Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[121.] 71. Viſibile obtutu & antegreſſa cognitione ſimul, minore tempore percipitur, quàm ſolo ob-tutu. 64 p 3.
[122.] 72. Generales uiſibilis ſpecies citi{us} percipiuntur ſingularib{us}. 71 p 3.
[123.] 73. E uiſibilib{us} communib{us} alia alijs citi{us} percipiuntur. 72 p 3.
[124.] 74. Temp{us} obtut{us} pro ſpecierum uiſibilium uarietate uariat. 56 p 3.
[125.] 75. Viſio per anticipatam notionem & breuem obtutum, eſt incerta. 65 p 3.
[126.] 76. Vera uiſibilis forma percipitur obtutu: accurata conſideratione: & dilig enti omnium uiſibilium ſpecierum diſtinctione. 57 p 3.
[127.] ALHAZEN FILII ALHAYZEN OPTICAE LIBER TERTIVS.
[128.] PROOEMIVM LIBRI. CAP. 1. 1. Viſ{us} in perceptione uiſibilium aliquando allucinatur. 1 p 4.
[129.] DE IIS QVAE DEBENT PRAEPONI SERMONI in deceptionibus uiſus. Cap. II. 2. Axes pyramidum opticarum utriuſ uiſ{us} per centrum foraminis uueæ tranſeuntes, in uno uiſibilis puncto ſemper concurrunt: & ſunt perpendiculares ſuperficiei uiſ{us}. 32. 35 p 3.
[130.] 3. Sit{us} uiſibilis erga utrun uiſum eſt plerun ſit{us} ſimilis. Ita axes pyramidum optica-rum & lineæ ab utro uiſu ductæ ad cõcurſum duorum axιum, factũ in recta linea adutrun axem perpendiculari, ſunt æquales. 40. 42 p 3.
[131.] 4. Duærectæ lineæ ab utro uiſu ductæad concurſum duorum axium, factum in recta linea ad utrun axem obliqua, ſunt ferè inæquales. 41 p 3.
[132.] 5. E plurib. uiſibilib. ordinatim intraopticos axes diſpoſitis: remotiora incertè uidẽtur. 50 p 3.
[133.] 6. Si duæ rectæ lineæ à medio nerui cõmunis ſint contermi-nærectæ cõnectenti centra for aminum gyrineruorum cauo-rum: conſtituent triangulum æquicrurum. 30 p 3.
[134.] 7. Si recta linea ſit à medio nerui communis admedium rectæ lineæ connectentis centra fo-raminum gyrineruorum cauorum: erit ad ipſam perpendicularis. 33 p 3.
[135.] 8. Si axes, communis & duo optici, in uno uiſibilis puncto concurrant: erunt in eodem plano cum rectis, connectente centra foraminum gyrineruorum cauorum, & duab{us} à medio nerui communis connectenti conterminis. 34 p 3.
[136.] 9. Vtro uiſu uiſibile unum plerun uidetur. 28 p 3. Idem 27 n 1.
[137.] 10. Concurſiis axium opticorum in axe communifacit uiſionem certißimam: extrà, tantò certiorem, quantò axi propinquior fuerit. 44 p 3.
[138.] 11. Viſibile intra axes opticos ſitum: ueluni uiſui rectè, reliquo obliquè oppoſitum: uidetur geminum. 104.103 p 4.
[139.] 12. Viſibile aliàs unum: aliàs geminum uideri organo ostenditur. 108 p 4.
[140.] 13. Viſibile medio unius uiſus rectè, reliquo obliquè oppoſitum, uidetur geminum. 103 p 4. Idem II n.
[141.] 14. Viſibile, in quo concurrunt axes optici, aut radij his propinqui: uidetur unum. 46 p 3.
[142.] 15. Viſibile in axium opticorum concurſu certißimè uidetur: extratantò certius, quantò concurſui fuerit propinquius. 45 p 3.
[143.] 16. Viſibile magnum ſimul totum æquabiliter non uidetur. 48 p 3.
[144.] 17. Viſibile uiſui directũ, certißimè uidetur: obliquũ tantò minus, quantò obliquius. 33 p 4.
[145.] DE CAVSSIS, QVIBVS VISVI ACCIDIT DE-ceptio. Cap. III. 18. Ad uiſionem perficiendam octo neceſſaria ſunt: quorum quodlibet ad uitandum allu-cinationes, uiſibili ſymmetrum eſſe oportet. 1. 2. 13. 14. 15. 16. 19. 56 p 3. 1 p 4. Vide 36 n 1.
