Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Table of figures

< >
[Figure 61]
[Figure 62]
[Figure 63]
[Figure 64]
[Figure 65]
[Figure 66]
[Figure 67]
[Figure 68]
[Figure 69]
[Figure 70]
[Figure 71]
[Figure 72]
[Figure 73]
[Figure 74]
[Figure 75]
[Figure 76]
[Figure 77]
[Figure 78]
[Figure 79]
[Figure 80]
[Figure 81]
[Figure 82]
[Figure 83]
[Figure 84]
[Figure 85]
[Figure 86]
[Figure 87]
[Figure 88]
[Figure 89]
[Figure 90]
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.003452">
                <pb pagenum="434" xlink:href="016/01/083.jpg"/>
              adhæſerint virgæ, tunc planum illud, &
                <lb/>
              verè planum eſt, & tale in quod ducta ex
                <lb/>
              centro terræ linea perpendicularis eſt, &
                <lb/>
              hoc planum ad altitudinem ſumendam ido­
                <lb/>
              neum eſt. </s>
              <s id="s.003453">Quòd ſi vel dum hæret circulus pla­
                <lb/>
              no perpendicula non hærent, aut dum hæ­
                <lb/>
              rent perpendicula, circulus ab aliqua parte
                <lb/>
              planum non tangit, planum illud non eſt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg425"/>
                <lb/>
              idoneum. </s>
              <s id="s.003454">Quare ſi velis hac cura carere,
                <lb/>
              virgam tabulæ planæ & leni magnæ ad per­
                <lb/>
              pendiculum infige, & tunc vbicunque tabu­
                <lb/>
              lam collocaueris, vt perpendicula tangant
                <lb/>
              virgam, opportunum tibi planum inueniſſe
                <lb/>
              perſuadeto. </s>
              <s id="s.003455">Quòd ſi magnitudinem poſtmo­
                <lb/>
              dum ſyderis etiam ſcire libeat, ex vmbræ
                <lb/>
              fine ( vt dixi ſuperius ) cùm iam altitudinem
                <lb/>
              noueris potes inuenire. </s>
              <s id="s.003456">Verum, quia ſcire
                <lb/>
              hunc vmbræ finem eſt operoſum, & non
                <lb/>
              omninò leue,
                <expan abbr="">tum</expan>
              maximè in aliis ſyderibus à
                <lb/>
              Sole & Luna, hoc alia via facillimè aſſeque­
                <lb/>
              ris. </s>
              <s id="s.003457">Sume in planiſpherio dimetientem ſyde­
                <lb/>
              ris, quem duplica & ei decimamnonam par­
                <lb/>
              tem adde, & cum hoc diuide ſemper ſeptem
                <lb/>
              millia & ducenta, & numerus proueniens
                <lb/>
              eſt proportio altitudinis ad dimentientem ſy­
                <lb/>
              deris. </s>
              <s id="s.003458">Cùm igitur altitudinem ſyderis iam
                <lb/>
              cognitam habeas, & proportionem altitu­
                <lb/>
              dinis ad dimentientem, palàm eſt dimentien­
                <lb/>
              tem cognitam eſſe. </s>
              <s id="s.003459">Velut ponamus dime­
                <lb/>
              tientem ſyderis minuta nouem cum dimidio,
                <lb/>
              duplicabo hæc, & fient minuta decem & no­
                <lb/>
              uem: quibus addam ſemper partem deci­
                <lb/>
              mam nonam, ob magnitudinem dimetien­
                <lb/>
              tis in tabula, & fient minuta viginti: diuido
                <lb/>
              ſeptem millia ducenta. </s>
              <s id="s.003460">& ſunt minuta dime­
                <lb/>
              tientis, & exeunt trecenta ſexaginta, & ideo
                <lb/>
              manifeſtum eſt ex hoc, dimetientem eius ſy­
                <lb/>
              deris eſſe ſuæ altitudinis partem trecenteſi­
                <lb/>
              mam ac ſexageſimam. </s>
              <s id="s.003461">Ergo quantum vtili­
                <lb/>
              tatis præbeat, & quàm ſubtilis ſit contem­
                <lb/>
              platio radiorum, ex his omnibus patet: à
                <lb/>
              cæteris autem menſuris, vt de quibus tra­
                <lb/>
