Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
71
71
72
72
73
73
74
74
75
75
76
76
77
77
78
78
79
79
80
80
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="59"/>
                <arrow.to.target n="marg534"/>
                <lb/>
              afferunt mathematica theoremata ex communibus effici; negatur. </s>
              <s>ſiquidem ad rem propoſitam
                <lb/>
              ex analytico præcepto contrahantur. </s>
              <s>Et illud etiam quòd medium non ſit ratio formalis conclu­
                <lb/>
              ſionis; & quòd vna
                <expan abbr="eademq́">eademque</expan>
              . </s>
              <s>cauſſa plurium effectuum eſſe poteſt. </s>
              <s>An id ſufficit, vt talis ſit cauſſa
                <lb/>
              qua poſita ponatur effectus, quæcunque illa cauſſa ſit, aut in eam reſoluatur: & ſi plura ſint me­
                <lb/>
              dia, vt ex ijs vna cauſſa fiat, aut niſi res ita ſe habeat, vitium in ratione latebit; & erit pſeudogra­
                <lb/>
              phema, neque mathematicæ conditio; ſed demonſtrantis error erit culpandus. </s>
              <s>Quòd forma ca­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg535"/>
                <lb/>
              reant mathematicæ, aut materia: tùm patebit, cum docebimus terminos eſſe formam interualli
                <lb/>
              quod mathematico ſubijcitur. </s>
              <s>& in rebus mathematicis eſt materia, ſi non ſenſilis; at quæ men­
                <lb/>
              te comprehendi queat; & partes quæ materiæ vim obtinent: carent planè fine & efficiente, quo­
                <lb/>
              niam cauſſæ iſtæ ſunt principia motus; mathematica verò ſunt immobilia: ſed materia quæ ſub
                <lb/>
              mentem cadit & forma quæ reſpondeat illi, nequaquàm. </s>
              <s>& id falſum eſt, quòd talium
                <expan abbr="quantorũ">quantorum</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg536"/>
                <lb/>
              non ſit definitio. </s>
              <s>Ea, quæ probantur externa eſſe; ſi extrà idem ſubiectum, fateor. </s>
              <s>ſi verò extra
                <lb/>
              genus; id verò pernego. </s>
              <s>Addis auctoritatem Ariſtotelis negantis principia propria mathemati­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg537"/>
                <lb/>
              cis, te deludit ambiguum, quod culpa interpretis in codicem latinum irrepſit. </s>
              <s>nanque duæ ſunt
                <lb/>
              voces apud Græcos, quas vnico nomine proprij Latini verterunt.
                <foreign lang="grc">κύριον & όικεῖον</foreign>
              . </s>
              <s>Porrò
                <foreign lang="grc">οἰκεῖα</foreign>
                <lb/>
              requiruntur in ſcientiis;
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
                <foreign lang="grc">κύρια</foreign>
              non in omni ſcientia, ſunt verò
                <foreign lang="grc">κύρια</foreign>
              præcipua & potiſsima
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg538"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg539"/>
                <lb/>
              cauſſarum genera nimirum finis & efficiens, &
                <foreign lang="grc">κύριον</foreign>
              eſt auctor & caput. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              hæc ergo negantur
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg540"/>
                <lb/>
              ab Ariſtotele mathematicis. </s>
              <s>Dices hæc eſſe principia metaphoricè. </s>
              <s>An ſunt principia metapho­
                <lb/>
              ricè mutationis, non principia ſimpliciter accepta, quòd aliquid de illorum ratione minuatur.