[146.] DE DISTINGVENDIS ERRORIBVS VI-ſus. Cap. IIII. 19. In uiſione erratur aut ſolo uiſu: aut anticipata notione: aut ſyllogiſmo.
[147.] DE QVALITATIBVS DECEPTIONVM VISVS, QVAE fiunt ſolo ſenſu. Cap. v. 20. Erratur ſolo uiſu in luce & colore, propter ſingulorum uiſionem perficientium aſymme-triam. 156 p 4.
[148.] DE QVALITATIBVS DECEPTIONVM VISVS, QVAE fiuntin ſcientia & cognitione. Cap. VI. 21. Erratur anticipata nõtione: cum forma anticipata, obiecto uiſibili perperam aßimila-tur, propter ſingulorum uiſionem perficientium aſymmetriam. 155 p 4.
[149.] DE QVALITATIBVS DECEPTIONVM VISVS, QVAE AC-cidunt in ſyllogiſmo & ratione. Cap. VII. 22. Erratur ſyllogiſmo propter ſingulorum uiſionem perficientium aſymmetriam.
[150.] 23. Diſtantia immoder ata cre at errores in ſingulis uiſibilibus ſpeciebus. In remotione. 16 p 4.
< >
page |< < (71) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div125" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s3685" xml:space="preserve">
              <pb o="71" file="0077" n="77" rhead="OPTICAE LIBER II."/>
            cognouerit formam particularem, non cognoſcet illam rem uiſam:</s>
            <s xml:id="echoid-s3686" xml:space="preserve"> & ſic erit cognitio illius rei uiſæ
              <lb/>
            ab eo ſecundum ſpeciem tantùm, & acquiret ex intuitione & certificatione formæ eius, formã eius
              <lb/>
            particularem, quæ appropriatur ſuo indiuiduo.</s>
            <s xml:id="echoid-s3687" xml:space="preserve"> Et ſi antè perceperit illam rem uiſam, & non perce-
              <lb/>
            perit alia indiuidua huiuſmodi ſpeciei, & fuerit memor illius formæ, quam antè comprehendit ex
              <lb/>
            illa re uiſa:</s>
            <s xml:id="echoid-s3688" xml:space="preserve"> quando comprehenderit formam eius particularem, cognoſcet per cognitionẽ formam
              <lb/>
            particularem, & apud cognitionem formæ particularis comprehendet rem uiſam:</s>
            <s xml:id="echoid-s3689" xml:space="preserve"> & ſic per com-
              <lb/>
            prehenſionem formæ eius particularis certificabit formam rei uiſæ, & ſimul cognoſcet ipſam rem
              <lb/>
            uiſam:</s>
            <s xml:id="echoid-s3690" xml:space="preserve"> & erit cognitio rei uiſæ ab eo ſpecialiter & ſecundum indiuiduum ſimul.</s>
            <s xml:id="echoid-s3691" xml:space="preserve"> Et ſi antè percepe-
              <lb/>
            rit illam rem uiſam, ſed non perceperit ex modo illius rei uiſæ, niſi illud indiuiduum tantùm, &
              <lb/>
            non diſtinguatur ab eo forma uniuerſalis illius modi rei uiſæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s3692" xml:space="preserve"> quando comprehenderit illam rem
              <lb/>
            uiſam, & comprehenderit intentiones uniuerſales, quæ ſunt in illa re uiſa, & in omnibus rebus il-
              <lb/>
            lius ſpeciei, non cognoſcet illam rem uiſam, neq, comprehendet quidditatem eius ex comprehen-
              <lb/>
            ſione formæ uniuerſalis.</s>
            <s xml:id="echoid-s3693" xml:space="preserve"> Cum ergo comprehenderit intentiones reſiduas, quæ ſunt in illa re uiſa,
              <lb/>
            & comprehenderit formam particularem eius, & fuerit memor formæ particularis, quam compre-
              <lb/>
            hendit in illa re uiſa:</s>
            <s xml:id="echoid-s3694" xml:space="preserve"> cognoſcet formam particularem apud comprehenſionem eius:</s>
            <s xml:id="echoid-s3695" xml:space="preserve"> & cum cogno-
              <lb/>
            uerit formam particularem, cognoſcet eandem rem uiſam:</s>
            <s xml:id="echoid-s3696" xml:space="preserve"> & erit cognitio illius rei uiſæ ab eo in-
              <lb/>
            diuidualiter.</s>
            <s xml:id="echoid-s3697" xml:space="preserve"> Et nulla res uiſa comprehendetur per intuitionem, niſi ſecundũ aliquem iſtorum mo-
              <lb/>
            dorum.</s>
            <s xml:id="echoid-s3698" xml:space="preserve"> Comprehenſio ergo omniũ uiſibilium ſecundum intuitionem erit duobus modis:</s>
            <s xml:id="echoid-s3699" xml:space="preserve"> ſola in-
