Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
71
71
72
72
73
73
74
74
75
75
76
76
77
77
78
78
79
79
80
80
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.003178">
                <pb pagenum="428" xlink:href="016/01/077.jpg"/>
                <arrow.to.target n="marg373"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003179">
                <margin.target id="marg372"/>
                <expan abbr="Speculũ">Speculum</expan>
              nu­
                <lb/>
              mero
                <expan abbr="facierũ">facierum</expan>
                <lb/>
              horas oſten­
                <lb/>
              dens.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003180">
                <margin.target id="marg373"/>
              De cryſtalli­
                <lb/>
              no priſmate
                <lb/>
              mira.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003181">Cryſtalli priſma verò, multas ſpeculorum
                <lb/>
              vires habet, vt quod multas formas referat,
                <lb/>
              tum etiam auerſas capitibus in imo & pe­
                <lb/>
              dibus ſuprà, vt caua ſpecula, & tum mono­
                <lb/>
              culos, & quatuor oculis. </s>
              <s id="s.003182">In eo etiam colores,
                <lb/>
              maximè dum aduerſus Solem ſecundum lon­
                <lb/>
              gitudinem collocatur, pulcherrimos & ini­
                <lb/>
              mitabiles apparent: verùm oculis applica­
                <lb/>
              tum, tum maximè vbi arbores ſint & prata,
                <lb/>
              pulchritudinem cœleſtem refert, coronas,
                <lb/>
              irides, tapeta vbique ſparſa, colores ſplen­
                <lb/>
              didiſſimos, roſeos, candidos, virides, puni­
                <lb/>
              ceos, cœruleos, aureos, miſtóſque omnes, ac
                <lb/>
              gratiſſimi aſpectus: aliam in ſublimi atque
                <lb/>
              auerſam effigiem rerum oſtendit, quaſi pla­
                <lb/>
              nis in montes aſſurgentibus. </s>
              <s id="s.003183">Finitorem
                <lb/>
              etiam, ac regiones fingit, cùm diſtantia ma­
                <lb/>
              xima atque iucundi viſus, vt illum non labe­
                <lb/>
              factet, ſed recreet. </s>
              <s id="s.003184">Oportet autem ma­
                <lb/>
              gnum eſſe priſma, puriſſimúmque cry­
                <lb/>
              ſtallum.
                <arrow.to.target n="marg374"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003185">
                <margin.target id="marg374"/>
              Cur vna res
                <lb/>
              duæ
                <expan abbr="videã-tur">videan­
                  <lb/>
                tur</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003186">At verò vt iam ſpeculis relictis & cry­
                <lb/>
              ſtallo, ſinceri viſus aliquas falſas imagines
                <lb/>
              referam, ſcilicet quomodo res vna duæ vi­
                <lb/>
              deri poſſint, tempus eſſe videtur. </s>
              <s id="s.003187">Contingit
                <lb/>
              autem hoc, quia viſus ſic rectè videt, vt ra­
                <lb/>
              dij in pupillam cadant orthogonij, ſeu dicas
                <lb/>
              perpendiculares, & quaſi rectà in coniun­
                <lb/>
              ctionem neruorum ferantur. </s>
              <s id="s.003188">Cùm igitur
                <lb/>
              obliquantur oculi, vt nerui ſurſum ac deor­
                <lb/>
              ſum deprimantur, vna res duæ videbuntur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003189">Et generaliter quæcunque loco, forma, ma­
                <lb/>
              gnitudine, aut colore diſtincta videbuntur,
                <lb/>
              duo apparebunt, etſi ſit vnum. </s>
              <s id="s.003190">Hoc autem
                <lb/>
              contingit, ſeu loco alter oculorum dimouea­
                <lb/>
              tur, ſeu diuerſis mediis videamus: velut ſi
                <lb/>
              oculorum alteri conſpicilium obiiciatur, re­
                <lb/>
              liquo per purum vidente aërem: vel ſi res in
                <lb/>
              aqua partim ſit, partim in aëre, nam fracta
                <lb/>
              vel duæ iudicantur: vel ſi inter oculos me­
                <lb/>
              dium ſit obiectum, quod rem vnam videri
                <lb/>
              prohibeat, quæ ſi vel non rectè ad oculorum
                <lb/>
              poſita ſit, ſitum quaſi illis æquidiſtans, aut
                <lb/>
              colores varios oſtendat, tunc vna res duæ eſſe
                <arrow.to.target n="marg375"/>
                <lb/>
              firmius exiſtimabuntur. </s>
              <s id="s.003191">Quædam enim res