                <lb/>
              </s>
              <s>immò ſunt principia maximè; vnde aliquid pendeat; cuius ſignum quòd illo immutato, aliquid
                <lb/>
              etiam ſecum immutetur, quæ nonnulli è Latinis ſic explicant, quòd ſint efficientia formaliter,
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              effectiuè. </s>
              <s>quemadmodum forma & priuatio dicuntur agere, non quia moueant; ſed quòd ſui prę­
                <lb/>
              ſentia faciant aliud. </s>
              <s>& ratio peccat à coniunctis ad diuiſa. </s>
              <s>De his ergo, quæ
                <foreign lang="grc">κύρια</foreign>
              ſunt; agebat
                <lb/>
              Ariſtoteles, non de propriis, quæ quatenus ipſum inſunt. </s>
              <s>Neque verò rationem ſcientiæ tollit,
                <lb/>
              quòd principia ſint metaphoricè; ſiquidem etiam inibi conceſſerit Philoſophus idem
                <expan abbr="principiorũ">principiorum</expan>
                <lb/>
              genus primæ philoſophiæ, quæ eſt omnium maximè ſcientia. </s>
              <s>Quanquàm non erat etiam, vt ve­
                <lb/>
              reremur aſsignare principia propria mathematicis, qui obſeruaſſemus notari
                <expan abbr="Bryſſonẽ">Bryſſonem</expan>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              quòd in
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg541"/>
                <lb/>
              orbe quadrando communibus vteretur,
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>repudiari rationem eius à Mathematicis; necnon
                <lb/>
              audiſſemus Ariſtotelem nos admonentem, quemadmodum principia mathematicæ, quæ cętero­
                <lb/>
              qui
                <expan abbr="cõmunia">communia</expan>
              numero & magnitudini videbantur; propria redderentur, nimirum quòd non ſim­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg542"/>
                <lb/>
              pliciter, ſed ex analogia ſumerentur. </s>
              <s>Quamuis autem cauſſæ omnes definiantur per
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              ; ſubeſt
                <lb/>
              in dicto fallacia conſequentis. </s>
              <s>ſiquidem etſi omnes definiuntur per motum, non idcirco omnis
                <lb/>
              earum conſideratio comprehendit motum: id quod vſueuenire dicimus in mathematicis. </s>
              <s>& eſt
                <lb/>
              verè dictum ſyncategorematicè, quia ſingulæ efficiunt motum, non tamen categorematicè, quia
                <lb/>
              non omnibus modis acceptæ. </s>
              <s>Non licet etiam negare, quin externæ cauſſæ & externa quid eſt, in
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg543"/>
                <lb/>
              demonſtrationibus aſſumantur. </s>
              <s>Nanque demonſtrationes abſolui poſſunt etiam ipſis quid eſt lo­
                <lb/>
              gicè acceptis. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              Quòd autem varia media ſumi queant, ſi inter illa ſit ordo, concedimus: ſi minus,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg544"/>
                <lb/>
              & hic demonſtratorem arguemus. </s>
              <s>Porrò quòd idem valeant demonſtratio recta, & ea quæ termi­
                <lb/>
              natur eo quod fieri nequit; ſuo loco declarabitur. </s>
              <s>itaque ex hoc etiam tollitur ratio ſeptima.
                <lb/>
              </s>
              <s>Tollitur autem poſtrema ratio ſignificata fallacia conſequentis. </s>
              <s>ſiquidem cùm ſatis ſit ad
                <expan abbr="ſcientiã">ſcientiam</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg545"/>
                <lb/>
              vt ſit de ſubſtantia ſiue ſenſili, ſeu intelligenda, traducunt ſubſtantię nomen ad ſignificandam tan­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg546"/>
                <lb/>
              tummodo ſenſilem. </s>
              <s>Nos autem defendimus etiam mathematicen comprehendere alterum illud
                <lb/>
              ſubſtantiæ genus. </s>
              <s>Quare
                <expan abbr="">non</expan>
              eſt dubitandum, quin mathematicæ ſint in ſcientiis collocandæ, quod
                <lb/>
              multi,
                <expan abbr="ijdemq́">ijdemque</expan>
              . </s>
              <s>philoſophi nobiliſsimi hoc tempore negant.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg547"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg495"/>
              a 2. Met.
                <lb/>
              1. Eth.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg496"/>
              b 1. Poſt.
                <lb/>
              T. 42.
                <lb/>
                <lb/>
              1. de An.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg497"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg498"/>
              c 1. de par.
                <lb/>
              </s>
              <s>an. c. 5.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg499"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg500"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg501"/>
              a 3. Met.
                <lb/>
              T. 7.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg502"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg503"/>
              b 1. Poſt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg504"/>
              c Elen.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505a"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505b"/>
              a 6. Met.
                <lb/>
              c.1.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505c"/>
              b I. Poſt.
                <lb/>
              T. 42</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505d"/>
              c 3. Phyſ</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505e"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505f"/>
              d 3. de cę
                <lb/>
              lo T. 6.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505g"/>
              e 13. Met.