              <lb/>
            tuitione, & comprehenſione per intuitionem cũ ſcientia præcedẽte.</s>
            <s xml:id="echoid-s3700" xml:space="preserve"> Cognitio autem talis & ſcien-
              <lb/>
            tia quandoq;</s>
            <s xml:id="echoid-s3701" xml:space="preserve"> erit ſecundum ſpeciem tantùm, quandoq;</s>
            <s xml:id="echoid-s3702" xml:space="preserve"> ſecundum ſpeciem & indiuiduum ſimul.</s>
            <s xml:id="echoid-s3703" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div126" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head150" xml:space="preserve" style="it">70. Obtut{us} fit in tempore. 56 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s3704" xml:space="preserve">ET etiam comprehenſio per intuitionem non erit, niſi in tempore:</s>
            <s xml:id="echoid-s3705" xml:space="preserve"> quoniam intuitio non erit
              <lb/>
            niſi per diſtinctionem & motum uiſus:</s>
            <s xml:id="echoid-s3706" xml:space="preserve"> ſed diſtinctio & motus non erunt niſi in tempore.</s>
            <s xml:id="echoid-s3707" xml:space="preserve"> In-
              <lb/>
            tuitio ergo non erit niſi in tempore.</s>
            <s xml:id="echoid-s3708" xml:space="preserve"> Et ſuperius declaratum eſt [12.</s>
            <s xml:id="echoid-s3709" xml:space="preserve">13 n] quòd comprehenſio
              <lb/>
            per cognitionem & comprehenſio per diſtinctionem non eſt niſi in tempore.</s>
            <s xml:id="echoid-s3710" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div127" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head151" xml:space="preserve" style="it">71. Viſibile obtutu & antegreſſa cognitione ſimul, minore tempore percipitur, quàm ſolo ob-
            <lb/>
          tutu. 64 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s3711" xml:space="preserve">ET quia declaratum eſt [69 n] quòd comprehẽſio uiſibilium per intuitionem, erit quandoq;</s>
            <s xml:id="echoid-s3712" xml:space="preserve">
              <lb/>
            ſola intuitione & quandoq;</s>
            <s xml:id="echoid-s3713" xml:space="preserve"> per intuitionem cum cognitione præcedẽte:</s>
            <s xml:id="echoid-s3714" xml:space="preserve"> & quòd illud, quod
              <lb/>
            comprehenditur per intuitionem & quod comprehenditur per cognitionem, non compre-
              <lb/>
            henditur, niſi in tempore:</s>
            <s xml:id="echoid-s3715" xml:space="preserve"> dicemus quòd comprehenſio, quæ erit per intuitionem cum cognitione
              <lb/>
            uel ſcientia præcedente, erit in maiori parte in minori tempore, quàm ſit tempus, in quo erit com-
              <lb/>
            prehenſio per ſolam intuitionem.</s>
            <s xml:id="echoid-s3716" xml:space="preserve"> Quoniã enim formæ exiſtentes in anima & pręſentes memoriæ,
              <lb/>
            non indigent, ut cognoſcantur omnes intentiones, quæ ſunt in eis, ex quibus componuntur in rei
              <lb/>
            ueritate:</s>
            <s xml:id="echoid-s3717" xml:space="preserve"> ſed ſufficit in comprehenſione earum cõprehenſio alicuius intentionis proprię illis.</s>
            <s xml:id="echoid-s3718" xml:space="preserve"> Cum
              <lb/>
            ergo uirtus diſtinctiua comprehenderit in forma ueniente ad ipſam, aliquã intentionem propriam
              <lb/>
            illi formę, & fuerit memor primę formæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s3719" xml:space="preserve"> cognoſcet omnes formas uenientes ad ipſam:</s>
            <s xml:id="echoid-s3720" xml:space="preserve"> quoniam o-
              <lb/>
            mnis intentio, quę appropriatur alicui formæ, eſt ſignum ſignans ſuper illas formas.</s>
            <s xml:id="echoid-s3721" xml:space="preserve"> Verbi gratia:</s>
            <s xml:id="echoid-s3722" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Quia quando uiſus comprehenderit indiuiduum hominis, & comprehẽderit lineationem ſuæ ma-
              <lb/>
            nus tantùm:</s>
            <s xml:id="echoid-s3723" xml:space="preserve"> ſtatim comprehendet, quòd ſit homo antequam comprehẽdat lineationem faciei ſuæ,