              ctauerim in lib. 12. perfecti operis, nunc ab­
                <lb/>
              ſtinebo. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003462">
                <margin.target id="marg424"/>
              Lib.1. propo­
                <lb/>
              ſitione 23.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003463">
                <margin.target id="marg425"/>
              Syderum
                <lb/>
              magnitudo
                <lb/>
              quomodo fa­
                <lb/>
              cilè dignoſ­
                <lb/>
              catur.</s>
            </p>
            <figure id="id.016.01.083.1.jpg" xlink:href="016/01/083/1.jpg" number="63"/>
            <p type="main">
              <s id="s.003464">
                <emph type="center"/>
              LIBER QVINTVS,
                <emph.end type="center"/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003465">
                <emph type="center"/>
              De Miſtione & Miſtis imperfectè, ſeu
                <lb/>
              Metallicis.
                <emph.end type="center"/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003466">HACTENVS igitur quinque
                <lb/>
              fermè partes totius operis ſunt
                <lb/>
              abſolutæ, ſcilicet de principiis
                <lb/>
              occultioribus, materia, forma,
                <lb/>
              vacuo, corporum vnitione pri­
                <lb/>
              mo. </s>
              <s id="s.003467">De elementis ſecundo, quoniam prin­
                <lb/>
              cipia eſſent integra, abſoluta & manife­
                <lb/>
              ſta. </s>
              <s id="s.003468">Tertio de cœlo. </s>
              <s id="s.003469">Quarto de lumine &
                <lb/>
              luce. </s>
              <s id="s.003470">Quintam partem, quæ eſt de his quæ
                <lb/>
              apparent, non plenè abſoluimus, cùm mul­
                <lb/>
              ta deſint, quæ ad aures & alios ſenſus, tum
                <lb/>
              mentem & etiam ad oculos pertinent. </s>
              <s id="s.003471">Nunc
                <lb/>
              igitur de miſtis agendum erit: nam miſta
                <lb/>
              primis illis indigent, tum elementis de cœ­
                <lb/>
              lo, & lumine, lucéque, propterea de illis
                <lb/>
              primùm tractauimus. </s>
              <s id="s.003472">Indigere autem miſta
                <lb/>
              ipſa cœlo, & quantum cœli conſtitutio in
                <lb/>
              hæc poſſit inferiora, manifeſtis argumentis
                <lb/>
              depræhendere licet. </s>
              <s id="s.003473">Nam farina quæ Augu­
                <lb/>
              ſto menſe è frumento in mola confecta eſt,
                <lb/>
              toto anno apud nos ſeruari ſolet incorrupta.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg426"/>
                <lb/>
              Et zethum quod Martij luna fit, ferunt du­
                <lb/>
              rare toto anno cum æſtate diebus 20. hyeme
                <lb/>
              duobus menſibus maneat incorruptum. </s>
              <s id="s.003474">Re­
                <lb/>
              ferunt Gedanenſe zethum in decem annos,
                <lb/>
              nonnunquam in viginti perdurare, nec aceſ
                <lb/>
              cere, nec muceſcere, quod aqua Martia con­
                <lb/>
              ficiatur: alia cauſa eſſe poteſt, quòd Martio
                <lb/>
              menſe ſemina adhuc viuunt lupi ſalictarij,
                <lb/>
              humidum autem tunc planè conſumptum
                <lb/>
              eſt: maximè enim diſtat à tempore, quo
                <lb/>
              collectum fuit ſemen illud, ob id efficacem
                <lb/>
              & minimè humidum biriam ſeu ceruiſiam
                <lb/>
              ( ſic enim vocant Germani zethum ) effi­
                <lb/>
              cere poteſt. </s>
              <s id="s.003475">Efficax eſt tunc ſemen, quo­
                <lb/>
              niam ſoleat eo tempore pullulare. </s>
              <s id="s.003476">Infini­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg427"/>
