Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.003223">
                <pb pagenum="429" xlink:href="016/01/078.jpg"/>
                <arrow.to.target n="marg381"/>
                <lb/>
              ceum interponendus erit. </s>
              <s id="s.003224">Sed cauendum eſt,
                <lb/>
              ne candido multum in picturis vtaris: eſt
                <lb/>
              enim velut illarum venenum: nam ſplendo­
                <lb/>
              re ſua venuſtatem primò, ac grauitatem
                <lb/>
              quandam ab artis opere aufert, colores de­
                <lb/>
              inde reliquos obſcurat, & vmbras rerum
                <lb/>
              vitiat.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg382"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003225">
                <margin.target id="marg380"/>
              Ordo colorum
                <lb/>
              ſibi con­
                <lb/>
              gruentium.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003226">
                <margin.target id="marg381"/>
              Candidus
                <lb/>
              color
                <expan abbr="venenũ">venenum</expan>
                <lb/>
              picturis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003227">
                <margin.target id="marg382"/>
              Colorum no­
                <lb/>
              mina.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003228">Sed poſtquam in colorum mentionem in­
                <lb/>
              cidimus, de illorum generatione ac nomini­
                <lb/>
              bus tum ſpeciebus dicendum eſt: ſed quia
                <lb/>
              res tractare difficile eſt, non intellectis no­
                <lb/>
              minibus, nomina illorum prius exponenda
                <lb/>
              erunt, non equidem nunc antiquorum ex
                <lb/>
              opinione, ſed ita vt quæ tractantur intelli­
                <lb/>
              gantur. </s>
              <s id="s.003229">Velle enim nunc in tanta illorum
                <lb/>
              confuſione de colorum nominibus tractare
                <lb/>
              iuxta antiquorum ſententiam, res eſt præter
                <lb/>
              id quòd difficillima & immenſi negotij, ex­
                <lb/>
              tra propoſitum noſtrum. </s>
              <s id="s.003230">Rem igitur hanc
                <lb/>
              tametſi nouo, non tamen inutili exemplo
                <lb/>
              aggrediemur. </s>
              <s id="s.003231">Ergo quomodo de coloribus
                <lb/>
              agendum ſit, à manifeſtiſſimis ſumens ini­
                <arrow.to.target n="marg383"/>
                <lb/>
              tium, nunc docebo. </s>
              <s id="s.003232">Niueus color qualis ſyn­
                <lb/>
              ceræ niui in cumulum congregatæ, candore
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg384"/>
                <lb/>
              eximio, ac ſplendore non leui. </s>
              <s id="s.003233">Candidus in
                <lb/>
              calce eſt, colore niue non inferior, fed ſplen­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg385"/>
                <lb/>
              dore. </s>
              <s id="s.003234">Lacteus in lacte, candore minore,
                <lb/>
              ſplendore fermè nullo: nam nullus candor
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg386"/>
                <lb/>
                <expan abbr="abſq;">abſque</expan>
              ſplendore. </s>
              <s id="s.003235">Hi tres, albi nomine intelli­
                <lb/>
              guntur. </s>
              <s id="s.003236">Huic niger è directo opponitur. </s>
              <s id="s.003237">Hic
                <lb/>
              talis eſt, qualis in carbonibus qui tamen ex
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg387"/>
                <lb/>
              eo ſplendet. </s>
              <s id="s.003238">Prannius à gemma quæ talis vo­
                <lb/>
              catur. </s>
              <s id="s.003239">Argenteus ab argento dictus, multum
                <lb/>
              habet ſplendoris, candoris parum. </s>
              <s id="s.003240">Plumbeus
                <lb/>
              verò minus candido eximius: nam obſcurior
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg388"/>
                <lb/>
              eſt, & minus habet lucis. </s>
              <s id="s.003241">Aqueus aquæ ſi­
                <lb/>
              millimus, non quidem maris, ſed fontium
                <lb/>
              atque fluminum: ſplendoris habet multum,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg389"/>
                <lb/>
              candoris parum: è directo contrarius cine­
                <lb/>
              reo, qui colos eſt cinis, in quo candoris plus,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg390"/>
                <lb/>
              lucis fermè nihil. </s>
              <s id="s.003242">Plumbeo proximus liuidus,
                <lb/>
              qualis eſt ad vnguem caro puerorum, qui lo­