                <lb/>
              propè oculum nihil impediunt, quoniam
                <lb/>
              minores ſunt diſtantia oculorum: procul &
                <lb/>
              propè rem viſam eam tegunt. </s>
              <s id="s.003192">Rurſus aliæ
                <lb/>
              oculis proximæ impediunt, procul autem
                <lb/>
              parum: quia angulus qui ex eis fit, ob diſtan­
                <lb/>
              tiam iuxta oculum coanguſtatur. </s>
              <s id="s.003193">Situs au­
                <lb/>
              tem, mutatio non ſolùm in oculis, ſed in di­
                <lb/>
              gitis, nec ſolum in viſu ſed in tactu, duo pro
                <lb/>
              vno oſtendendo fallere ſolet. </s>
              <s id="s.003194">Indice enim ac
                <lb/>
              medio ſe inuicem ſuperequitantibus ſphæ­
                <lb/>
              rula in vola ſubiecta, pro duobus iudicat,
                <lb/>
              adeò vt nonnulli pignore depoſito certa­
                <lb/>
              uerint.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg376"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003195">
                <margin.target id="marg375"/>
              Diuerſitas
                <lb/>
                <expan abbr="impedientiũ">impedientium</expan>
                <lb/>
              viſum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003196">
                <margin.target id="marg376"/>
              Ratio ſolida
                <lb/>
              in plano pin­
                <lb/>
              gendi.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003197">Verùm & eadem ratione quæ in plano
                <lb/>
              pinguntur, ſolida apparent. </s>
              <s id="s.003198">Hoc autem ma­
                <lb/>
              ximè duabus ex cauſis: altera eſt vmbra, à
                <lb/>
              quo oculus iudicium illud refert: Si vmbra,
                <lb/>
              igitur vmbroſum & ſolidum corpus. </s>
              <s id="s.003199">Adeò
                <lb/>
              enim ſenſus aſſueuêre iudicio ex diuturno
                <lb/>
              vſu contracto, vt referant in inſulis nuper
                <lb/>
              repertis, nec habitatis vnquam aliàs, aues
                <lb/>
              non refugientes, capi manibus. </s>
              <s id="s.003200">Altera eſt
                <lb/>
              vt conſideres quæ pars corporis videatur,
                <lb/>
              velut in cubo ſuprema anterior, dextra aut
                <lb/>
              ſiniſtra: latent reliquæ ſuperficies: inde vm­
                <lb/>
              bram ad lumen quod ante te finges ad alti­
                <lb/>
              tudinem dimidij recti collocabis, corpus au­
                <lb/>
              tem pro lineis, quæ ab oculo ad cubum ſu­
                <lb/>
              per planum extenduntur. </s>
              <s id="s.003201">Potes & ab angulo
                <lb/>
              intuitum conſtituere, & lumen à latere. </s>
              <s id="s.003202">Rur­
                <lb/>
              ſus alia ratio eſt tabulæ, quæ in pariete pen­
                <lb/>
              det, alia eius quæ ſub oculis ac manibus fi­
                <lb/>
              nitori æquidiſtans iacet: verùm in omnibus
                <lb/>
              hoc commune eſt, vt rem ipſam conſtituas
                <lb/>
              eodem loco, & angulos ac puncta eadem in
                <lb/>
              plano, ad oculos, & ad lumen exprimas, vt
                <lb/>
              terminos rei viſæ. </s>
              <s id="s.003203">Cùm enim anguli fuerint
                <lb/>
              æquales, & coloribus, ac vmbris adiuuantur,
                <lb/>
              vt eadem corpora referant neceſſe eſt. </s>
              <s id="s.003204">Idem
                <arrow.to.target n="marg377"/>
                <lb/>
              enim idem refert, & ſimile ſimile. </s>
              <s id="s.003205">Memento
                <lb/>
              tamen vt locum viſus æqualis obſerues, is
                <lb/>
              eſt humanæ figuræ caput, cùm homo in ta­
                <lb/>
              bella pictus fuerit: quæcunque enim infra
                <lb/>
              illud videbuntur, humilia: quæcunque ſuprà,
                <lb/>
              ſublimia, non ſecus quàm ſi verè tali in ſitu
                <lb/>
              forent, oculus iudicabit. </s>
              <s id="s.003206">Igitur vt ſolida re­
                <lb/>
              feras, ſunt hæc quatuor abſoluenda: forma
                <lb/>
              rei ex radiis oculorum ſumpta, vmbra ex ra­
                <lb/>
              diis lucis, colos qui non alius eſſe debet quàm
                <lb/>
              eius corporis ſub ea luce, & ſub eo ſitu col­
                <lb/>
              locati: ac demum ſitus in tabella, ad hominis
                <lb/>