              <lb/>
            & antequam comprehendat lineationem partium reſiduarum eius.</s>
            <s xml:id="echoid-s3724" xml:space="preserve"> Et ſimiliter ſi comprehenderit
              <lb/>
            lineationem faciei ſuæ, antequã comprehendat partes reſiduas eius.</s>
            <s xml:id="echoid-s3725" xml:space="preserve"> Ex comprehẽſione ergo qua-
              <lb/>
            rundam intentionũ, quę appropriantur formæ hominis, comprehẽdit, quòd illud uiſibile ſit homo
              <lb/>
            ſine indigentia comprehenſionis partium reſiduatum:</s>
            <s xml:id="echoid-s3726" xml:space="preserve"> quoniam comprehẽdet partes reſiduas per
              <lb/>
            cognitionem præcedentẽ ex formis reſidentibus in anima, formis d
              <gap/>
              <gap/>
            o hominũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s3727" xml:space="preserve"> Et ſimiliter quan-
              <lb/>
            do uiſus comprehenderit aliquas intentiones, quæ appropriantur formæ particulari alicuius indi-
              <lb/>
            uidui, quod antè uiſus percepit, ſicut ſimitatem in naſo, aut uiriditatem in oculo, aut arcualitatẽ in
              <lb/>
            ſupercilijs:</s>
            <s xml:id="echoid-s3728" xml:space="preserve"> comprehendet comprehenſione totius ſuæ formę illud in diuiduũ, & cognoſcet ipſum.</s>
            <s xml:id="echoid-s3729" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Et ſimiliter cognoſcet equũ per aliquã maculam in fronte eius, aut per diuerſitatẽ coloris.</s>
            <s xml:id="echoid-s3730" xml:space="preserve"> Et ſimi-
              <lb/>
            liter ſcriptor quãdo cõprehenderit formã alicuius dictionis, ſuperficialiter cognoſcet eam, antequã
              <lb/>
            cõſideret literas particulares.</s>
            <s xml:id="echoid-s3731" xml:space="preserve"> Et ſimiliter omnes partes, quas ſcriptor frequẽter & continuè uidet,
              <lb/>
            cognoſcentur ab eo ex comprehenſione quarundã literarum.</s>
            <s xml:id="echoid-s3732" xml:space="preserve"> Viſibilia ergo, quæ uiſus antè cõpre-
              <lb/>
            henderit, & modò cognoſcit formas illorũ, & eſt memor illorũ:</s>
            <s xml:id="echoid-s3733" xml:space="preserve"> comprehenduntur à uiſu per ſigna.</s>
            <s xml:id="echoid-s3734" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Viſibilia autẽ extranea, quæ uiſus antè nõ percepit, aut uiſibilia, quę antè percepit, ſed non eſt me-
              <lb/>
            mor illorũ, non ſunt ita.</s>
            <s xml:id="echoid-s3735" xml:space="preserve"> Quoniã quando uiſus comprehẽderit aliquã rem uiſam, quã antè nõ uidit,
              <lb/>
            & comprehenderit lineationem quarundã partium:</s>
            <s xml:id="echoid-s3736" xml:space="preserve"> non comprehẽdet ex eo quidditatem illius reĩ
              <lb/>
            uiſæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s3737" xml:space="preserve"> quoniam apud ipſum non quieſcit forma partium reſiduarum.</s>
            <s xml:id="echoid-s3738" xml:space="preserve"> Viſus ergo non comprehendit
              <lb/>
            certitudinem rei uiſæ, quam antè non uidit, niſi per conſiderationem omnium ſuarum partium, &
              <lb/>
            omniũ intentionum, quę ſunt in ea.</s>
            <s xml:id="echoid-s3739" xml:space="preserve"> Et ſimiliter forma rei uiſæ, quã uiſus antè percepit, ſed non me-
              <lb/>
            minit eius:</s>
            <s xml:id="echoid-s3740" xml:space="preserve"> non certificatur ab eo, niſi poſt cõſiderationem omnium intentionũ, quę ſunt in ea.</s>
            <s xml:id="echoid-s3741" xml:space="preserve"> Sed
              <lb/>
            comprehenſio quarundã intentionum, quę ſunt in forma, erit in minoritempore illo, in quo cõpre-
              <lb/>
            hendit omnes intentiones, quæ ſunt in forma.</s>
            <s xml:id="echoid-s3742" xml:space="preserve"> Viſio ergo, quæ eſt per intuitionem cum cognitione
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>