                <lb/>
              c.3.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505h"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505i"/>
              f D.T.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505j"/>
              g I. de an.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505k"/>
              h Pl. 7. de
                <lb/>
              Rep.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505l"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505m"/>
              i 6. Eth.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505n"/>
              k 8. Polit.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505o"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505p"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505q"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505r"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505s"/>
              I.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505t"/>
              II.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg505u"/>
              III.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg506"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg507"/>
              IIII.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg508"/>
              V.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg509"/>
              a 1. Eu. </s>
              <s>c. 7.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg510"/>
              VI.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg511"/>
              VII.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg512"/>
              VIII.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg513"/>
              b 4. Met.
                <lb/>
              T. 4.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg514"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg515"/>
              c 7. Phyſ.
                <lb/>
              1. de An.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg516"/>
              Ad I.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg517"/>
              Ratio I.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg518"/>
              II.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg519"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg520"/>
              III.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg521"/>
              d 1. Poſt.
                <lb/>
              T. 31.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg522"/>
              Hypoth. 1.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg523"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg524"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg525"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg526"/>
              a 2. de An.
                <lb/>
              T. 12.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg527"/>
              b 2. Phyſ.
                <lb/>
              T. 68.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg528"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg529"/>
              II.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg530"/>
              III.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg531"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg532"/>
              IIII.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg533"/>
              Ad II.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg534"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg535"/>
              Ad III.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg536"/>
              Ad IIII.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg537"/>
              Ad V.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg538"/>
              a 1. Poſt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg539"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg540"/>
              b 2. de An.
                <lb/>
              T. 46.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg541"/>
              c 1. Poſt.
                <lb/>
                <lb/>
              1. Phyſ.
                <lb/>
                <lb/>
              1. Elen.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg542"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg543"/>
              Ad VI.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg544"/>
              d 7. Met.
                <lb/>
              T. 59.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg545"/>
              Ad VII.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg546"/>
              Ad VIII.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg547"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Accipiat'ne primus Philoſophus à naturali ſubſtantias ſeparatas eſſe. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XII
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>NEQVE ab inſtituto noſtro videtur abhorrere, ſit'ne quæſtio naturalis, an diuina de eo
                <lb/>
              quòd ſint ſubſtantiæ prorſus à materia liberæ. </s>
              <s>Cùm enim ex eo poſt naturalia vocemus
                <lb/>
              philoſophiam diuinam, quòd naturalia theoremata ordine doctrinæ præponantur; & illud præ­
                <lb/>
              cipuè, quòd oſtenſum eſt eſſe primum mouens omnibus modis immobile, & ob id à materia ſe­
                <lb/>
              paratum; cenſebit aliquis eam quæſtionem eſſe naturalem. </s>
              <s>Et tamen profitetur Ariſtoteles ſe in
                <lb/>
              methodo naturali diſſerturum de formis quæ reſpiciunt materiam, diligentiorem verò tractatio­
                <lb/>
              nem de forma aliò reiecturum,
                <expan abbr="idq́">idque</expan>
              . </s>
              <s>non ſine valida ratione pronuntiatum, quòd cùm ſint etiam
                <lb/>
              formæ quædam ſine materia; de his agere non erat munus philoſophi naturalis. </s>
              <s>
                <expan abbr="Idemq́">Idemque</expan>
              . </s>
              <s>alibi
                <expan abbr="cõ-firmatum">con­
                  <lb/>
                firmatum</expan>
              . </s>
              <s>Quæcunque mouent immobilia permanentia,
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              non eſſe phyſicæ conſiderationis.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg548"/>
                <lb/>
              Neque deſunt argumenta quibus hæc pars problematis approbari poſsit. </s>
              <s>
                <expan abbr="Siquidẽ">Siquidem</expan>
              eiuſdem men­
                <lb/>
              tis ſit noſſe, ſit'ne res, & quid ſit. </s>
              <s>Verùm ſolus primus philoſophus nouit quid ſit primus motor.
                <lb/>
              </s>
              <s>ergo is ſolus noſcet etiam quòd ſit. </s>
              <s>eſt enim forma illius motoris penitus à materia ſeiuncta, & </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>