tia quandoq; erit ſecundum ſpeciem tantùm, quandoq; ſecundum ſpeciem & indiuiduum ſimul.
70. Obtut{us} fit in tempore. 56 p 3.
ET etiam comprehenſio per intuitionem non erit, niſi in tempore:
quoniam intuitio non erit
niſi per diſtinctionem & motum uiſus: ſed diſtinctio & motus non erunt niſi in tempore. In-
tuitio ergo non erit niſi in tempore. Et ſuperius declaratum eſt [12. 13 n] quòd comprehenſio
per cognitionem & comprehenſio per diſtinctionem non eſt niſi in tempore.
niſi per diſtinctionem & motum uiſus: ſed diſtinctio & motus non erunt niſi in tempore. In-
tuitio ergo non erit niſi in tempore. Et ſuperius declaratum eſt [12. 13 n] quòd comprehenſio
per cognitionem & comprehenſio per diſtinctionem non eſt niſi in tempore.
71. Viſibile obtutu & antegreſſa cognitione ſimul, minore tempore percipitur, quàm ſolo ob-
tutu. 64 p 3.
tutu. 64 p 3.
ET quia declaratum eſt [69 n] quòd comprehẽſio uiſibilium per intuitionem, erit quandoq;
ſola intuitione & quandoq; per intuitionem cum cognitione præcedẽte: & quòd illud, quod
comprehenditur per intuitionem & quod comprehenditur per cognitionem, non compre-
henditur, niſi in tempore: dicemus quòd comprehenſio, quæ erit per intuitionem cum cognitione
uel ſcientia præcedente, erit in maiori parte in minori tempore, quàm ſit tempus, in quo erit com-
prehenſio per ſolam intuitionem. Quoniã enim formæ exiſtentes in anima & pręſentes memoriæ,
non indigent, ut cognoſcantur omnes intentiones, quæ ſunt in eis, ex quibus componuntur in rei
ueritate: ſed ſufficit in comprehenſione earum cõprehenſio alicuius intentionis proprię illis. Cum
ergo uirtus diſtinctiua comprehenderit in forma ueniente ad ipſam, aliquã intentionem propriam
illi formę, & fuerit memor primę formæ: cognoſcet omnes formas uenientes ad ipſam: quoniam o-
mnis intentio, quę appropriatur alicui formæ, eſt ſignum ſignans ſuper illas formas. Verbi gratia:
Quia quando uiſus comprehenderit indiuiduum hominis, & comprehẽderit lineationem ſuæ ma-
nus tantùm: ſtatim comprehendet, quòd ſit homo antequam comprehẽdat lineationem faciei ſuæ,
& antequam comprehendat lineationem partium reſiduarum eius. Et ſimiliter ſi comprehenderit
lineationem faciei ſuæ, antequã comprehendat partes reſiduas eius. Ex comprehẽſione ergo qua-
rundam intentionũ, quę appropriantur formæ hominis, comprehẽdit, quòd illud uiſibile ſit homo
ſine indigentia comprehenſionis partium reſiduatum: quoniam comprehẽdet partes reſiduas per
cognitionem præcedentẽ ex formis reſidentibus in anima, formis do hominũ. Et ſimiliter quan-
do uiſus comprehenderit aliquas intentiones, quæ appropriantur formæ particulari alicuius indi-
uidui, quod antè uiſus percepit, ſicut ſimitatem in naſo, aut uiriditatem in oculo, aut arcualitatẽ in
ſupercilijs: comprehendet comprehenſione totius ſuæ formę illud in diuiduũ, & cognoſcet ipſum.
Et ſimiliter cognoſcet equũ per aliquã maculam in fronte eius, aut per diuerſitatẽ coloris. Et ſimi-
liter ſcriptor quãdo cõprehenderit formã alicuius dictionis, ſuperficialiter cognoſcet eam, antequã
cõſideret literas particulares. Et ſimiliter omnes partes, quas ſcriptor frequẽter & continuè uidet,
cognoſcentur ab eo ex comprehenſione quarundã literarum. Viſibilia ergo, quæ uiſus antè cõpre-
henderit, & modò cognoſcit formas illorũ, & eſt memor illorũ: comprehenduntur à uiſu per ſigna.
