Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
Page concordance
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
Scan
Original
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.003491
">
<
pb
pagenum
="
435
"
xlink:href
="
016/01/084.jpg
"/>
ſunt, ſucci ſulphur, lapidis cryſtallus, terræ
<
lb
/>
Lemnia, metalli argentum. </
s
>
<
s
id
="
s.003492
">Compoſitorum
<
lb
/>
autem exempla ſuo loco referam, ne inuti
<
lb
/>
liter repetere multa cogar. </
s
>
<
s
id
="
s.003493
">Simplicium au
<
lb
/>
tem neceſſaria exempla fuere, quia non de
<
lb
/>
omnibus primò ſum tractaturus: nam quæ
<
lb
/>
cunque ſolida manent, perfecta voco, vt
<
lb
/>
metalla & lapides, de quibus poſteriùs di
<
lb
/>
cturus ſum molliora autem, imperfecta,
<
lb
/>
tum miſta, tum ſuccos, & terras appel
<
lb
/>
lo, quæ metallica nuncupabo omnia, ad
<
lb
/>
differentiam lapidum & metallorum. </
s
>
<
s
id
="
s.003494
">De
<
lb
/>
metallicis igitur nunc primùm dicere aggre
<
lb
/>
diar, à terrarum generibus initium ducens.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg430
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003495
">
<
margin.target
id
="
marg429
"/>
Compoſita
<
lb
/>
corpora 11.
<
lb
/>
ſunt gene
<
lb
/>
rum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003496
">
<
margin.target
id
="
marg430
"/>
De terrarum
<
lb
/>
diſcrimini
<
lb
/>
bus.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.003497
">Terrarum itaque genera ſunt, vel colo
<
lb
/>
ribus vel odore, vel vſu diſtantia. </
s
>
<
s
id
="
s.003498
">De his
<
lb
/>
quæ vſu diſtinguuntur generaliter ſuperius
<
lb
/>
dixemus. </
s
>
<
s
id
="
s.003499
">De aliis autem quæ colore diſtin
<
lb
/>
guuntur, etiam abſoluta eſt diſputatio: ſu
<
lb
/>
pereſt vt de vſu quarundam dicamus, tum
<
lb
/>
etiam de odore. </
s
>
<
s
id
="
s.003500
">Odoratæ terræ ſunt, quæ
<
arrow.to.target
n
="
marg431
"/>
<
lb
/>
malè olent frequentes. </
s
>
<
s
id
="
s.003501
">Sunt enim omnes quæ
<
lb
/>
olent, metallicis partibus commiſtæ. </
s
>
<
s
id
="
s.003502
">Refert
<
lb
/>
tamen Agricola, Mariæbergi in Saxonia,
<
lb
/>
dum ex argentaria fodina diuorum Sebaſtia
<
lb
/>
ni & Fabiani, coram Henrico Saxonum
<
lb
/>
Principe erueretur argentum, tam fragran
<
lb
/>
tem odorem erupiſſe, vt Princeps exclama
<
lb
/>
uerit, Calecutum adeſſe: eſt enim ea vrbis
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg432
"/>
<
lb
/>
Indiæ, quæ odorata omnia mittit. </
s
>
<
s
id
="
s.003503
">In Mala
<
lb
/>
cha quoque orientalis Indiæ portu vaſa fiunt
<
lb
/>
è terra odorata valde, quæ tamen viliſſimo
<
lb
/>
venduntur pretio ob copiam. </
s
>
<
s
id
="
s.003504
">Aut forſan
<
lb
/>
etiam, quia magni omnes odores quantum
<
lb
/>
cunque boni, rerum tamen quæ eſui aptæ
<
lb
/>
non ſint, cibos reddunt inſuaues, ac quaſi
<
lb
/>
examinant. </
s
>
<
s
id
="
s.003505
">Cibi enim iucundi ſunt proprio
<
lb
/>
odore & moderato: hic ab externo tractus
<
lb
/>
ac euictus exhalat: quò fit vt rem relinquat
<
lb
/>
inſipidam & inſuauem. </
s
>
<
s
id
="
s.003506
">Experiri licet hoc
<
lb
/>
torta in cupreſſi vaſe recondita, vel ſi thus
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg433
"/>
<
lb
/>
addatur. </
s
>
<
s
id
="
s.003507
">Alia verò gratiam addunt. </
s
>
<
s
id
="
s.003508
">At mali
<
lb
/>
odoris frequentiora ſunt exempla, adeóque
<
lb
/>
odores hi praui ſunt, vt etiam ſæuiant. </
s
>
<
s
id
="
s.003509
">An
<
lb
/>
næbergi enim in fodina argentea, cui nomen
<
lb
/>
erat Corona roſacea, vt idem refert, duode
<
lb
/>
cim homines repentè ſunt ſuffocati: vnde
<
lb
/>
relicta eſt magno metu, ne dæmones mali
<
lb
/>
illam inhabitarent: hoc enim illis perſua
<
lb
/>
ſum, cum ex odore terrarum, aut lapidum
<
lb
/>
hoc contingat: nam receptus in cerebro pro
<
lb
/>
tinus examinat: mirandum, ſubeſſe plera
<
lb
/>
que fœda in terræ viſceribus, velut & ani
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg434
"/>
<
lb
/>
malium ſtercora. </
s
>
<
s
id
="
s.003510
">Sed non ſolùm fœda, verum
<
lb
/>
& cuiuſcunque generis ſunt materiæ ſub illa
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg435
"/>
<
lb
/>
varij vſus. </
s
>
<
s
id
="
s.003511
">Vt olim in Britannia ex puteis ter
<
lb
/>
ra candida effodiebatur, non minus centum
<
lb
/>
paſſibus profundis, ex aqua poſtquam argen
<
lb
/>
tum detraxiſſes, inſperſi agri adeò fœcundi
<
lb
/>
reddebantur, vt ſemel in vita inſperſiſſe ſuffi
<
lb
/>
ceret. </
s
>
<
s
id
="
s.003512
">Itaque omnis terra quæ latet, velut &
<
lb
/>
hominum viſcera, alicui vſus eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.003513
">Sed nos ha
<
lb
/>
rum rerum inquiſitionem, partim ob igno
<
lb
/>
rantiam, partim ob auaritiam negligere ſole
<
lb
/>
mus. </
s
>
<
s
id
="
s.003514
">Sunt vbique, dico etiam in vrbibus, ne
<
lb
/>
dum agris, lapides in terra varij, varijque
<
lb
/>
vſus terrarum genera, tum varij coloris me
<
lb
/>
tallica pleráque: ſed non in
<
expan
abbr
="
mõtibus
">montibus</
expan
>
tantùm
<
lb
/>
quærimus. </
s
>
<
s
id
="
s.003515
">Indicio autem eſt ſic eſſe, cum quę
<
lb
/>
olim terræ infœcundæ haberentur, vt Ger
<
lb
/>
mania, argenti nunc ſit feraciſſima: aliæ de
<
lb
/>
ſierunt poſtquam feraces fuerant. </
s
>
<
s
id
="
s.003516
">Cauſa eſt,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg436
"/>
<
lb
/>
quod cum vbique metalla, & lapides, & ſucci
<
lb
/>
ſint, temporum ſucceſſu terra euaneſcente
<
lb
/>
deteguntur, alia creſcente occultantur, vt re
<
lb
/>
ctè videatur dixiſſe Anaxagoras, quaſi in om
<
lb
/>
nibus eſſe omnia, verùm in montibus præter
<
lb
/>
copiam, hoc eſt, vtilitatis, quæ aquæ ad hu
<
lb
/>
miliora loca, ſi quæ occurrant, facilè deriuan
<
lb
/>
tur. </
s
>
<
s
id
="
s.003517
">In agris autem aquam quæ ſub terra ma
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg437
"/>
<
lb
/>
nat, cùm exigua ſit, exhauriendo ſiccabimus
<
lb
/>
prius, inde muro aut ſaxis loca, ex quibus ma
