Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="62"/>
                <arrow.to.target n="marg581a"/>
              phyſicis
                <expan abbr="oſtẽſo">oſtenſo</expan>
              , & ibi noto ex hypotheſi.
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              </s>
              <s>Et
                <expan abbr="quãuis">quamuis</expan>
              motus ad
                <expan abbr="primũ">primum</expan>
                <expan abbr="philoſophũ">philoſophum</expan>
              quoquo pacto
                <arrow.to.target n="marg581b"/>
                <lb/>
              pertineat: at
                <expan abbr="">non</expan>
              ex motu ſimpliciter efficit ille
                <expan abbr="propoſitũ">propoſitum</expan>
              , ſed ex motu æterno, quod
                <expan abbr="">iam</expan>
              eſt philoſo
                <lb/>
              phi naturalis. </s>
              <s>
                <expan abbr="Etiã">Etiam</expan>
                <expan abbr="qc̃">quoddam</expan>
              aimus,
                <expan abbr="ſubſtãtias">ſubſtantias</expan>
              à materia ſecretas, quoad ſunt principia motus, attinere ad
                <lb/>
                <expan abbr="naturalẽ">naturalem</expan>
              ; </s>
              <s>vt verò principia ſimpliciter entis ad
                <expan abbr="primũ">primum</expan>
                <expan abbr="philoſophũ">philoſophum</expan>
              ; ita oppugnabis eò promoueri
                <lb/>
                <expan abbr="cõcluſionem">concluſionem</expan>
              quo
                <expan abbr="illã">illam</expan>
              effert medium. </s>
              <s>Cũm igitur
                <expan abbr="mediũ">medium</expan>
              ſit motus ęternus, ſolũm euehet hanc
                <expan abbr="demonſtrationẽ">de
                  <lb/>
                monſtrationem</expan>
              ad
                <expan abbr="principiũ">principium</expan>
              motus, quatenus huiuſmodi, nec
                <expan abbr="quidquã">quidquam</expan>
              amplius efficiet. </s>
              <s>Quod
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
                <lb/>
              confirmatur, quõd auctore Ariſtotele mouentia, quæ ſunt immobilia,
                <expan abbr="">non</expan>
              ſunt phyſicæ
                <expan abbr="cõtemplationis">contempla
                  <lb/>
                tionis</expan>
              .</s>
              <s>At .n. (vt mea fert opinio)
                <expan abbr="">non</expan>
              modò motus eſt aliquid entis,
                <expan abbr="ideoq̀.">ideoque</expan>
              de prima philoſophia; ſed
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              motus ęternus: </s>
              <s>ergo vt motus à primo philoſopho tractari poſſet, ſic
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              motus ęternus; qui tametſi phyſicè
                <expan abbr="cõcluditur">concluditur</expan>
              ,
                <expan abbr="">non</expan>
              repugnat ordini methodi, vt eiſdem ferè modis &
                <expan abbr="parũ">parum</expan>
              diffe­
                <lb/>
              rentibus attributis à diuino concludatur ea facta tran$umptione, vt quod in tali corpore naturali
                <lb/>
              ſpectatur, & in hoc corpore accommodetur ad ſubſtantiam ſenſilem &
                <expan abbr="cõmuniter">communiter</expan>
                <expan abbr="conſideratã">conſideratam</expan>
              ;
                <lb/>
              </s>
              <s>veruntamen quòd non rerum
                <expan abbr="ipſarũ">ipſarum</expan>
              foret hoc diſcrimen, ſed modi quo res ipſæ ſpectantur: hinc
                <lb/>
              factum eſſe veriſimile eſt, vt in methodo diuina pro
                <expan abbr="demõſtratis">demonſtratis</expan>
              accipiatur, quod item alibi nos
                <lb/>
              in materiæ contemplatione factum fuiſſe diximus. </s>
              <s>Itaque & alibi demonſtratum, & propter
                <expan abbr="cõmoditatem">com­
                  <lb/>
                moditatem</expan>
              in prima philoſophia ſuppoſitum potuit eſſe medium. </s>
              <s>Ad illud item quod ſecundo
                <arrow.to.target n="marg581c"/>
                <lb/>
              loco opponitur. </s>
              <s>Aeternitatem motus attollere mentem
                <expan abbr="noſtrã">noſtram</expan>
              ad intium motus per ſe, nec quic­