                <lb/>
              ta ſunt huius rei experimenta: nam Ver­
                <lb/>
              giliæ herbæ cum ſtellis eiuſdem nomi­
                <lb/>
              nis oriuntur & occidunt. </s>
              <s id="s.003477">Sed illud ſo­
                <lb/>
              lum repetere cogor, miſta hæc omnia,
                <lb/>
              ſolo duntaxat homine excepto, terra &
                <lb/>
              aqua, & cœleſti calore conſtare. </s>
              <s id="s.003478">Ho­
                <lb/>
              rum pars ſub terra latitat, alia in vndis,
                <lb/>
              alia verò ſupra terram: nunc autem de
                <lb/>
              his quæ natura latitant, dicere propoſitum
                <lb/>
              eſt. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003479">
                <margin.target id="marg426"/>
              Lunæ pro ze­
                <lb/>
              tho
                <expan abbr="conficiẽ-do">conficien­
                  <lb/>
                do</expan>
              , & farina
                <lb/>
              conſeruanda
                <lb/>
              obſeruatio.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003480">
                <margin.target id="marg427"/>
              Vergiliarum
                <lb/>
              herbarum
                <lb/>
              mirum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003481">Plin. lib.18
                <lb/>
              cap.27.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003482">Quæcunque igitur miſta ſub terra, aquiſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg428"/>
                <lb/>
              ve ſunt motus expertia, in quatuor genera
                <lb/>
              diuidunt, terras, ſuccos, lapides, metalla.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003483">Non poſſe autem plura eſſe, hoc oſtendi­
                <lb/>
              tur argumento: nam vel liqueſcunt, & re­
                <lb/>
              deuntia in propriam formam dura manent,
                <lb/>
              & hæc metalla vocantur. </s>
              <s id="s.003484">Nihil enim aliud
                <lb/>
              eſt metallum, quàm quod liqueſcere poteſt,
                <lb/>
              & cum redit, durum manet. </s>
              <s id="s.003485">Durum autem
                <lb/>
              duobus modis intelligo, quod non facilè ce­
                <lb/>
              dat, nec facilè frangitur: tale autem omne
                <lb/>
              manifeſtum eſt quod duci poteſt: vnde bitu­
                <lb/>
              men ducitur, & non reſiſtit: cryſtallus reſiſtit,
                <lb/>
              & melius ſtibium, ſed non ducuntur, ideo
                <lb/>
              percuſſa facilè fraguntur. </s>
              <s id="s.003486">Quod verò liqueſ­
                <lb/>
              cit, & dum redit, durum non eſt, ſuccus voca­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.003487">Quod omninò non liqueſcit, vel du­
                <lb/>
              rum eſt, & vocatur lapis: vel molle, &
                <lb/>
              facillimè in minima tranſiens, & vocatur
                <lb/>
              terra. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003488">
                <margin.target id="marg428"/>
              Genera om­
                <lb/>
              nia eorum
                <lb/>
              quæ ſub ter­
                <lb/>
              ra
                <expan abbr="latẽt">latent</expan>
              qua­
                <lb/>
              tuor eſſe de­
                <lb/>
              monſtratur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003489">Præter hæc tamen quatuor, permiſta ex
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg429"/>
                <lb/>
              his ſunt alia plura genera corporum. </s>
              <s id="s.003490">Quòd
                <lb/>
              ſi rectè qui numerare ſciat, vndecim, nec
                <lb/>
              plura eſſe comperiet. </s>
              <s id="s.003491">Simplicium exempla </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>