              depicti rationem, cuius vertex in directo ſit
                <lb/>
              tuorum oculorum, ſtatuendus eſt. </s>
              <s id="s.003207">Quid enim
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg378"/>
                <lb/>
              aliud eſt pictura, quàm imitatio affectuum
                <lb/>
              quæ ſunt in corporibus, ad luminis compa­
                <lb/>
              rationem ex ſolo plano? </s>
              <s id="s.003208">Nam etſi animi
                <lb/>
              etiam diſpoſitione ex pictura liceat conie­
                <lb/>
              ctari, non tamen aliter quàm vt per corpo­
                <lb/>
              reos affectus exprimuntur: Dixi ad luminis
                <lb/>
              comparationem: vnde alia erit natantis fa­
                <lb/>
              cies, alia eius qui eſt ſub radiis Solis, alia ve­
                <lb/>
              rò noctis quadam obſcuritate, alia ſub lu­
                <lb/>
              mine Lunæ, alia candelæ conſtituti, ob id de­
                <lb/>
              cet admota lucerna experiri. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003209">
                <margin.target id="marg377"/>
              Ratio men­
                <lb/>
              ſurarum in
                <lb/>
              picturis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003210">
                <margin.target id="marg378"/>
              Pictura
                <lb/>
              quid.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003211">Quid miraris de lumine? </s>
              <s id="s.003212">cùm quædam
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg379"/>
                <lb/>
              procul videantur, quæ propè latent: vt in
                <lb/>
              marſupio meo chalybeo diſtincta quadratis
                <lb/>
              figura nigris lineis à longè videtur, aliàs in­
                <lb/>
              uiſa. </s>
              <s id="s.003213">Sic & ſtellæ noctæ videntur, quæ die
                <lb/>
              latent: vnde etiam reticulo adiuuant opus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003214">In paruo enim ſpatio error vel minimus la­
                <lb/>
              tere non poteſt, & ad rectitudinem ma­
                <lb/>
              nuum artificis dirigit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003215">
                <margin.target id="marg379"/>
              Quædam me­
                <lb/>
              lius à longè
                <lb/>
              videntur
                <lb/>
              quam propè.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003216">Auxilium ad
                <lb/>
              rectè pingen­
                <lb/>
              dum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003217">Speculo pi­
                <lb/>
              cturæ
                <expan abbr="protãdæ">protan­
                  <lb/>
                dæ</expan>
              . </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003218">Eadem fermè ratione ſpeculo picturæ
                <lb/>
              probandæ ſunt. </s>
              <s id="s.003219">Nam ſpeculum cùm euerſas
                <lb/>
              res oſtendat, multa quæ iam latuerant dete­
                <lb/>
              git. </s>
              <s id="s.003220">Vt enim ordo multa abſcondis, vnde
                <lb/>
              gemmarij margaritas certo ordine collocant,
                <lb/>
              in medio maculatas conſtituentes, ac pul­
                <lb/>
              cherrimas in extremis terminis, ac ſenſim
                <lb/>
              à pulcherrimis ad turpiores deſcendunt, ne
                <lb/>
              comparationes turpes agnoſcantur: quaſdam
                <lb/>
              interdum vitiorum mutatione gratiam reti­
                <lb/>
              nentes, iuxta ponunt: ita contraria ratione
                <lb/>
              ſpeculum detegit mendas, conuerſo ordine
                <lb/>
              priore ob quem placebat pictura. </s>
              <s id="s.003221">Ita ſpeculo
                <lb/>
              quod omnia contrario ordine ac præpoſte­
                <lb/>
              ro oſtendat, literas contrario ordine ſcriptas,
                <lb/>
              rectè illas eo repræſentante legibus. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003222">Cæterùm vt ad picturam reuertar, nec
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg380"/>
                <lb/>
              obiter colores ſunt diſponendi, ſed inter cla­
                <lb/>
              ros obſcuri, inter obſcuros clari ſedem ſi
                <lb/>
              habeant, decorem & ornamentum picturæ
                <lb/>
              adducunt. </s>
              <s id="s.003223">Ergo rubens inter cæruleum &
                <lb/>
              viridem, candidus inter cinereum & cro-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>