                <lb/>
              quam prętereà de entis principio ſignificare. </s>
              <s>Tametſi eſt infringere auctoritatem Philoſophi, qui
                <lb/>
              8. Phyſ. vtilem ſpeculationem motus eſſe teſtatur, quòd etiam recludit viam ad
                <expan abbr="primũ">primum</expan>
                <expan abbr="principiũ">principium</expan>
              ,
                <lb/>
                <foreign lang="grc">πρὸς μέθοδον περὶ απχῆς τῆς πρώτης</foreign>
              , quibus nubis manifeſto indicatur vel diuina methodus, vel via qua diuinus perducit nos in
                <expan abbr="notitiã">notitiam</expan>
              primi principij, & eius
                <expan abbr="cõſilium">conſilium</expan>
              , qui nullam aliam
                <expan abbr="viã">viam</expan>
                <lb/>
              fuerit ingreſſus; </s>
              <s>etiam reſpondemus, cũm ex motu primo
                <expan abbr="cõcluditur">concluditur</expan>
              primus motor;
                <expan abbr="">non</expan>
              excludi
                <lb/>
              primum principium: </s>
              <s>nanque non excluditur primus motor ratione finis.</s>
              <s>At hoc modo primus
                <lb/>
              motor eſt principium etiam in prima philoſophia: </s>
              <s>ſic enim eſt principium omnis entis. </s>
              <s>Ergo
                <expan abbr="">dum</expan>
                <lb/>
              ſic tractatur; tractatur item vt principium entis.</s>
              <s>Idcirco & oſtenſio diuina. </s>
              <s>Atqui, inquies, id non
                <lb/>
              poterit præstare motus, quamuis æternus: neque .n. aliò mentem noſtram deducet, niſi eò vt
                <expan abbr="illũ">illum</expan>
              cum relatione ad motum cognoſcamus. </s>
              <s>At tu nihil
                <expan abbr="cõcedis">concedis</expan>
              & aliis attributis quæ conſequantur
                <lb/>
              entia ſine materia, nec viribus principiorum quæ, cũ patefacta ſunt, illuſtrant mentem, vt ſeipſa
                <lb/>
              nobis oſtendant, & illuminent alia quæ naſcuntur ex ipſis. </s>
              <s>Ad tertium patet ea quæ adducuntur
                <lb/>
              non privare phyſicum aliqua contemplatione primarum mentium; </s>
              <s>ſed exquiſita earum ſpecu­
                <arrow.to.target n="marg581d"/>
                <lb/>
              latione. </s>
              <s>Et
                <expan abbr="quanquã">quanquam</expan>
              non ſunt entia naturalia; nihilominus quia mouent naturaliter; & ſunt prin­
                <lb/>
              cipia motus naturalis, eſſe item phyſicę contemplationis. </s>
              <s>Ita igitur vterque philoſophus, licet di­
                <lb/>
              uerſa ratione tractabit entia ſeparata
                <expan abbr="motuq̀.">motuque</expan>
              vtetur.</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Genus ſubiectum naturalis philoſophiæ conſtituitur </s>
              <s>Cap. XII
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>TAMETSI ſatis notuit quod'nam ſit propoſitum methodi naturalis, du ex obiectis rebus
                <lb/>
              ſcientias ſeparauimus; nanque ea ſibi vendicat phyſicus quę materiam
                <expan abbr="motumq̀">motumque</expan>
                <expan abbr="reſpiciũt">reſpiciunt</expan>
              : </s>
              <s>attamen hæ omnia ſolent ad vnum genus referri, quod vnum proprię ſubiectum eſt, quod pro­
                <lb/>
              pter euidentiam excitat mentem noſtram ad eius principia, partes,
                <expan abbr="proprietatesq̀.">proprietatesque</expan>
              perquirendas. </s>
              <s>& valet, opinor, multum ad
                <expan abbr="abſoluendã">abſoluendam</expan>
              methodum & dirigendas demonſtrationes quibus ſcien
                <lb/>
              tia
                <expan abbr="cõparanda">comparanda</expan>
              eſt. </s>
              <s>Nam dum in pauca atque illa
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              generalia res
                <expan abbr="cõtrahuntur">contrahuntur</expan>
              , euitatur inanis
                <lb/>
              repetitio, dum quę
                <expan abbr="cõmuniter">communiter</expan>
              inſunt, in ſingulis recenſere cogimur, & dum quę ſingulis per acci­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg581e"/>
              dens inhęrent, ad ea reuocantur quibus per ſe conueniunt.
