1
afferunt mathematica theoremata ex communibus effici; negatur. ſiquidem ad rem propoſitam
ex analytico præcepto contrahantur. Et illud etiam quòd medium non ſit ratio formalis conclu
ſionis; & quòd vna eademque. cauſſa plurium effectuum eſſe poteſt. An id ſufficit, vt talis ſit cauſſa
qua poſita ponatur effectus, quæcunque illa cauſſa ſit, aut in eam reſoluatur: & ſi plura ſint me
dia, vt ex ijs vna cauſſa fiat, aut niſi res ita ſe habeat, vitium in ratione latebit; & erit pſeudogra
phema, neque mathematicæ conditio; ſed demonſtrantis error erit culpandus. Quòd forma ca
reant mathematicæ, aut materia: tùm patebit, cum docebimus terminos eſſe formam interualli
quod mathematico ſubijcitur. & in rebus mathematicis eſt materia, ſi non ſenſilis; at quæ men
te comprehendi queat; & partes quæ materiæ vim obtinent: carent planè fine & efficiente, quo
niam cauſſæ iſtæ ſunt principia motus; mathematica verò ſunt immobilia: ſed materia quæ ſub
mentem cadit & forma quæ reſpondeat illi, nequaquàm. & id falſum eſt, quòd talium quantorum
non ſit definitio. Ea, quæ probantur externa eſſe; ſi extrà idem ſubiectum, fateor. ſi verò extra
genus; id verò pernego. Addis auctoritatem Ariſtotelis negantis principia propria mathemati
cis, te deludit ambiguum, quod culpa interpretis in codicem latinum irrepſit. nanque duæ ſunt
voces apud Græcos, quas vnico nomine proprij Latini verterunt. κύριον & όικεῖον. Porrò οἰκεῖα
requiruntur in ſcientiis; a κύρια non in omni ſcientia, ſunt verò κύρια præcipua & potiſsima
cauſſarum genera nimirum finis & efficiens, & κύριον eſt auctor & caput. b hæc ergo negantur
ab Ariſtotele mathematicis. Dices hæc eſſe principia metaphoricè. An ſunt principia metapho
ricè mutationis, non principia ſimpliciter accepta, quòd aliquid de illorum ratione minuatur.
immò ſunt principia maximè; vnde aliquid pendeat; cuius ſignum quòd illo immutato, aliquid
etiam ſecum immutetur, quæ nonnulli è Latinis ſic explicant, quòd ſint efficientia formaliter, non
effectiuè. quemadmodum forma & priuatio dicuntur agere, non quia moueant; ſed quòd ſui prę
ſentia faciant aliud. & ratio peccat à coniunctis ad diuiſa. De his ergo, quæ κύρια ſunt; agebat
Ariſtoteles, non de propriis, quæ quatenus ipſum inſunt. Neque verò rationem ſcientiæ tollit,
quòd principia ſint metaphoricè; ſiquidem etiam inibi conceſſerit Philoſophus idem principiorum
genus primæ philoſophiæ, quæ eſt omnium maximè ſcientia. Quanquàm non erat etiam, vt ve
reremur aſsignare principia propria mathematicis, qui obſeruaſſemus notari Bryſſonem c quòd in
orbe quadrando communibus vteretur, ideoque. repudiari rationem eius à Mathematicis; necnon
audiſſemus Ariſtotelem nos admonentem, quemadmodum principia mathematicæ, quæ cętero
qui communia numero & magnitudini videbantur; propria redderentur, nimirum quòd non ſim
pliciter, ſed ex analogia ſumerentur. Quamuis autem cauſſæ omnes definiantur per motum; ſubeſt
in dicto fallacia conſequentis. ſiquidem etſi omnes definiuntur per motum, non idcirco omnis
earum conſideratio comprehendit motum: id quod vſueuenire dicimus in mathematicis. & eſt
verè dictum ſyncategorematicè, quia ſingulæ efficiunt motum, non tamen categorematicè, quia
non omnibus modis acceptæ. Non licet etiam negare, quin externæ cauſſæ & externa quid eſt, in
demonſtrationibus aſſumantur. Nanque demonſtrationes abſolui poſſunt etiam ipſis quid eſt lo
gicè acceptis. d Quòd autem varia media ſumi queant, ſi inter illa ſit ordo, concedimus: ſi minus,
& hic demonſtratorem arguemus. Porrò quòd idem valeant demonſtratio recta, & ea quæ termi
natur eo quod fieri nequit; ſuo loco declarabitur. itaque ex hoc etiam tollitur ratio ſeptima.
Tollitur autem poſtrema ratio ſignificata fallacia conſequentis. ſiquidem cùm ſatis ſit ad ſcientiam
vt ſit de ſubſtantia ſiue ſenſili, ſeu intelligenda, traducunt ſubſtantię nomen ad ſignificandam tan
tummodo ſenſilem. Nos autem defendimus etiam mathematicen comprehendere alterum illud
ſubſtantiæ genus. Quare non eſt dubitandum, quin mathematicæ ſint in ſcientiis collocandæ, quod
multi, ijdemque. philoſophi nobiliſsimi hoc tempore negant.
afferunt mathematica theoremata ex communibus effici; negatur. ſiquidem ad rem propoſitam
ex analytico præcepto contrahantur. Et illud etiam quòd medium non ſit ratio formalis conclu
ſionis; & quòd vna eademque. cauſſa plurium effectuum eſſe poteſt. An id ſufficit, vt talis ſit cauſſa
qua poſita ponatur effectus, quæcunque illa cauſſa ſit, aut in eam reſoluatur: & ſi plura ſint me
dia, vt ex ijs vna cauſſa fiat, aut niſi res ita ſe habeat, vitium in ratione latebit; & erit pſeudogra
phema, neque mathematicæ conditio; ſed demonſtrantis error erit culpandus. Quòd forma ca
reant mathematicæ, aut materia: tùm patebit, cum docebimus terminos eſſe formam interualli
quod mathematico ſubijcitur. & in rebus mathematicis eſt materia, ſi non ſenſilis; at quæ men
te comprehendi queat; & partes quæ materiæ vim obtinent: carent planè fine & efficiente, quo
niam cauſſæ iſtæ ſunt principia motus; mathematica verò ſunt immobilia: ſed materia quæ ſub
mentem cadit & forma quæ reſpondeat illi, nequaquàm. & id falſum eſt, quòd talium quantorum
non ſit definitio. Ea, quæ probantur externa eſſe; ſi extrà idem ſubiectum, fateor. ſi verò extra
genus; id verò pernego. Addis auctoritatem Ariſtotelis negantis principia propria mathemati
cis, te deludit ambiguum, quod culpa interpretis in codicem latinum irrepſit. nanque duæ ſunt
voces apud Græcos, quas vnico nomine proprij Latini verterunt. κύριον & όικεῖον. Porrò οἰκεῖα
requiruntur in ſcientiis; a κύρια non in omni ſcientia, ſunt verò κύρια præcipua & potiſsima
cauſſarum genera nimirum finis & efficiens, & κύριον eſt auctor & caput. b hæc ergo negantur
ab Ariſtotele mathematicis. Dices hæc eſſe principia metaphoricè. An ſunt principia metapho
ricè mutationis, non principia ſimpliciter accepta, quòd aliquid de illorum ratione minuatur.
immò ſunt principia maximè; vnde aliquid pendeat; cuius ſignum quòd illo immutato, aliquid
etiam ſecum immutetur, quæ nonnulli è Latinis ſic explicant, quòd ſint efficientia formaliter, non
effectiuè. quemadmodum forma & priuatio dicuntur agere, non quia moueant; ſed quòd ſui prę
ſentia faciant aliud. & ratio peccat à coniunctis ad diuiſa. De his ergo, quæ κύρια ſunt; agebat
Ariſtoteles, non de propriis, quæ quatenus ipſum inſunt. Neque verò rationem ſcientiæ tollit,
quòd principia ſint metaphoricè; ſiquidem etiam inibi conceſſerit Philoſophus idem principiorum
genus primæ philoſophiæ, quæ eſt omnium maximè ſcientia. Quanquàm non erat etiam, vt ve
reremur aſsignare principia propria mathematicis, qui obſeruaſſemus notari Bryſſonem c quòd in
orbe quadrando communibus vteretur, ideoque. repudiari rationem eius à Mathematicis; necnon
audiſſemus Ariſtotelem nos admonentem, quemadmodum principia mathematicæ, quæ cętero
qui communia numero & magnitudini videbantur; propria redderentur, nimirum quòd non ſim
pliciter, ſed ex analogia ſumerentur. Quamuis autem cauſſæ omnes definiantur per motum; ſubeſt
in dicto fallacia conſequentis. ſiquidem etſi omnes definiuntur per motum, non idcirco omnis
earum conſideratio comprehendit motum: id quod vſueuenire dicimus in mathematicis. & eſt
verè dictum ſyncategorematicè, quia ſingulæ efficiunt motum, non tamen categorematicè, quia
non omnibus modis acceptæ. Non licet etiam negare, quin externæ cauſſæ & externa quid eſt, in
demonſtrationibus aſſumantur. Nanque demonſtrationes abſolui poſſunt etiam ipſis quid eſt lo
gicè acceptis. d Quòd autem varia media ſumi queant, ſi inter illa ſit ordo, concedimus: ſi minus,
& hic demonſtratorem arguemus. Porrò quòd idem valeant demonſtratio recta, & ea quæ termi
natur eo quod fieri nequit; ſuo loco declarabitur. itaque ex hoc etiam tollitur ratio ſeptima.