                <lb/>
              ris vapularunt: eſt enim veluti plumbeus
                <lb/>
              abſque ſplendore vllo, cùm ſanguis accurrit,
                <lb/>
              nec exit, ſed ſub cute colligitur. </s>
              <s id="s.003243">Palearis,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg391"/>
                <lb/>
              qualis tritici paleæ. </s>
              <s id="s.003244">Splendidior ſolùm eſt
                <lb/>
              colos vrinæ bene valentium corporum.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg392"/>
                <lb/>
              Flauus, qualis maturis aſtris. </s>
              <s id="s.003245">Aureus parum
                <lb/>
              differt à flauo, eſt tamen longè ſplendidior.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003246">Inde luteus, qualis ouorum vitellis, quæ lu­
                <lb/>
              tea etiam ſolemus vocare. </s>
              <s id="s.003247">Splendidior eſt eo
                <lb/>
              croceus, ac paulò rubicondior. </s>
              <s id="s.003248">Quo flam­
                <lb/>
              meus à flamma dictus, vt à croco croceus,
                <lb/>
              longè clarior eſt. </s>
              <s id="s.003249">Eſt purperæ noſtræ color
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg393"/>
                <lb/>
              purpureus, rubeo clarior. </s>
              <s id="s.003250">Nam rubro etiam
                <lb/>
              ſubrubens proximus eſt. </s>
              <s id="s.003251">Hic qualis vino ru­
                <lb/>
              benti clariori. </s>
              <s id="s.003252">Manifeſtum eſt autem, quòd
                <lb/>
              paulò dilutior & clarior aliquantò ſanguinis
                <lb/>
              venalis colore, qui propriè Rubens mere­
                <lb/>
              tur apellari. </s>
              <s id="s.003253">Ex albo, rubróque miſtis roſeus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg394"/>
                <lb/>
              componitur, qui in roſis, tum pueris ac puel­
                <lb/>
              lis effloreſcit, ac etiam inter reliqua in cera­
                <lb/>
              ſiis fructibus. </s>
              <s id="s.003254">Vinoſus qualis amethyſto gem­
                <lb/>
              mæ, non à vino dictus, ſed ab acinis vuarum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg395"/>
                <lb/>
              originem traxit. </s>
              <s id="s.003255">Rubens pallidior, qualis
                <lb/>
              floribus mali punici, puniceus vocatur. </s>
              <s id="s.003256">Viri­
                <lb/>
              dis, qualis in pratis veris tempore antequam
                <lb/>
              floreant: atque ſmaragdus gemma hunc,
                <lb/>
              cùm nobilis fuerit, pulcherrimè exprimit.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg396"/>
                <lb/>
              Citreus, à citro ſeu malo medico non valde
                <lb/>
              maturo, ex viridi, & paleati intermiſtus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003257">Praſſius, à praſſio, quod marrubium vocant,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg397"/>
                <lb/>
              deductus, viridi paulò obſcurior. </s>
              <s id="s.003258">Cui ærugi­
                <lb/>
              noſus aduerſatur, tantò viridi clarior, qua­
                <lb/>
              lis in ærugine purgata videri ſolet. </s>
              <s id="s.003259">Luridus,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg398"/>
                <lb/>
              venenis ac ſerpentibus quaſi peculiaris, ex
                <lb/>
              viridi & nigro intermiſtus, addito ſplendo­
                <lb/>
              re. </s>
              <s id="s.003260">Poſt hos ſunt obſcuriores: Ceruleus, à
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg399"/>
                <lb/>
              cera, ſimilis tranquillo mari, qui etiam Ve­
                <lb/>
              netus ſolet appellari. </s>
              <s id="s.003261">Et cœruleus à cœlo de­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg400"/>
                <lb/>
              ductus, qualis in ſaphiris electis: vocabimus
                <lb/>
              hunc & cœleſtem, & cyaneum. </s>
              <s id="s.003262">Eſt & lapis
                <lb/>
              huius nominis quo vtuntur pictores, ſapphi­
                <lb/>
              ro in totum ſimilis, niſi quòd nec nitet, nec
                <lb/>
              eſt perſpicuus. </s>
              <s id="s.003263">Ferrugineus à ferrò, quod ru­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg401"/>
                <lb/>
              biginem contraxit. </s>
              <s id="s.003264">Et pullus: hic terræ quàm
                <lb/>
              nuper vomere vertit agricola, ſimilis, ferru­
                <lb/>
              gineóque obſcurior: neuter autem eorum
                <lb/>
              nitet. </s>
