1
do comparatur, quod eſt corpus humanum. nanque illud eſt, quod affici oportet vt bene valeat:
hoc ſecatur, vritur, purgatur, inediam patitur, in hoc eſt bona valetudo, vt in ſubiecto. Sed in me
thodo non erit finis opus, vt bona valetudo; nihil enim docendo efficitur; ſed explicari volunt
cauſſæ, proprietates, & partes eius ſubiecti quod poteſt obtinere bonam valetudinem, quatenus
huiuſmodi. nanque horum noſcendorum gratia laboramus, eisque. cognitis acquieſcimus, cumque.
talem reddiderit medicus auditorem, vt hæc optimè teneat, finem ſe docendo feciſſe putat. & hoc
eſt ſubiectum, quia ſubiectum eſt id cuius principia, partes, & affectiones exponuntur. Itaque idem
eſt in methodo finis & ſubiectum. In ſcientiis igitur, in quibus nulla ratio operis habetur, idem
erit ſubiectum, idemque finis habitus & methodi. quapropter etiam σκοπὸσ ſeu propoſitum
vocatur à Gręcis. Quanquàm ego latius patere puto vim ſcopi, quàm ſubiecti. Quandò ſubiectum
ſcientiæ totius appello, ad quod omnia referuntur in illa ſcientia, & quod per ſe expetitur & ex
plicatur, σκαπὸν verò, quod etiam alterius gratia tractatur. Sic ortum & interitum, non ſubie
ctum, ſed ſcopum conſtituam, quia propter aliud tractatur, illud ſubiectum perhibebo propter
quod conſideratur ortus. Itaque faciam, vt ſubiectum per omnes partes alicuius ſcientiæ perti
neat, vt id ad quod ſemper ea referantur quæ in ſingulis ſcientiæ partibus exponuntur non ali
quod generale quod partes & proprietates contineat, motus auctoritate. Ariſtotelis 1. Poſt.
analyt. & 4. primæ philoſophiæ, vbi ens ipſe conſtituit ſubiectum, non quod omnia generatim
complectitur, ſed cuius principia, partes, & propria veſtigantur. Hoc verò vnum eſſe debet, vel
vniuocè, vel vt ad vnum quod ſanè latius accipiendum eſſe duco, vt non modò illud, cuius id
quod primum eſt in notione formali reliquorum includatur, velut ſubſtantia in notione acciden
tis, verùm etiam quomodocunque in alio includatur, vt cauſſa, per quam explicatur quid eſt lo
gicè. Genus igitur, quod res materiatas & ſenſiles complecteretur, variis modis conſtituêre, qui
Ariſtotelis veſtigia ſecuti ſunt. Cùm enim ens ſimpliciter à primo philoſopho tractaretur, a reli
quæ ſcientiæ portionem entis acciperent, eam entis portionem vel generis ſubalterni nomine ex
preſſere, vtputa, ſubſtantiæ corporis, vel aliquam conditionem ad ens, ſubſtantiam, corpusúe ad
iecere, velut quòd ſit mobile, aut naturale. Sic cùm corpus eſſet per ſe quantum quod mathema
ticæ conſiderationis eſſe videbatur, vt ipſum à mathematico ſeiungerent, adiunxere quoque con
ſimiles differentias quæ ipſum limitarent. Videamus nunc, quid mouerit illos, vt hoc potius, quam
illud approbarent. D. quidem Thomas accepit ens ea ratione perſuaſus, nimirum. Illud eſſe ſub
iectum, cui primo & per ſe prima affectio conueniret, atqui prima affectio motus eſt: is autem
conuenit ènti primò; ſiquidem illi primò conuenire putandum eſt, per quod definitur. Sed mo
tus definitur per ens: ita enim definitur. Actus eius quod eſt in potentia, quatenus in potentia.
Subiectum igitur eſt ens. Quia verò credendum eſt D. Thomam non accepiſſe ens vniuersè: quia
non omnia ſunt capacia motus, Deus enim prorſus immobilis eſt veritati conſentaneum eſſe vi
detur, etiam ens conditione mobilitatis eſſe reſtrictum & illud ens pro ſubiecto fuiſſe receptum
quod haberet in ſeipſo principia motus. At qui ſi ita eſt, cur mobile magis appellatur, quàm na
turale? quę ratio mutandi conditionem & formulam ſubiecti? Rurſus cur ens potius quàm ſub
ſtantia? quandò ſubſtantia mobilis eſt, vbi in ſeipſa principia motus habeat. & mutatio in ſub
iecto videatur eſſe ſubſtantia, cùm anima ſit ſubſtantia, ad quam mutatio quoque pertinere poteſt,
vt ipſe D. Thomas aſſeuerat, nec repugnat Ariſtoteles, qui dum motum manifeſtiſsimum eſſe oſten
dit, etiam motum phantaſiæ complexus eſt. Prętereà, ſi reſtringitur ens nouam notionem facit,
vt cum animali rationis compos accedit. itaque non amplius ens ſimpliciter: aut ſi ens ſimplici
ter, affectio illius propria non erit: quippe quòd latius pateat ſubiectum, quàm appoſita conditio.