Tollitur autem poſtrema ratio ſignificata fallacia conſequentis. ſiquidem cùm ſatis ſit ad ſcientiam
vt ſit de ſubſtantia ſiue ſenſili, ſeu intelligenda, traducunt ſubſtantię nomen ad ſignificandam tan
tummodo ſenſilem. Nos autem defendimus etiam mathematicen comprehendere alterum illud
ſubſtantiæ genus. Quare non eſt dubitandum, quin mathematicæ ſint in ſcientiis collocandæ, quod
multi, ijdemque. philoſophi nobiliſsimi hoc tempore negant.
c Elen.
c 3. Phyſ
i 6. Eth.
I.
II.
III.
IIII.
V.
VI.
VII.
VIII.
II.
III.
Hypoth. 1.
II.
III.
IIII.
Ad III.
Ad IIII.
Ad VII.
Ad VIII.
NEQVE ab inſtituto noſtro videtur abhorrere, ſit'ne quæſtio naturalis, an diuina de eo
quòd ſint ſubſtantiæ prorſus à materia liberæ. Cùm enim ex eo poſt naturalia vocemus
philoſophiam diuinam, quòd naturalia theoremata ordine doctrinæ præponantur; & illud præ
cipuè, quòd oſtenſum eſt eſſe primum mouens omnibus modis immobile, & ob id à materia ſe
paratum; cenſebit aliquis eam quæſtionem eſſe naturalem. Et tamen profitetur Ariſtoteles ſe in
methodo naturali diſſerturum de formis quæ reſpiciunt materiam, diligentiorem verò tractatio
nem de forma aliò reiecturum, idque. non ſine valida ratione pronuntiatum, quòd cùm ſint etiam
formæ quædam ſine materia; de his agere non erat munus philoſophi naturalis. Idemque. alibi con
firmatum. Quæcunque mouent immobilia permanentia, e non eſſe phyſicæ conſiderationis.
Neque deſunt argumenta quibus hæc pars problematis approbari poſsit. Siquidem eiuſdem men
tis ſit noſſe, ſit'ne res, & quid ſit. Verùm ſolus primus philoſophus nouit quid ſit primus motor.
ergo is ſolus noſcet etiam quòd ſit. eſt enim forma illius motoris penitus à materia ſeiuncta, &
quòd ſint ſubſtantiæ prorſus à materia liberæ. Cùm enim ex eo poſt naturalia vocemus
philoſophiam diuinam, quòd naturalia theoremata ordine doctrinæ præponantur; & illud præ
cipuè, quòd oſtenſum eſt eſſe primum mouens omnibus modis immobile, & ob id à materia ſe
paratum; cenſebit aliquis eam quæſtionem eſſe naturalem. Et tamen profitetur Ariſtoteles ſe in
methodo naturali diſſerturum de formis quæ reſpiciunt materiam, diligentiorem verò tractatio
nem de forma aliò reiecturum, idque. non ſine valida ratione pronuntiatum, quòd cùm ſint etiam
formæ quædam ſine materia; de his agere non erat munus philoſophi naturalis. Idemque. alibi con
firmatum. Quæcunque mouent immobilia permanentia, e non eſſe phyſicæ conſiderationis.
Neque deſunt argumenta quibus hæc pars problematis approbari poſsit. Siquidem eiuſdem men
tis ſit noſſe, ſit'ne res, & quid ſit. Verùm ſolus primus philoſophus nouit quid ſit primus motor.
ergo is ſolus noſcet etiam quòd ſit. eſt enim forma illius motoris penitus à materia ſeiuncta, &