Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="60"/>
                <arrow.to.target n="marg549"/>
                <lb/>
              ita decreuit Auicenna. </s>
              <s>In hanc ſententiam Auerroës Auicennæ infenſiſsimus inuehitur pluribus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg550"/>
                <lb/>
              locis,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              & tribus potiſsimè nititur argumentis. </s>
              <s>Primum. </s>
              <s>Nulla, inquit, ſcientia probat eſſe ſuum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg551"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg552"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg553"/>
                <lb/>
              ſubiectum, ſed ipſum accipit, vt notiſsimum. </s>
              <s>Cùm ergo ſubſtantiæ quæ ſunt extra materiam, ſint
                <lb/>
              primæ philoſophiæ ſubiectum, nequit prima philoſophia illas eſſe demonſtrare. </s>
              <s>Deinde demon­
                <lb/>
              ſtratio rei cuiuſpiam ad eam ſcientiam pertinet, vnde promitur medium. </s>
              <s>Sed
                <expan abbr="demõſtratio">demonſtratio</expan>
              , quòd
                <lb/>
              ſint ſubſtantiæ ſeparatæ, vtitur medio naturali, nempe motu. </s>
              <s>Ergo & ea demonſtratio naturalis
                <lb/>
              habebitur. </s>
              <s>Tertiò demonſtrat Ariſtoteles ſubſtantias ſeparatas eſſe 8. Phyſ. quinimo eaſdem argu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg554"/>
                <lb/>
              mentationes ad verbum reſumit 12. poſt natural. </s>
              <s>Illa igitur diſputatio naturalis erit, non autem
                <lb/>
              diuina. </s>
              <s>Nam quòd 8. Phyſ. ſit pars methodi naturalis, non eſt quòd ambigamus, cum 1. de ortu
                <lb/>
              citetur cum libris de motu. </s>
              <s>Quapropter Auerroës ſic omnem controuerſiam tollere putauit.
                <lb/>
              </s>
              <s>Cùm enim de ſubſtantiis quæ ſunt extra materiam, quæſtio duplex excitari poſsit, an'ne ſint, &
                <lb/>
              quid ſint, priorem quæſtionem à naturali diſſoluendam eſſe cenſuit, poſteriorem verò à primo
                <lb/>
              philoſopho. </s>
              <s>Cæterùm, ſi eiuſdem mentis eſt noſſe, ſit'ne res & quid ſit. </s>
              <s>cùm philoſophus natu­
                <lb/>
              ralis norit eſſe tale genus ſubſtantiæ, profectò etiam noſcet quid ipſum ſit. </s>
              <s>Et contrà quia primus
                <lb/>
              philoſophus nouit quid ipſum ſit, illud item eſſe cognoſcet. </s>
              <s>Itaque inanis erit illa diſtinctio de
                <lb/>
              quæſtionibus, quæ pertinent ad ſubſtantias ab omni materiæ concretione ſecretas. </s>
              <s>Prętereà con­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg555"/>
                <lb/>
              tingeret, inquit Scotus,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              philoſophiam naturalem priorem eſſe diuina; quod quidem haberi de­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg556"/>
                <lb/>
              bet abſurdum. </s>
              <s>Sed hęc fortaſſe leuia. </s>
              <s>Nam quantum ſpectat ad primum, noſſe licet rem eſſe bi­
                <lb/>
              fariam, vel per ſe, hoc eſt, per ſua principia, vel per accidens, ideſt, per euenta quædam. </s>
              <s>Verùm
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              neceſſe eſt, vbi ſciamus rem eſſe per accidens, vt ibidem quoque ſciamus quid eſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan>
                <lb/>
              euenire dicebat Ariſtoteles in ſubalternis quę ſolum norunt rem eſſe per ſenſilia quę ſuperiores,
                <lb/>
              per ſuas cauſſas cognoſcunt. </s>
              <s>Ex quo item efficitur, vt argumentum Scoti nullius ſit roboris; pro­
                <lb/>
              ptereà quòd vbi ſcientia quædam noſcat aliquid per accidens quod noſcitur ab alia per ſe; nihil
                <lb/>
              fortaſſe prohibet, quominus ordine doctrinæ antecedat; at ordine naturæ nequaquam; ſicuti ne­
                <lb/>
              que etiam ſubalterna præcedit ſubalternanti natura: ſed ſiquo modo pręcedit, id ſolum eſt ordi­
                <lb/>
              ne doctrinæ. </s>
              <s>quo pacto etiam naturalem diuinæ philoſophiæ præcedere non negamus. </s>
              <s>Illa ſine
                <lb/>
              dubio grauiora quæ teſtatur ipſemet Ariſtoteles. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              Ipſe
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              nos admonet eſſe
                <expan abbr="conſiderationẽ">conſiderationem</expan>
              alte­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg557"/>
                <lb/>
              rius ſcientiæ, &
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              prioris
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              ſit naturalis noſſe quòd ſint entia nonnulla ingenita & omnino
                <lb/>
              immobilia. </s>
              <s>prætereà docet officium eſſe primi philoſophi diſſerere vtrum è ſubſtantiis ſolæ ſenſi­
                <lb/>
              les, an aliæ præter has exiſtant. </s>
              <s>Prætereà
                <expan abbr="quærendũ">quærendum</expan>
              , inquit, an præter
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              ſit aliqua cauſſa per
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg558"/>
                <lb/>
              ſe, atque illa quidem ſeparabilis. </s>
              <s>Clarius item 6. Met.