Viſibilia autẽ extranea, quæ uiſus antè nõ percepit, aut uiſibilia, quę antè percepit, ſed non eſt me-
mor illorũ, non ſunt ita. Quoniã quando uiſus comprehẽderit aliquã rem uiſam, quã antè nõ uidit,
& comprehenderit lineationem quarundã partium: non comprehẽdet ex eo quidditatem illius reĩ
uiſæ: quoniam apud ipſum non quieſcit forma partium reſiduarum. Viſus ergo non comprehendit
certitudinem rei uiſæ, quam antè non uidit, niſi per conſiderationem omnium ſuarum partium, &
omniũ intentionum, quę ſunt in ea. Et ſimiliter forma rei uiſæ, quã uiſus antè percepit, ſed non me-
minit eius: non certificatur ab eo, niſi poſt cõſiderationem omnium intentionũ, quę ſunt in ea. Sed
comprehenſio quarundã intentionum, quę ſunt in forma, erit in minoritempore illo, in quo cõpre-
hendit omnes intentiones, quæ ſunt in forma. Viſio ergo, quæ eſt per intuitionem cum cognitione
ſola intuitione & quandoq; per intuitionem cum cognitione præcedẽte: & quòd illud, quod
comprehenditur per intuitionem & quod comprehenditur per cognitionem, non compre-
henditur, niſi in tempore: dicemus quòd comprehenſio, quæ erit per intuitionem cum cognitione
uel ſcientia præcedente, erit in maiori parte in minori tempore, quàm ſit tempus, in quo erit com-
prehenſio per ſolam intuitionem. Quoniã enim formæ exiſtentes in anima & pręſentes memoriæ,
non indigent, ut cognoſcantur omnes intentiones, quæ ſunt in eis, ex quibus componuntur in rei
ueritate: ſed ſufficit in comprehenſione earum cõprehenſio alicuius intentionis proprię illis. Cum
ergo uirtus diſtinctiua comprehenderit in forma ueniente ad ipſam, aliquã intentionem propriam
illi formę, & fuerit memor primę formæ: cognoſcet omnes formas uenientes ad ipſam: quoniam o-
mnis intentio, quę appropriatur alicui formæ, eſt ſignum ſignans ſuper illas formas. Verbi gratia:
Quia quando uiſus comprehenderit indiuiduum hominis, & comprehẽderit lineationem ſuæ ma-
nus tantùm: ſtatim comprehendet, quòd ſit homo antequam comprehẽdat lineationem faciei ſuæ,
& antequam comprehendat lineationem partium reſiduarum eius. Et ſimiliter ſi comprehenderit
lineationem faciei ſuæ, antequã comprehendat partes reſiduas eius. Ex comprehẽſione ergo qua-
rundam intentionũ, quę appropriantur formæ hominis, comprehẽdit, quòd illud uiſibile ſit homo
ſine indigentia comprehenſionis partium reſiduatum: quoniam comprehẽdet partes reſiduas per
cognitionem præcedentẽ ex formis reſidentibus in anima, formis do hominũ. Et ſimiliter quan-
do uiſus comprehenderit aliquas intentiones, quæ appropriantur formæ particulari alicuius indi-
uidui, quod antè uiſus percepit, ſicut ſimitatem in naſo, aut uiriditatem in oculo, aut arcualitatẽ in
ſupercilijs: comprehendet comprehenſione totius ſuæ formę illud in diuiduũ, & cognoſcet ipſum.
Et ſimiliter cognoſcet equũ per aliquã maculam in fronte eius, aut per diuerſitatẽ coloris. Et ſimi-
liter ſcriptor quãdo cõprehenderit formã alicuius dictionis, ſuperficialiter cognoſcet eam, antequã
cõſideret literas particulares. Et ſimiliter omnes partes, quas ſcriptor frequẽter & continuè uidet,
cognoſcentur ab eo ex comprehenſione quarundã literarum. Viſibilia ergo, quæ uiſus antè cõpre-
henderit, & modò cognoſcit formas illorũ, & eſt memor illorũ: comprehenduntur à uiſu per ſigna.
Viſibilia autẽ extranea, quæ uiſus antè nõ percepit, aut uiſibilia, quę antè percepit, ſed non eſt me-
mor illorũ, non ſunt ita. Quoniã quando uiſus comprehẽderit aliquã rem uiſam, quã antè nõ uidit,
& comprehenderit lineationem quarundã partium: non comprehẽdet ex eo quidditatem illius reĩ
uiſæ: quoniam apud ipſum non quieſcit forma partium reſiduarum. Viſus ergo non comprehendit
certitudinem rei uiſæ, quam antè non uidit, niſi per conſiderationem omnium ſuarum partium, &
omniũ intentionum, quę ſunt in ea. Et ſimiliter forma rei uiſæ, quã uiſus antè percepit, ſed non me-
minit eius: non certificatur ab eo, niſi poſt cõſiderationem omnium intentionũ, quę ſunt in ea. Sed
comprehenſio quarundã intentionum, quę ſunt in forma, erit in minoritempore illo, in quo cõpre-
hendit omnes intentiones, quæ ſunt in forma. Viſio ergo, quæ eſt per intuitionem cum cognitione
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib