1
phyſicis oſtenſo, & ibi noto ex hypotheſi.aEt quamuis motus ad primum philoſophum quoquo pacto
pertineat: at non ex motu ſimpliciter efficit ille propoſitum, ſed ex motu æterno, quod iam eſt philoſo
phi naturalis. Etiam quoddam aimus, ſubſtantias à materia ſecretas, quoad ſunt principia motus, attinere ad
naturalem; vt verò principia ſimpliciter entis ad primum philoſophum; ita oppugnabis eò promoueri
concluſionem quo illam effert medium. Cũm igitur medium ſit motus ęternus, ſolũm euehet hanc de
monſtrationem ad principium motus, quatenus huiuſmodi, nec quidquam amplius efficiet. Quod item
confirmatur, quõd auctore Ariſtotele mouentia, quæ ſunt immobilia, non ſunt phyſicæ contempla
tionis.At .n. (vt mea fert opinio) non modò motus eſt aliquid entis, ideoque de prima philoſophia; ſed etiam motus ęternus: ergo vt motus à primo philoſopho tractari poſſet, ſic etiam motus ęternus; qui tametſi phyſicè concluditur, non repugnat ordini methodi, vt eiſdem ferè modis & parum diffe
rentibus attributis à diuino concludatur ea facta tran$umptione, vt quod in tali corpore naturali
ſpectatur, & in hoc corpore accommodetur ad ſubſtantiam ſenſilem & communiter conſideratam;
veruntamen quòd non rerum ipſarum foret hoc diſcrimen, ſed modi quo res ipſæ ſpectantur: hinc
factum eſſe veriſimile eſt, vt in methodo diuina pro demonſtratis accipiatur, quod item alibi nos
in materiæ contemplatione factum fuiſſe diximus. Itaque & alibi demonſtratum, & propter com
moditatem in prima philoſophia ſuppoſitum potuit eſſe medium. Ad illud item quod ſecundo
loco opponitur. Aeternitatem motus attollere mentem noſtram ad intium motus per ſe, nec quic
quam prętereà de entis principio ſignificare. Tametſi eſt infringere auctoritatem Philoſophi, qui
8. Phyſ. vtilem ſpeculationem motus eſſe teſtatur, quòd etiam recludit viam ad primum principium,
πρὸς μέθοδον περὶ απχῆς τῆς πρώτης, quibus nubis manifeſto indicatur vel diuina methodus, vel via qua diuinus perducit nos in notitiam primi principij, & eius conſilium, qui nullam aliam viam
fuerit ingreſſus; etiam reſpondemus, cũm ex motu primo concluditur primus motor; nonexcludi
primum principium: nanque non excluditur primus motor ratione finis.At hoc modo primus
motor eſt principium etiam in prima philoſophia: ſic enim eſt principium omnis entis. Ergo dum
ſic tractatur; tractatur item vt principium entis.Idcirco & oſtenſio diuina. Atqui, inquies, id non
poterit præstare motus, quamuis æternus: neque .n. aliò mentem noſtram deducet, niſi eò vt illum cum relatione ad motum cognoſcamus. At tu nihil concedis & aliis attributis quæ conſequantur
entia ſine materia, nec viribus principiorum quæ, cũ patefacta ſunt, illuſtrant mentem, vt ſeipſa
nobis oſtendant, & illuminent alia quæ naſcuntur ex ipſis. Ad tertium patet ea quæ adducuntur
non privare phyſicum aliqua contemplatione primarum mentium; ſed exquiſita earum ſpecu
latione. Et quanquam non ſunt entia naturalia; nihilominus quia mouent naturaliter; & ſunt prin
cipia motus naturalis, eſſe item phyſicę contemplationis. Ita igitur vterque philoſophus, licet di
uerſa ratione tractabit entia ſeparata motuque vtetur.
