Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich - Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero

Scan	Original
71	65
72	66
73	67
74	68
75	69
76	70
77	71
78	72
79	73
80	74
81	75
82	76
83	77
84	78
85	79
86	80
87	81
88	82
89	83
90	84
91	85
92	86
93	87
94	88
95	89
96	90
97	91
98	92
99	93
100	94

8175OPTICAE LIBER III. henſio illius, quod comprehenditur ſecundum hunc modum, non eſt comprehenſio in fine certi-
tudinis. Pars autem ſecunda eſt per finem intuitionis, & per conſyderationem omnium intentio-
num, quæ ſunt in re uiſa apud comprehenſionem illius rei uiſæ, & cum cognitione præcedente: &
erit in maiori parte in tempore ſenſibili: & diuerſatur tempus ſecundum intentiones, quæ ſunt in
re uiſa. Et uiſio, quæ eſt ſecũdum hunc modum, per quem uiſibilia aſſueta comprehenduntur com-
prehenſione in fine certitudinis, non eſt niſi per intuitionem omnium intentionum, quæ ſunt in re
uiſa, & per conſyderationem omnium partium rei uiſæ, & per diſtinctionem omniũ intentionum,
quæ ſunt in re uiſa apud comprehenſionem rei uiſæ, ſiue præcognouerit illam rem ſiue non. Et iſta
certificatio, quæ eſt reſpectu ſenſus, eſt intentio certificata: & eſt dicere finem certificationis in iſtis
locis, finem illius, quod poteſt comprehendi à ſenſu. Et cum omnibus iſtis comprehẽſio uiſibilium
à uiſu eſt ſecundum fortitudinem uiſus: quoniam ſenſus uiſus oculorum diuerſatur ſecundum ui-
gorem & debilitatem. Secundum ergo iſtos modos erit comprehenſio uiſibilium à uiſu, & iſti ſunt
omnes modi uiſibiliũ. Et hoc eſt illud, quod intendebamus declarare in iſto capitulo. Et iam com-
pleuimus diuiſionem omnium uiſibilium, & diuiſionem omnium intentionum uiſibilium, & de-
clarauimus omnes intentiones, per quas uenit uiſus ad comprehenſionem uiſibilium & intentio-
num uiſibilium, & diſtinximus omnes partes, in quas diuiduntur omnes modi uiſionum. Et iſtæ
ſunt intentiones, quas intendebamus declarare in iſto tractatu.

ALHAZEN FILII

ALHAYZEN OPTICAE

LIBER TERTIVS.

TERTIVS tractat{us} eſt ex ſeptem capitulis. Primum capitulum eſt proœ-
mium. Secundum de ĳs, quæ debent præponi ſermoni in deceptionib{us} ui-
ſ{us}. Tertium de caußis, quib{us} deceptio accidit uiſui. Quartum in diſtin-
guendo deceptiones uiſ{us}. Quintum de qualitatib{us} deceptionum uiſ{us},
quæ fiunt ſolo ſenſu. Sextum de qualitatib{us} deceptionum uiſ{us}, quæ fiunt in cognitio-
ne. Septimum de qualitatib{us} deceptionum uiſ{us}, quæ fiunt in ratione.

PROOEMIVM LIBRI. CAP. 1.