              <s id="s.003265">Melongeneus, qualis ad vnguem car­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg402"/>
                <lb/>
              cinomatibus, à fructu herbæ qui eius coloris
                <lb/>
              eſt, ſic appellatus. </s>
              <s id="s.003266">Sunt igitur colores princi­
                <lb/>
              pales quatuor, albus, rubens, viridis, & obſ­
                <lb/>
              curus. </s>
              <s id="s.003267">Statuemus autem & ſeptem pòſt, iux­
                <lb/>
              ta Ariſtotelis ſententiam. </s>
              <s id="s.003268">Sed iam de illo­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg403"/>
                <lb/>
              rum cauſis dicendum eſt. </s>
              <s id="s.003269">Generantur colo­
                <lb/>
              res omnes ex tribus: primùm quidem ſub­
                <lb/>
              iecta materia: inde luce, ſeu potius lumine,
                <lb/>
              quod ei miſcetur, & medio. </s>
              <s id="s.003270">Nam viſa per vi­
                <lb/>
              ride vitrum, aut in vmbra arborum, viridia
                <lb/>
              perſæpè videntur, cùm tamen non ſint. </s>
              <s id="s.003271">Alia
                <lb/>
              etiam eſt rei ſpecies per aquam aut cryſtal­
                <lb/>
              lum viſa, quàm per aërem. </s>
              <s id="s.003272">Lumen quoque
                <lb/>
              colorem mutat pro ſui magnitudine, vt co­
                <lb/>
              lumbæ collo, quod diuerſis coloribus pro lu­
                <lb/>
              cis varietate nitet. </s>
              <s id="s.003273">Res etiam etiam per ſe
                <lb/>
              ſubiecta colorem à propria miſtione expoſ­
                <lb/>
              cit: quoniam neque calx nigra vllam ob lu­
                <lb/>
              cem fiet, neque carbones albi. </s>
              <s id="s.003274">Hoc autem
                <lb/>
              quaſi contingit, quoniam potentia aut actu
                <lb/>
              lucem quandam retinent. </s>
              <s id="s.003275">Potentia quidem,
                <lb/>
              vt viridis: actu autem, vt niueus. </s>
              <s id="s.003276">Sunt autem
                <lb/>
              colores qui multum luminis retinent, niueus,
                <lb/>
              argenteus, aureus, candidus, viridis, puni­
                <lb/>
              ceus, purpureus, & vinoſus: qui omnes fer­
                <lb/>
              mè in ipſa iride, ſi rectè eam conſideremus,
                <lb/>
                <expan abbr="ſpectãtur">ſpectantur</expan>
              . </s>
              <s id="s.003277">Facilè
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              eſt ſingulos colores, qui
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg404"/>
                <lb/>
              multum lucis continent, explorare. </s>
              <s id="s.003278">Vrceum
                <lb/>
              aqua plenum Soli expone, & quotquot ge­
                <lb/>
              nerantur colores, omnes hi multum lucis
                <lb/>
              continent. </s>
              <s id="s.003279">Rurſus, qui in rebus nitidis ſpe­
                <lb/>
              ctantur, vt auro, argento, & aqua, qui colos
                <lb/>
              communis etiam eſt cryſtallo, vitro ac ſpe­
                <lb/>
              culis. </s>
              <s id="s.003280">Ergo argenteus fit ex cinereo, cùm
                <lb/>
              multum lucis exceperit: ſicut niueus ex al­
                <lb/>
              bo multo lumini miſto: & puniceus ex ni­
                <lb/>
              gro multa luce pleno, vt in pruna. </s>
              <s id="s.003281">Purpureus,
                <lb/>
              cùm album obſcurum radiis miſcetur Solis,
                <lb/>
              velut in aurora. </s>
              <s id="s.003282">Vinoſus è puro, nec diluto
                <lb/>
              nigro aëri ac ſplendori immiſto. </s>
              <s id="s.003283">Hic tamen
                <lb/>
              inter lucidos colores minus retinet lucis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003284">Aureus è flauo multa pura luce referto con­
                <lb/>
              ſtat. </s>
              <s id="s.003285">Viridis fit duobus modis, aut humido
                <lb/>
              multo ſenſim excocto, vt in arborem foliis:
                <lb/>
              vel cùm humidum nigrum vlterius coqui­
                <lb/>
              tur, vt cùm aquarum ſtantium nigra ſuper­
                <lb/>
              ficies, aut terra ſub impluuiis nigra facta
                <lb/>
              vireſcunt. </s>
              <s id="s.003286">Cùm verò vireſcit aliquid, maio­
                <lb/>
              re calore aër & lumen admiſcentur. </s>
              <s id="s.003287">Can­
                <lb/>
              didus ex albo fit puro mediocri luce con­
                <lb/>
              ſperſo. </s>
              <s id="s.003288">Aqueus ex mediocri luce perſpicui-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>