Mitto quòd ſubiectum debet eſſe abſolutè primum, ita vt in ea facultate cui ſubiicitur, demonſtrari
non poſsit. At mobile per naturale de ſubiecto demonſtratur. b Mitto etiam illa quę obiecit Aegi
dius, vtputa, quòd phyſica ſubalterna foret primæ philoſophiæ. Tùm etiam quòd ens mobile ſit
diuinę conſiderationis. quorum alterum ita probabat. quòd cùm ens mobile ſit pars entis, & acci
piat conditionem quę non fluit ab eius principiis, illi ineſt per accidens. at vbi condition per acci
dens alicui parti ſuperueniat, ibi intercedit affinitas ſubalternationis. Itaque phyſica erit ſubal
terna, id verò vt abſurdum reputari debet. Alterum verò quòd illa conſideratio phyſica non eſſet:
ſiquidem prima philoſophia ſpectat ens, eiusque. partes, & modos, ac differentias per quæ illud cone
proximè diuiditur. Ergo cùm per mobile & immobile diuidatur ens, efficitur, vt ens mobile non
ſanè phyſicę ſit contemplationis, ſed primę philoſophię. Mitto hæc, inquàm, vel quia controuerſa
ſunt cùm apud nos, tùm apud alios; & quia, vel non conſentiunt cum iis quę anteà conſtituimus,
vel quòd falſa videntur, nullam vim afferunt. Nam quod ad primum illud ſpectatur. & primum &
ſecundum continent propoſitiones repugnantes. etenim mobile, vt conditio quę per accidens enti
inſit, accipitur. poſt verò, vt pars, modus, ſeu differentia entis. declaret nobis animi ſui ſententiam
Aegidius. Nam ſi conditio per accidens eſt; ergo falſum eſt ſecundum argumentum: nempe quòd conſide
rare ens mobile ſit munus primi philoſophi. pulla enim ſcientia ſpectat illa quę inſunt per accidens.
do comparatur, quod eſt corpus humanum. nanque illud eſt, quod affici oportet vt bene valeat:
hoc ſecatur, vritur, purgatur, inediam patitur, in hoc eſt bona valetudo, vt in ſubiecto. Sed in me
thodo non erit finis opus, vt bona valetudo; nihil enim docendo efficitur; ſed explicari volunt
cauſſæ, proprietates, & partes eius ſubiecti quod poteſt obtinere bonam valetudinem, quatenus
huiuſmodi. nanque horum noſcendorum gratia laboramus, eisque. cognitis acquieſcimus, cumque.
talem reddiderit medicus auditorem, vt hæc optimè teneat, finem ſe docendo feciſſe putat. & hoc
eſt ſubiectum, quia ſubiectum eſt id cuius principia, partes, & affectiones exponuntur. Itaque idem
eſt in methodo finis & ſubiectum. In ſcientiis igitur, in quibus nulla ratio operis habetur, idem
erit ſubiectum, idemque finis habitus & methodi. quapropter etiam σκοπὸσ ſeu propoſitum
vocatur à Gręcis. Quanquàm ego latius patere puto vim ſcopi, quàm ſubiecti. Quandò ſubiectum
ſcientiæ totius appello, ad quod omnia referuntur in illa ſcientia, & quod per ſe expetitur & ex
plicatur, σκαπὸν verò, quod etiam alterius gratia tractatur. Sic ortum & interitum, non ſubie
ctum, ſed ſcopum conſtituam, quia propter aliud tractatur, illud ſubiectum perhibebo propter
quod conſideratur ortus. Itaque faciam, vt ſubiectum per omnes partes alicuius ſcientiæ perti
neat, vt id ad quod ſemper ea referantur quæ in ſingulis ſcientiæ partibus exponuntur non ali
quod generale quod partes & proprietates contineat, motus auctoritate. Ariſtotelis 1. Poſt.