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              </s>
              <s>Itaque & hoc
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
                <expan abbr="veſtigandũ">veſtigandum</expan>
              eſt; &
                <lb/>
              nos rem quæ pluribus atque illis
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              non ſatis certis argumentis peragi ſolet, in pauca confere
                <lb/>
              mus, illa
                <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan>
                <expan abbr="perſequẽtes">perſequentes</expan>
              quę firmitatis aliquid & nouitastis in Lycęo pręſeferre videbun
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg581f"/>
              tur. </s>
              <s>Etenim illud in primis accipiemus.
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              </s>
              <s>Vnamquanque
                <expan abbr="artẽ">artem</expan>
              , ſiue ſcientiam conſiderari poſſe, vel
                <arrow.to.target n="marg581g"/>
                <lb/>
              vt
                <expan abbr="habitũ">habitum</expan>
              eius, qui ſcit & exercet; ex quo ſcientia definita eſt habitus demonſtratione vtens; </s>
              <s>ars
                <lb/>
              verò habitus recta ratione efficiens: vel
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              , vt
                <expan abbr="methodũ">methodum</expan>
              , hoc eſt, quatenus
                <expan abbr="literarũ">literarum</expan>
              monimentis
                <lb/>
                <expan abbr="cõmendatur">commendatur</expan>
              , & traditur à pręceptore diſcenti. </s>
              <s>Sic non
                <expan abbr=" eadẽ">eadem</expan>
              eſt ethice vt habitus, & vt methodus. </s>
              <s>& habitus, vt in hac & cęteris artibus opere definitur. </s>
              <s>fruſtra .n. ſit medicus, niſi medeatur, & ędifi
                <lb/>
              cator, niſi ædificet. </s>
              <s>At methodus acquieſcit in ſola cognitione,
                <expan abbr="eiusq̀">eiusque</expan>
                <expan abbr="propriũ">proprium</expan>
              eſt oportuno
                <expan abbr="tẽpore">tempore</expan>
                <lb/>
              illa exquirere quę in ſola contemplatione ſunt poſita. </s>
              <s>Nam medico ſatis eſt, ſi de loco ſuperiore
                <lb/>
              doceat
                <expan abbr="artẽ">artem</expan>
              , &
                <expan abbr="auditorẽ">auditorem</expan>
              pręceptis medicis informet. </s>
              <s>quicquid vlterius exhibebitur iam id
                <expan abbr="">non</expan>
              me
                <lb/>
              thodi, ſed habitus erit
                <expan abbr="propriũ">proprium</expan>
              , quod eſt actio, vel opus. </s>
              <s>Non deſunt habitus, à quibus actio & ef­
                <lb/>
              fectio nulla expectatur, ſed ſola veritas attenditur, quos ſcientiæ nomine decoramus. </s>
              <s>Cùm igitur
                <lb/>
              habitus ſit duplex,
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              varia finis
                <expan abbr="ſubiectiq̀">ſubiectique</expan>
              ratio, vnde habitus definiri ſolent, ſatuenda erit. </s>
              <s>At­
                <lb/>
              que in arte quę reſpicit opus vltra
                <expan abbr="veritatẽ">veritatem</expan>
              , alius erit finis eius partis quę methodus eſt. </s>
              <s>alia ma­
                <lb/>
              teria; atque habitus ipſius. </s>
              <s>
                <expan abbr="ſiquidẽ">ſiquidem</expan>
              finis huius ſit opus: methodi verò id quod cognoscendum eſt.</s>
              <s>& hęc
                <expan abbr="eadẽ">eadem</expan>
              materia methodi; habitus autem alia materia. </s>
              <s>Exemplig. facultatis medicæ finis eſt bona
                <lb/>
              valetudo, huc enim vniverſa medici munera ſpectant & hic finiuntur. </s>
              <s>
                <expan abbr="ſubiectũ">ſubiectum</expan>
              cui bona valetu</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>