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              docet ad primum philoſophum pertinere
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg559"/>
                <lb/>
              vtrunque problema, an ſint & quid ſint ſubſtantiæ ſuprà naturam. 7.
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              quoque libro idem aſſerit.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg560"/>
                <lb/>
              Necnon lib. 11.
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              eandem confirmat ſententiam. </s>
              <s>Sed quid apertius afferri poteſt quàm ea quæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg561"/>
                <lb/>
              pronuntiat in eodem libro? </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              g
                <emph.end type="sup"/>
              Non'ne etiam 12. Met.
                <emph type="sup"/>
              h
                <emph.end type="sup"/>
              has ſubſtantias eſſe demonſtrat? </s>
              <s>Demum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg562"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg563"/>
                <lb/>
              eodem libro perorans,
                <emph type="sup"/>
              i
                <emph.end type="sup"/>
              inquit ſe oſtendiſſe repetiri tale genus ſubſtantiarum. </s>
              <s>Quin & ipſe Auer­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg564"/>
                <lb/>
              roës. 1. Met. 2. Met. 4. Met. 7. & 12. Met.
                <emph type="sup"/>
              k
                <emph.end type="sup"/>
              quæſtionem de eo, quòd ſubſtantiæ ſeparatæ ſint, ad di­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg565"/>
                <lb/>
              uinum philoſophum pertinere teſtatur. </s>
              <s>Quare non ad phyſicum, vt ipſe in calce primi phyſici
                <lb/>
              profeſſus eſt. </s>
              <s>Non poſſunt ſanè qui cum aliqua diligentia legunt Ariſtotelem, id negare: ſed
                <expan abbr="tamẽ">tamen</expan>
                <lb/>
              eò confugiunt, quòd etſi eiuſmodi contemplatio diuina eſt; nihilominus non eſt ſimpliciter; ſed
                <lb/>
              concluſio duntaxat: nam concluditur medio naturali, ſcilicet motu. </s>
              <s>Indignaretur profectò hæc
                <lb/>
              audiens Auerroës qui theorema ad eam ſcientiam referri voluerit, vnde promitur medium. </s>
              <s>qua­
                <lb/>
              re apud ipſum, ſi medium eſt phyſicum, efficitur etiam phyſicam fore concluſionem. </s>
              <s>Sed enim
                <lb/>
              hoc miſſo manifeſtiſsimè perſpiciemus, notitiam motus diuino a habitu
                <expan abbr="">non</expan>
              abhorrere. </s>
              <s>In primis
                <lb/>
              enim 4. Met.
                <emph type="sup"/>
              l
                <emph.end type="sup"/>
              docet Ariſtoteles, primi philoſophi munus eſſe contemplari omnes ſpecies entis.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg566"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg567"/>
                <lb/>
              atqui motus eſt ſpecies entis. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              m
                <emph.end type="sup"/>
              & motum igitur primus philoſophus contemplabitur. </s>
              <s>Prætereà
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg568"/>
                <lb/>
              cùm prima philoſophia non habeat ſubalternam, ad hanc alia tranſitus fieri nequit. </s>
              <s>Ne igitur fiat
                <lb/>
              tranſitus, oportet in eadem ſcientia conſiderari definitum in qua partes definitionis habentur. </s>
              <s>At
                <lb/>
              verò partes definitionis ipſius motus ſunt de prima philoſophia. </s>
              <s>& motus igitur. </s>
              <s>Motus etenim
                <lb/>
              definitur. </s>
              <s>Actus eius quod eſt in potentia, quatenus in potentia. </s>
              <s>omnes autem norunt, actum &
                <lb/>
              poteſtatem ad diuinam methodum pertinere. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              n
                <emph.end type="sup"/>
              Inſuper potentia definitur per motum. </s>
              <s>Omitto
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg569"/>
                <lb/>
              etiam ſtudio breuitatis multa loca Alexandri & Auerrois
                <emph type="sup"/>
              o
                <emph.end type="sup"/>
              qui huic ſententiæ ſubſcripſerunt.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg570"/>
                <lb/>
              Accedit eodem, quòd termini communes qui ab Ariſtotele 5. primæ philoſophiæ deſcribuntur,
                <lb/>
              ex omnium philoſophorum ſententia ſunt eius methodi. </s>
              <s>ergo & cauſſæ. </s>
              <s>quare etiam cauſſa effi­
                <lb/>
              ciens. </s>
              <s>Atqui genus hoc cauſſæ per motum definitur. </s>
              <s>& eius igitur definitio
                <expan abbr="partesq́">partesque</expan>
              . </s>
              <s>definitionis.
                <lb/>
              </s>
              <s>quamobrem & motus per quem cauſſa efficiens definitur. </s>
              <s>Poſtremò ſubſtantiæ ſeparatæ aliquid
                <lb/>
              efficiunt in entibus & rebus naturalibus per motum. </s>
              <s>itaque etiam phyſice mouent. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              p
                <emph.end type="sup"/>
              Sed à pri­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg571"/>
                <lb/>
              mo philoſopho cognoſcendæ ſunt, vt efficiunt: ergo & per motum cognoſcantur oportet. </s>
              <s>Motus
                <lb/>
              igitur ad primum philoſophum pertinebit. </s>
              <s>ergo & demonſtratio quæ vtitur motu, non erit ab
                <lb/>
              ipſo aliena. </s>
              <s>Sed hæc ſatis hactenus dubitata ſint. </s>
              <s>nunc docebo quid ſentiam. </s>
              <s>id verò
                <expan abbr="duorũ">duorum</expan>
                <expan abbr="capitũ">capitum</expan>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>