pertineat: at non ex motu ſimpliciter efficit ille propoſitum, ſed ex motu æterno, quod iam eſt philoſo
phi naturalis. Etiam quoddam aimus, ſubſtantias à materia ſecretas, quoad ſunt principia motus, attinere ad
naturalem; vt verò principia ſimpliciter entis ad primum philoſophum; ita oppugnabis eò promoueri
concluſionem quo illam effert medium. Cũm igitur medium ſit motus ęternus, ſolũm euehet hanc de
monſtrationem ad principium motus, quatenus huiuſmodi, nec quidquam amplius efficiet. Quod item
confirmatur, quõd auctore Ariſtotele mouentia, quæ ſunt immobilia, non ſunt phyſicæ contempla
tionis.At .n. (vt mea fert opinio) non modò motus eſt aliquid entis, ideoque de prima philoſophia; ſed etiam motus ęternus: ergo vt motus à primo philoſopho tractari poſſet, ſic etiam motus ęternus; qui tametſi phyſicè concluditur, non repugnat ordini methodi, vt eiſdem ferè modis & parum diffe
rentibus attributis à diuino concludatur ea facta tran$umptione, vt quod in tali corpore naturali
ſpectatur, & in hoc corpore accommodetur ad ſubſtantiam ſenſilem & communiter conſideratam;
veruntamen quòd non rerum ipſarum foret hoc diſcrimen, ſed modi quo res ipſæ ſpectantur: hinc
factum eſſe veriſimile eſt, vt in methodo diuina pro demonſtratis accipiatur, quod item alibi nos
in materiæ contemplatione factum fuiſſe diximus. Itaque & alibi demonſtratum, & propter com
moditatem in prima philoſophia ſuppoſitum potuit eſſe medium. Ad illud item quod ſecundo
loco opponitur. Aeternitatem motus attollere mentem noſtram ad intium motus per ſe, nec quic
quam prętereà de entis principio ſignificare. Tametſi eſt infringere auctoritatem Philoſophi, qui
8. Phyſ. vtilem ſpeculationem motus eſſe teſtatur, quòd etiam recludit viam ad primum principium,
πρὸς μέθοδον περὶ απχῆς τῆς πρώτης, quibus nubis manifeſto indicatur vel diuina methodus, vel via qua diuinus perducit nos in notitiam primi principij, & eius conſilium, qui nullam aliam viam
fuerit ingreſſus; etiam reſpondemus, cũm ex motu primo concluditur primus motor; nonexcludi
primum principium: nanque non excluditur primus motor ratione finis.At hoc modo primus
motor eſt principium etiam in prima philoſophia: ſic enim eſt principium omnis entis. Ergo dum
ſic tractatur; tractatur item vt principium entis.Idcirco & oſtenſio diuina. Atqui, inquies, id non
poterit præstare motus, quamuis æternus: neque .n. aliò mentem noſtram deducet, niſi eò vt illum cum relatione ad motum cognoſcamus. At tu nihil concedis & aliis attributis quæ conſequantur
entia ſine materia, nec viribus principiorum quæ, cũ patefacta ſunt, illuſtrant mentem, vt ſeipſa
nobis oſtendant, & illuminent alia quæ naſcuntur ex ipſis. Ad tertium patet ea quæ adducuntur
non privare phyſicum aliqua contemplatione primarum mentium; ſed exquiſita earum ſpecu
latione. Et quanquam non ſunt entia naturalia; nihilominus quia mouent naturaliter; & ſunt prin
cipia motus naturalis, eſſe item phyſicę contemplationis. Ita igitur vterque philoſophus, licet di
uerſa ratione tractabit entia ſeparata motuque vtetur.
Genus ſubiectum naturalis philoſophiæ conſtituitur Cap. XII.
TAMETSI ſatis notuit quod'nam ſit propoſitum methodi naturalis, du ex obiectis rebus
ſcientias ſeparauimus; nanque ea ſibi vendicat phyſicus quę materiam motumque reſpiciunt: attamen hæ omnia ſolent ad vnum genus referri, quod vnum proprię ſubiectum eſt, quod pro
pter euidentiam excitat mentem noſtram ad eius principia, partes, proprietatesque perquirendas. & valet, opinor, multum ad abſoluendam methodum & dirigendas demonſtrationes quibus ſcien
tia comparanda eſt. Nam dum in pauca atque illa quidem generalia res contrahuntur, euitatur inanis
repetitio, dum quę communiter inſunt, in ſingulis recenſere cogimur, & dum quę ſingulis per acci
dens inhęrent, ad ea reuocantur quibus per ſe conueniunt.bItaque & hoc vnum veſtigandum eſt; &
nos rem quæ pluribus atque illis quidem non ſatis certis argumentis peragi ſolet, in pauca confere
