Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
71
71
72
72
73
73
74
74
75
75
76
76
77
77
78
78
79
79
80
80
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="58"/>
              Verùm fac illud fuiſſe decretum Philoſophi ex numero ſubſtantiarum colligi ſcientiarum mul­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg524"/>
                <lb/>
              titudinem: culpandi ſunt mathematici qui quantum ab omni ſubſtantiæ genere ſeparatum
                <expan abbr="cõ-miniſcuntur">con­
                  <lb/>
                miniſcuntur</expan>
              ,
                <expan abbr="idq́">idque</expan>
              . </s>
              <s>mathematico ſubſternunt, neque ius ſuum retinent. </s>
              <s>Vt enim ante ſignificaui­
                <lb/>
              mus, accidens ſine ſubſtantia neque eſſe, neque cogitari poteſt, & in mathematica ſic ſubit abſtra­
                <lb/>
              ctionem, vt primùm fit in abſtractione aliorum accidentium, determinando notionem ſubſtan­
                <lb/>
              tiæ tali forma accidentis, vt conſiderando ſubſtantiam quatenus eſt quanta, non vt ſubiectum
                <lb/>
              quanti, deinde liberatur quantum conditionibus materiæ ſenſilis, hoc eſt, alteratricibus calore &
                <lb/>
              frigore, & quæ naſcuntur ex illis, ſibi relinquens extentionem ſolam
                <foreign lang="grc">διὰστημα</foreign>
              , ſiue
                <foreign lang="grc">διὰστασϊν</foreign>
              , au­
                <lb/>
              xilio noſtræ mentis: eſt autem diſtantia infinitum quid, & intrinſecus inhæret in materia, immò
                <lb/>
              eſt ipſa materies, vt ſuo loco demonſtrabitur. </s>
              <s>& quamuis non ſit ſenſilis, eſt
                <foreign lang="grc">νοητή</foreign>
              , & intelligen­
                <lb/>
              da: infinita verò non quòd omni termino excedat, ſed quia mens in ea terminum vbicunque fi­
                <lb/>
              gere queat, & quadrans & rotundans. </s>
              <s>nam termini naturales ſunt in materia iam qualitatibus
                <lb/>
              alteratricibus & ſenſilibus affecta. </s>
              <s>Accedit eodem quòd nomen ſubſtantię multiplex eſt, & inter
                <lb/>
              cętera comprehendit
                <foreign lang="grc">τὸ τί ἐστὶ</foreign>
              , quod quid eſt, atque hoc eſt ſcientiæ caput, vt dixi. </s>
              <s>Proinde tria
                <lb/>
              ſunt genera ipſius quid eſt, vnum formarum ab omni materiæ ſecretarum, quod eſt primi philo­
                <lb/>
              ſophi, alterum quod eſt in materia ſenſili & naturale, & tertium quod ſecernitur à materia ſenſi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg525"/>
                <lb/>
              li, & eſt mathematicum. </s>
              <s>Quòd ſi accidens ſpectare dicuntur; ita accipito, quia
                <expan abbr="">non</expan>
              reſoluunt ſuas
                <lb/>
              demonſtrationes in principia ſubſtantiæ, quemadmodum aliæ ſcientiæ, ſed in principia quanti
                <lb/>
                <expan abbr="tãtummodò">tantummodò</expan>
              ; nihilominus & ipſa rei principia
                <expan abbr="perhibẽtur">perhibentur</expan>
              ab Ariſtotele;
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              vt quid tetragoniſmus?
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg526"/>
                <lb/>
              inuentio mediæ. </s>
              <s>Quanquam illud ſatis eſſe poterat ad perſuadendum in mathematicis eſſe rei
                <lb/>
              cauſſam & ſi illis
                <expan abbr="cõcedebatur">concedebatur</expan>
              quid eſt. </s>
              <s>Hæc
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſunt Ariſtotelis verba 5. primæ phil. </s>
              <s>c. de termino.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <foreign lang="grc">τὸ τί ἐστὶ πέρως γνώσεας, καὶ τοῦ πραγμάτος</foreign>
              . </s>
              <s>Ipſum quid eſt eſſe terminum cognitionis, ſi verò
                <lb/>
              cognitionis & rei. </s>
              <s>Et planè ſi ita res eſt veram habeat cauſſam tetragoniſmus; propter quam ſit
                <lb/>
              oportet, aut ſit
                <foreign lang="grc">ἀναίτιος</foreign>
              & ſine cauſſa, quod eſt principium. </s>
              <s>Quapropter etſi non ſunt verę cauſ­
                <lb/>
              ſæ, ideſt, præcipuę, ſunt tamen primæ, ſi referantur ad ſuos effectus, id quod
                <expan abbr="demõſtrationi">demonſtrationi</expan>
              ſat eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>Memento verò ipſum quid eſt eſſe duplex vel propriè, quod rei formam
                <expan abbr="cõtinet">continet</expan>
              , vel logicè, quod
                <lb/>
              per omnia cauſſarum genera ſeorſum tradi poteſt. </s>
              <s>Atqui ea definitio, quæ continet formam, ſu­
                <lb/>
              mitur à Mathematicis, nec à phyſica definitione differt: quandò non aliter definiret phyſicus re­
                <lb/>
              ctum, aut curuum, vel Sexagonum, cum docet cur iris lapis ſit Hexagonus; itaque etiam nos do­