1. Viſ{us} in perceptione uiſibilium aliquando allucinatur. 1 p 4.

DEclaratum eſt in primo tractatu & ſecundo, quomodo uiſus comprehendat uiſibilia ſecun-
dum quod ſunt, ſi comprehenſio eius fuerit rectè: & quomodo certificet formam uiſi: & quo
modo comprehendat unamquamque intentionum particularium, ſecundum quod eſt: &
quomodo certificet illam. Sed non omne comprehenſibile à uiſu, comprehẽditur ab eo ſecundum
quod eſt, neq; omne, quod uidetur ab aſpiciente comprehendi in rei ueritate, eſt rectè comprehen-
ſum. Sed multoties decipitur uiſus in multis eorum, quæ comprehendit ex uiſibilibus, & compre-
hendit illa alio modo ab eo, quo ſunt: & fortè percipit ſuam deceptionem etiam cum decipitur, &
fortè non, ſed reputat ſe benè comprehendere. Cum enim uiſus comprehenderit aliquod uiſum
per ſpatium remotum: tunc menſura eius uidebitur minor, quàm uera menſura: & quando illud
uiſum fuerit fortè propinquum uiſui: comprehendet menſuram eius maiorem uera. Et amplius,
quando uiſus comprehenderit quadratum, aut polygonum à remoto: comprehendet illud rotun-
dum, ſifuerit æqualium diametrorum: aut longum, ſi fuerit inæqualium diametrorum. Et ſi com-
prehenderit ſphæram à remotiſsimo, comprehendet eam planam. Et talia ſunt multa & multimo-
da: & omnia quæ ſunt comprehenſa à uiſu tali modo, ſunt fallibilia. Amplius, quando uiſus inſpe-
xerit aliquam ſtellam, comprehendet eam quieſcentem, licet ſtella tunc moueatur: & cũ inſpiciens
reuertetur ad ſcientiam: ſciet illam ſtellam moueri apud aſpectum: & cum inſpiciens diſtinxerit il-
lud: ſtatim comprehendet ſe decipi in hoc, quod comprehenderit de quiete ſtellæ. Et cum aliquis
inſpexerit aliquod indiuiduum ſuper faciem terræ à remotiſsimo interuallo, & illud indiuiduum
fuerit motum motu tardiſsimo, & non diu durauerit aſpectus: tunc in tali ſtatu aſpiciens compre-
hendet ipſum quieſcens: & ſi aſpiciens non perceperit antè motum illius indiuidui, & nõ diu dura-
uerit in eius oppoſitione: tunc non percipiet ſe eſſe deceptum in hoc, quod comprehẽdit de quiete
illius indiuidui: & in comprehenſione huius erit deceptus, & tamen non percipiet ſe decipi. Acci-
dit igitur uiſui deceptio in multis eorum, quæ comprehẽdit: & fortè percipitur ab eo, & fortè non.
Et cum in duobus libris pręcedentibus ſit declaratum, quomodo uiſus comprehendat uiſibilia, ſe-
cundum quod ſunt: In hoc autem capitulo declaratum eſt ex eis, quæ diximus, quòd multoties ac-
cidit uiſui deceptio in multis eorum, quæ comprehendit: remanet declarãdum, quare deceptio ac-
cidat uiſui, & quando, & quomodo. Nos autem in hoc tractatu contenti ſumus de deceptionibus
uiſus in eis, quæ comprehẽdit rectè: & declarabimus cauſſam in hoc, & diuerſitates deceptionum,
& quomodo accidat unaquæq; deceptio.

Page concordance

Text layer

Text normalization

Search

Scan	Original
71	65
72	66
73	67
74	68
75	69
76	70
77	71
78	72
79	73
80	74
81	75
82	76
83	77
84	78
85	79
86	80
87	81
88	82
89	83
90	84
91	85
92	86
93	87
94	88
95	89
96	90
97	91
98	92
99	93
100	94

Scan	Original
71	65
72	66
73	67
74	68
75	69
76	70
77	71
78	72
79	73
80	74
81	75
82	76
83	77
84	78
85	79
86	80
87	81
88	82
89	83
90	84
91	85
92	86
93	87
94	88
95	89
96	90
97	91
98	92
99	93
100	94

Scan	Original
71	65
72	66
73	67
74	68
75	69
76	70
77	71
78	72
79	73
80	74
81	75
82	76
83	77
84	78
85	79
86	80
87	81
88	82
89	83
90	84
91	85
92	86
93	87
94	88
95	89
96	90
97	91
98	92
99	93
100	94