mus, illa tantummodo perſequentes quę firmitatis aliquid & nouitastis in Lycęo pręſeferre videbun
tur. Etenim illud in primis accipiemus. cVnamquanque artem, ſiue ſcientiam conſiderari poſſe, vel
vt habitum eius, qui ſcit & exercet; ex quo ſcientia definita eſt habitus demonſtratione vtens; ars
verò habitus recta ratione efficiens: vel etiam, vt methodum, hoc eſt, quatenus literarum monimentis
commendatur, & traditur à pręceptore diſcenti. Sic non eadem eſt ethice vt habitus, & vt methodus. & habitus, vt in hac & cęteris artibus opere definitur. fruſtra .n. ſit medicus, niſi medeatur, & ędifi
cator, niſi ædificet. At methodus acquieſcit in ſola cognitione, eiusque proprium eſt oportuno tempore
illa exquirere quę in ſola contemplatione ſunt poſita. Nam medico ſatis eſt, ſi de loco ſuperiore
doceat artem, & auditorem pręceptis medicis informet. quicquid vlterius exhibebitur iam id non me
thodi, ſed habitus erit proprium, quod eſt actio, vel opus. Non deſunt habitus, à quibus actio & ef
fectio nulla expectatur, ſed ſola veritas attenditur, quos ſcientiæ nomine decoramus. Cùm igitur
habitus ſit duplex, etiam varia finis ſubiectique ratio, vnde habitus definiri ſolent, ſatuenda erit. At
que in arte quę reſpicit opus vltra veritatem, alius erit finis eius partis quę methodus eſt. alia ma
teria; atque habitus ipſius. ſiquidem finis huius ſit opus: methodi verò id quod cognoscendum eſt.& hęc eadem materia methodi; habitus autem alia materia. Exemplig. facultatis medicæ finis eſt bona
valetudo, huc enim vniverſa medici munera ſpectant & hic finiuntur. ſubiectum cui bona valetu
ſcientias ſeparauimus; nanque ea ſibi vendicat phyſicus quę materiam motumque reſpiciunt: attamen hæ omnia ſolent ad vnum genus referri, quod vnum proprię ſubiectum eſt, quod pro
pter euidentiam excitat mentem noſtram ad eius principia, partes, proprietatesque perquirendas. & valet, opinor, multum ad abſoluendam methodum & dirigendas demonſtrationes quibus ſcien
tia comparanda eſt. Nam dum in pauca atque illa quidem generalia res contrahuntur, euitatur inanis
repetitio, dum quę communiter inſunt, in ſingulis recenſere cogimur, & dum quę ſingulis per acci
dens inhęrent, ad ea reuocantur quibus per ſe conueniunt.bItaque & hoc vnum veſtigandum eſt; &
nos rem quæ pluribus atque illis quidem non ſatis certis argumentis peragi ſolet, in pauca confere
mus, illa tantummodo perſequentes quę firmitatis aliquid & nouitastis in Lycęo pręſeferre videbun
tur. Etenim illud in primis accipiemus. cVnamquanque artem, ſiue ſcientiam conſiderari poſſe, vel
vt habitum eius, qui ſcit & exercet; ex quo ſcientia definita eſt habitus demonſtratione vtens; ars
verò habitus recta ratione efficiens: vel etiam, vt methodum, hoc eſt, quatenus literarum monimentis
commendatur, & traditur à pręceptore diſcenti. Sic non eadem eſt ethice vt habitus, & vt methodus. & habitus, vt in hac & cęteris artibus opere definitur. fruſtra .n. ſit medicus, niſi medeatur, & ędifi
cator, niſi ædificet. At methodus acquieſcit in ſola cognitione, eiusque proprium eſt oportuno tempore
illa exquirere quę in ſola contemplatione ſunt poſita. Nam medico ſatis eſt, ſi de loco ſuperiore
doceat artem, & auditorem pręceptis medicis informet. quicquid vlterius exhibebitur iam id non me
thodi, ſed habitus erit proprium, quod eſt actio, vel opus. Non deſunt habitus, à quibus actio & ef
fectio nulla expectatur, ſed ſola veritas attenditur, quos ſcientiæ nomine decoramus. Cùm igitur
habitus ſit duplex, etiam varia finis ſubiectique ratio, vnde habitus definiri ſolent, ſatuenda erit. At
que in arte quę reſpicit opus vltra veritatem, alius erit finis eius partis quę methodus eſt. alia ma
teria; atque habitus ipſius. ſiquidem finis huius ſit opus: methodi verò id quod cognoscendum eſt.& hęc eadem materia methodi; habitus autem alia materia. Exemplig. facultatis medicæ finis eſt bona
valetudo, huc enim vniverſa medici munera ſpectant & hic finiuntur. ſubiectum cui bona valetu