                <lb/>
              cuit Ariſtoteles
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              ipſum cur in ipſum quid eſt reſolui, vt in definitionem recti, & eius, cuius po­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg527"/>
                <lb/>
              teſt eſſe commenſio. </s>
              <s>Vtitur etiam materia Mathematicus, vt cùm totum rectum ex duobus ſe­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg528"/>
                <lb/>
              mirectis concludit. </s>
              <s>& cùm in omni prædicamento contineatur ratio poteſtatis & actus, & quod
                <lb/>
              eſt inſtar materiæ ac formæ, vtrunque principiorum genus vſurpat; & quamuis non ſint abſolu­
                <lb/>
              tè prima, ſat eſt ſi in ſuo genere ſint huiuſmodi. </s>
              <s>Neque tibi negotium faceſſat, ſiquando ex nobis
                <lb/>
              audies dimidia, aut aliud ſimile partium genus eſſe toto poſteriora; proptereà non poſſe ex illis
                <lb/>
              demonſtrationem confici; aut ſi
                <expan abbr="cõficit">conficit</expan>
              demonſtratio; ex his tanquàm prioribus verearis ne falsò
                <lb/>
              pronunciatum ſit ab Ariſtotele, eas partes eſſe toto poſteriores. </s>
              <s>Etenim alia ratio eſt eiuſmodi
                <lb/>
              partium apud mathematicum & cęteros philoſophos: apud hos enim ſunt accidentia eſſentiæ;
                <lb/>
              proptereà toto poſteriores habentur; at apud mathematicum qui diſtantiam per ſe conſiderat
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg529"/>
                <lb/>
              quæ per ſe conſtat ex iis partibus iure principia reputantur. </s>
              <s>Inſuper ſcire licet certitudinem ſeu
                <lb/>
              perſpicuitatem eſſe vel per
                <expan abbr="demõſtrationem">demonſtrationem</expan>
              , vel etiam multò maiorem, qualis eſt principiorum,
                <lb/>
              quę ſanè perſpicuitas ſcientiam non oppugnat. </s>
              <s>hoc autem modo multa noteſcunt in mathema­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg530"/>
                <lb/>
              ticis, quæ tanquàm ſenſu deſcriptionibus exponuntur. </s>
              <s>Necnon affectiones eſſe proprias, vel ſpe­
                <lb/>
              ciei, vel generis, neque omnes vno ſubiecto fundari. </s>
              <s>Specta primùm tu ea quę ſunt ad aliquid,
                <lb/>
              hęc profectò ſaltem duobus innituntur,
                <expan abbr="conſimiliq́">conſimilique</expan>
              . </s>
              <s>ratione ęquale, & inęquale quæ ſunt propria
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg531"/>
                <lb/>
              quanti, & ſimile & diſsimile quę ſunt propria qualis. </s>
              <s>Et multa ſunt huiuſmodi apud mathema­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg532"/>
                <lb/>
              ticos quę in relatione poſita ſunt, vt anguli & latera oppoſita. </s>
              <s>Poſtremò meminiſſe oportet,
                <expan abbr="vnã">vnam</expan>
                <lb/>
              vnius rei definitionem eſſe,
                <expan abbr="cauſſamq́ue">cauſſamque</expan>
              propinquam quæ abſolutè demonſtrationem efficit, vel
                <lb/>
                <expan abbr="rectã">rectam</expan>
              , vel eiuſmodi quę terminetur eo quod fieri nequit, vt poſteà longo ſermone declarabimus.
                <lb/>
              </s>
              <s>ea verò, ſi ex multis cauſsis ordinem inter ſe habentibus componatur; nil refert. </s>
              <s>Sed cur non eſt
                <lb/>
              ſępè culpa mathematicorum, qui vera effectuum cauſſa neglecta propter difficultatem, alia pro­
                <lb/>
              pria quæ ſint annexa, conſectantur? </s>
              <s>vt ſi in phyſicis cùm riſus & habilitas ad diſciplinam ſe con­
                <lb/>
              ſequi perſpicuum ſit ex inductione, tametſi illa habilitas habet cauſſam, ob facilitatem per riſum
                <lb/>
                <expan abbr="demõſtretur">demonſtretur</expan>
              . </s>
              <s>His ergo ſic poſitis facilè eſt diluere rationes oppoſitas. </s>
              <s>Nanque negatur aſſumptio
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg533"/>
                <lb/>
              ſecundę rationis. </s>
              <s>Eam confirmant opponendo demonſtrationem 32. primi Elem. </s>
              <s>quæ accipiat
                <lb/>
              aliquid extrinſecus. </s>
              <s>Equidem, vt hoc gratis dabo, quòd mathematici ſępè principiis ijs videntur
                <lb/>
              eſſe contenti quę ſint euidentia: ſic confidentiſsimè aſſeuerabo reſolui talia principia quæ ſunt
                <lb/>
              euidentiſsima, in cauſſas ſui generis; vt in re noſtra exſuperantia duorum angulorum ad
                <expan abbr="quẽque">quenque</expan>
                <lb/>
              tertium, quę per
                <expan abbr="externũ">externum</expan>
              angulum declaratur: eſt enim ęqualis duobus oppoſitis. </s>
              <s>Quod deinde </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>