analyt. & 4. primæ philoſophiæ, vbi ens ipſe conſtituit ſubiectum, non quod omnia generatim
complectitur, ſed cuius principia, partes, & propria veſtigantur. Hoc verò vnum eſſe debet, vel
vniuocè, vel vt ad vnum quod ſanè latius accipiendum eſſe duco, vt non modò illud, cuius id
quod primum eſt in notione formali reliquorum includatur, velut ſubſtantia in notione acciden
tis, verùm etiam quomodocunque in alio includatur, vt cauſſa, per quam explicatur quid eſt lo
gicè. Genus igitur, quod res materiatas & ſenſiles complecteretur, variis modis conſtituêre, qui
Ariſtotelis veſtigia ſecuti ſunt. Cùm enim ens ſimpliciter à primo philoſopho tractaretur, a reli
quæ ſcientiæ portionem entis acciperent, eam entis portionem vel generis ſubalterni nomine ex
preſſere, vtputa, ſubſtantiæ corporis, vel aliquam conditionem ad ens, ſubſtantiam, corpusúe ad
iecere, velut quòd ſit mobile, aut naturale. Sic cùm corpus eſſet per ſe quantum quod mathema
ticæ conſiderationis eſſe videbatur, vt ipſum à mathematico ſeiungerent, adiunxere quoque con
ſimiles differentias quæ ipſum limitarent. Videamus nunc, quid mouerit illos, vt hoc potius, quam
illud approbarent. D. quidem Thomas accepit ens ea ratione perſuaſus, nimirum. Illud eſſe ſub
iectum, cui primo & per ſe prima affectio conueniret, atqui prima affectio motus eſt: is autem
conuenit ènti primò; ſiquidem illi primò conuenire putandum eſt, per quod definitur. Sed mo
tus definitur per ens: ita enim definitur. Actus eius quod eſt in potentia, quatenus in potentia.
Subiectum igitur eſt ens. Quia verò credendum eſt D. Thomam non accepiſſe ens vniuersè: quia
non omnia ſunt capacia motus, Deus enim prorſus immobilis eſt veritati conſentaneum eſſe vi
detur, etiam ens conditione mobilitatis eſſe reſtrictum & illud ens pro ſubiecto fuiſſe receptum
quod haberet in ſeipſo principia motus. At qui ſi ita eſt, cur mobile magis appellatur, quàm na
turale? quę ratio mutandi conditionem & formulam ſubiecti? Rurſus cur ens potius quàm ſub
ſtantia? quandò ſubſtantia mobilis eſt, vbi in ſeipſa principia motus habeat. & mutatio in ſub
iecto videatur eſſe ſubſtantia, cùm anima ſit ſubſtantia, ad quam mutatio quoque pertinere poteſt,
vt ipſe D. Thomas aſſeuerat, nec repugnat Ariſtoteles, qui dum motum manifeſtiſsimum eſſe oſten
dit, etiam motum phantaſiæ complexus eſt. Prętereà, ſi reſtringitur ens nouam notionem facit,
vt cum animali rationis compos accedit. itaque non amplius ens ſimpliciter: aut ſi ens ſimplici
ter, affectio illius propria non erit: quippe quòd latius pateat ſubiectum, quàm appoſita conditio.
Mitto quòd ſubiectum debet eſſe abſolutè primum, ita vt in ea facultate cui ſubiicitur, demonſtrari
non poſsit. At mobile per naturale de ſubiecto demonſtratur. b Mitto etiam illa quę obiecit Aegi
dius, vtputa, quòd phyſica ſubalterna foret primæ philoſophiæ. Tùm etiam quòd ens mobile ſit
diuinę conſiderationis. quorum alterum ita probabat. quòd cùm ens mobile ſit pars entis, & acci
piat conditionem quę non fluit ab eius principiis, illi ineſt per accidens. at vbi condition per acci
dens alicui parti ſuperueniat, ibi intercedit affinitas ſubalternationis. Itaque phyſica erit ſubal
terna, id verò vt abſurdum reputari debet. Alterum verò quòd illa conſideratio phyſica non eſſet:
ſiquidem prima philoſophia ſpectat ens, eiusque. partes, & modos, ac differentias per quæ illud cone
proximè diuiditur. Ergo cùm per mobile & immobile diuidatur ens, efficitur, vt ens mobile non
ſanè phyſicę ſit contemplationis, ſed primę philoſophię. Mitto hæc, inquàm, vel quia controuerſa
ſunt cùm apud nos, tùm apud alios; & quia, vel non conſentiunt cum iis quę anteà conſtituimus,
vel quòd falſa videntur, nullam vim afferunt. Nam quod ad primum illud ſpectatur. & primum &
ſecundum continent propoſitiones repugnantes. etenim mobile, vt conditio quę per accidens enti
inſit, accipitur. poſt verò, vt pars, modus, ſeu differentia entis. declaret nobis animi ſui ſententiam
Aegidius. Nam ſi conditio per accidens eſt; ergo falſum eſt ſecundum argumentum: nempe quòd conſide
rare ens mobile ſit munus primi philoſophi. pulla enim ſcientia ſpectat illa quę inſunt per accidens.
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib