Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="58"/>
              Verùm fac illud fuiſſe decretum Philoſophi ex numero ſubſtantiarum colligi ſcientiarum mul­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg524"/>
                <lb/>
              titudinem: culpandi ſunt mathematici qui quantum ab omni ſubſtantiæ genere ſeparatum
                <expan abbr="cõ-miniſcuntur">con­
                  <lb/>
                miniſcuntur</expan>
              ,
                <expan abbr="idq́">idque</expan>
              . </s>
              <s>mathematico ſubſternunt, neque ius ſuum retinent. </s>
              <s>Vt enim ante ſignificaui­
                <lb/>
              mus, accidens ſine ſubſtantia neque eſſe, neque cogitari poteſt, & in mathematica ſic ſubit abſtra­
                <lb/>
              ctionem, vt primùm fit in abſtractione aliorum accidentium, determinando notionem ſubſtan­
                <lb/>
              tiæ tali forma accidentis, vt conſiderando ſubſtantiam quatenus eſt quanta, non vt ſubiectum
                <lb/>
              quanti, deinde liberatur quantum conditionibus materiæ ſenſilis, hoc eſt, alteratricibus calore &
                <lb/>
              frigore, & quæ naſcuntur ex illis, ſibi relinquens extentionem ſolam
                <foreign lang="grc">διὰστημα</foreign>
              , ſiue
                <foreign lang="grc">διὰστασϊν</foreign>
              , au­
                <lb/>
              xilio noſtræ mentis: eſt autem diſtantia infinitum quid, & intrinſecus inhæret in materia, immò
                <lb/>
              eſt ipſa materies, vt ſuo loco demonſtrabitur. </s>
              <s>& quamuis non ſit ſenſilis, eſt
                <foreign lang="grc">νοητή</foreign>
              , & intelligen­
                <lb/>
              da: infinita verò non quòd omni termino excedat, ſed quia mens in ea terminum vbicunque fi­
                <lb/>
              gere queat, & quadrans & rotundans. </s>
              <s>nam termini naturales ſunt in materia iam qualitatibus
                <lb/>
              alteratricibus & ſenſilibus affecta. </s>
              <s>Accedit eodem quòd nomen ſubſtantię multiplex eſt, & inter
                <lb/>
              cętera comprehendit
                <foreign lang="grc">τὸ τί ἐστὶ</foreign>
              , quod quid eſt, atque hoc eſt ſcientiæ caput, vt dixi. </s>
              <s>Proinde tria
                <lb/>
              ſunt genera ipſius quid eſt, vnum formarum ab omni materiæ ſecretarum, quod eſt primi philo­
                <lb/>
              ſophi, alterum quod eſt in materia ſenſili & naturale, & tertium quod ſecernitur à materia ſenſi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg525"/>
                <lb/>
              li, & eſt mathematicum. </s>
              <s>Quòd ſi accidens ſpectare dicuntur; ita accipito, quia
                <expan abbr="">non</expan>
              reſoluunt ſuas
                <lb/>
              demonſtrationes in principia ſubſtantiæ, quemadmodum aliæ ſcientiæ, ſed in principia quanti
                <lb/>
                <expan abbr="tãtummodò">tantummodò</expan>
              ; nihilominus & ipſa rei principia
                <expan abbr="perhibẽtur">perhibentur</expan>
              ab Ariſtotele;
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              vt quid tetragoniſmus?
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg526"/>
                <lb/>
              inuentio mediæ. </s>
              <s>Quanquam illud ſatis eſſe poterat ad perſuadendum in mathematicis eſſe rei
                <lb/>
              cauſſam & ſi illis
                <expan abbr="cõcedebatur">concedebatur</expan>
              quid eſt. </s>
              <s>Hæc
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſunt Ariſtotelis verba 5. primæ phil. </s>
              <s>c. de termino.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <foreign lang="grc">τὸ τί ἐστὶ πέρως γνώσεας, καὶ τοῦ πραγμάτος</foreign>
              . </s>
              <s>Ipſum quid eſt eſſe terminum cognitionis, ſi verò
                <lb/>
              cognitionis & rei. </s>
              <s>Et planè ſi ita res eſt veram habeat cauſſam tetragoniſmus; propter quam ſit
                <lb/>
              oportet, aut ſit
                <foreign lang="grc">ἀναίτιος</foreign>
              & ſine cauſſa, quod eſt principium. </s>
              <s>Quapropter etſi non ſunt verę cauſ­
                <lb/>
              ſæ, ideſt, præcipuę, ſunt tamen primæ, ſi referantur ad ſuos effectus, id quod
                <expan abbr="demõſtrationi">demonſtrationi</expan>
              ſat eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>Memento verò ipſum quid eſt eſſe duplex vel propriè, quod rei formam
                <expan abbr="cõtinet">continet</expan>
              , vel logicè, quod
                <lb/>
              per omnia cauſſarum genera ſeorſum tradi poteſt. </s>
              <s>Atqui ea definitio, quæ continet formam, ſu­
                <lb/>
              mitur à Mathematicis, nec à phyſica definitione differt: quandò non aliter definiret phyſicus re­
                <lb/>
              ctum, aut curuum, vel Sexagonum, cum docet cur iris lapis ſit Hexagonus; itaque etiam nos do­
                <lb/>
              cuit Ariſtoteles
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              ipſum cur in ipſum quid eſt reſolui, vt in definitionem recti, & eius, cuius po­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg527"/>
                <lb/>
              teſt eſſe commenſio. </s>
              <s>Vtitur etiam materia Mathematicus, vt cùm totum rectum ex duobus ſe­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg528"/>
                <lb/>
              mirectis concludit. </s>
              <s>& cùm in omni prædicamento contineatur ratio poteſtatis & actus, & quod
                <lb/>
              eſt inſtar materiæ ac formæ, vtrunque principiorum genus vſurpat; & quamuis non ſint abſolu­
                <lb/>
              tè prima, ſat eſt ſi in ſuo genere ſint huiuſmodi. </s>
              <s>Neque tibi negotium faceſſat, ſiquando ex nobis
                <lb/>
              audies dimidia, aut aliud ſimile partium genus eſſe toto poſteriora; proptereà non poſſe ex illis
                <lb/>
              demonſtrationem confici; aut ſi
                <expan abbr="cõficit">conficit</expan>
              demonſtratio; ex his tanquàm prioribus verearis ne falsò
                <lb/>
              pronunciatum ſit ab Ariſtotele, eas partes eſſe toto poſteriores. </s>
              <s>Etenim alia ratio eſt eiuſmodi
                <lb/>
              partium apud mathematicum & cęteros philoſophos: apud hos enim ſunt accidentia eſſentiæ;
                <lb/>
              proptereà toto poſteriores habentur; at apud mathematicum qui diſtantiam per ſe conſiderat
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg529"/>
                <lb/>
              quæ per ſe conſtat ex iis partibus iure principia reputantur. </s>
              <s>Inſuper ſcire licet certitudinem ſeu
                <lb/>
              perſpicuitatem eſſe vel per
                <expan abbr="demõſtrationem">demonſtrationem</expan>
              , vel etiam multò maiorem, qualis eſt principiorum,
                <lb/>
              quę ſanè perſpicuitas ſcientiam non oppugnat. </s>
              <s>hoc autem modo multa noteſcunt in mathema­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg530"/>
                <lb/>
              ticis, quæ tanquàm ſenſu deſcriptionibus exponuntur. </s>
              <s>Necnon affectiones eſſe proprias, vel ſpe­
                <lb/>
              ciei, vel generis, neque omnes vno ſubiecto fundari. </s>
              <s>Specta primùm tu ea quę ſunt ad aliquid,
                <lb/>
              hęc profectò ſaltem duobus innituntur,
                <expan abbr="conſimiliq́">conſimilique</expan>
              . </s>
              <s>ratione ęquale, & inęquale quæ ſunt propria
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg531"/>
                <lb/>
              quanti, & ſimile & diſsimile quę ſunt propria qualis. </s>
              <s>Et multa ſunt huiuſmodi apud mathema­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg532"/>
                <lb/>
              ticos quę in relatione poſita ſunt, vt anguli & latera oppoſita. </s>
              <s>Poſtremò meminiſſe oportet,
                <expan abbr="vnã">vnam</expan>
                <lb/>
              vnius rei definitionem eſſe,
                <expan abbr="cauſſamq́ue">cauſſamque</expan>
              propinquam quæ abſolutè demonſtrationem efficit, vel
                <lb/>
                <expan abbr="rectã">rectam</expan>
              , vel eiuſmodi quę terminetur eo quod fieri nequit, vt poſteà longo ſermone declarabimus.
                <lb/>
              </s>
              <s>ea verò, ſi ex multis cauſsis ordinem inter ſe habentibus componatur; nil refert. </s>
              <s>Sed cur non eſt
                <lb/>
              ſępè culpa mathematicorum, qui vera effectuum cauſſa neglecta propter difficultatem, alia pro­
                <lb/>
              pria quæ ſint annexa, conſectantur? </s>
              <s>vt ſi in phyſicis cùm riſus & habilitas ad diſciplinam ſe con­
                <lb/>
              ſequi perſpicuum ſit ex inductione, tametſi illa habilitas habet cauſſam, ob facilitatem per riſum
                <lb/>
                <expan abbr="demõſtretur">demonſtretur</expan>
              . </s>
              <s>His ergo ſic poſitis facilè eſt diluere rationes oppoſitas. </s>
              <s>Nanque negatur aſſumptio
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg533"/>
                <lb/>
              ſecundę rationis. </s>
              <s>Eam confirmant opponendo demonſtrationem 32. primi Elem. </s>
              <s>quæ accipiat
                <lb/>
              aliquid extrinſecus. </s>
              <s>Equidem, vt hoc gratis dabo, quòd mathematici ſępè principiis ijs videntur
                <lb/>
              eſſe contenti quę ſint euidentia: ſic confidentiſsimè aſſeuerabo reſolui talia principia quæ ſunt
                <lb/>
              euidentiſsima, in cauſſas ſui generis; vt in re noſtra exſuperantia duorum angulorum ad
                <expan abbr="quẽque">quenque</expan>
                <lb/>
              tertium, quę per
                <expan abbr="externũ">externum</expan>
              angulum declaratur: eſt enim ęqualis duobus oppoſitis. </s>
              <s>Quod deinde </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>