<
lb
/>
nat, impediemus atque obſtruemus. </
s
>
<
s
id
="
s.003518
">Siçque
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg438
"/>
<
lb
/>
cuniculos ad euertenda oppida etiam ſub
<
lb
/>
aqua effodiunt, & foſſas ipſas fodiendo ſub
<
lb
/>
ipſis ſuperant. </
s
>
<
s
id
="
s.003519
">Alio modo per circuitus dedu
<
lb
/>
cta aqua, vt etiam apud Herodotum Cyrus
<
lb
/>
docetur à Crœſo flumina exinanimus, rurſus
<
lb
/>
tamen in priorem alueum inferius deducen
<
lb
/>
tes: eodem modo etiam ſub terra fluentes ri
<
lb
/>
uulos aliò auertere licebit, in eoſdem rurſus
<
lb
/>
deducentes, vt ſic effodere infra aquam poſ
<
lb
/>
ſimus. </
s
>
<
s
id
="
s.003520
">Sunt & loca humiliora, in quæ tradu
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg439
"/>
<
lb
/>
cimus
<
expan
abbr
="
quandoq;
">quandoque</
expan
>
illam, non amplius reducen
<
lb
/>
tes: quo præſidio in montibus maximè vti
<
lb
/>
conceditur, ob loci altitudinem. </
s
>
<
s
id
="
s.003521
">Nam aqua
<
lb
/>
quæ paſſim ſub terra inuenitur, neque
<
expan
abbr
="
admo-dũ
">admo
<
lb
/>
dum</
expan
>
profunda, nec æqualis, nec continua exi
<
lb
/>
ſtit. </
s
>
<
s
id
="
s.003522
">Quòd profunda non ſit, oſtendunt muro
<
lb
/>
rum fundamenta & ædium, quæ plerunque
<
lb
/>
ad terram quæ ſub aqua eſt, pertingunt. </
s
>
<
s
id
="
s.003523
">Quòd
<
lb
/>
non æqualis ſit altitudinis, diuerſitas profun
<
lb
/>
ditatis puteorum declarat. </
s
>
<
s
id
="
s.003524
">Quòd non conti
<
lb
/>
nua, ſed
<
expan
abbr
="
frequẽtibus
">frequentibus</
expan
>
riuulis deriuetur, facilè
<
lb
/>
eſt intelligere, cùm duorum puteorum aquæ
<
lb
/>
vix ſenis paſſibus diſtantium admodum ſa
<
lb
/>
pore, & ſalubritate diſſideant. </
s
>
<
s
id
="
s.003525
">Deducuntur
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg440
"/>
<
lb
/>
autem riuuli non recto tramite, ſed & ple
<
lb
/>
runque tortuoſi, vel ob alterius aquæ occur
<
lb
/>
ſum, vel ob lapides media in via conſtitutos,
<
lb
/>
vel quia cauitatem quandam in quam com
<
lb
/>
modius confluant aquæ inuenerunt. </
s
>
<
s
id
="
s.003526
">Ergo ſi
<
lb
/>
ſub ea fodere libeat, liceat (vt dixi) tribus mo
<
lb
/>
dis, tetráſque diuerſi generis, lapides, metal
<
lb
/>
la, ſuccos, ac reliqua huiuſmodi inuenire. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003527
">
<
margin.target
id
="
marg431
"/>
Terra bene
<
lb
/>
olens.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003528
">
<
margin.target
id
="
marg432
"/>
Vaſa omnia
<
lb
/>
iucundi odo
<
lb
/>
ris qui
<
expan
abbr
="
tamẽ
">tamen</
expan
>
<
lb
/>
à cibo ſit
<
lb
/>
alienus, cibos
<
lb
/>
reddunt in
<
lb
/>
ſuaues.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003529
">
<
margin.target
id
="
marg433
"/>
Terra malè
<
lb
/>
olens.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003530
">
<
margin.target
id
="
marg434
"/>
Quid ſub
<
lb
/>
terra.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003531
">
<
margin.target
id
="
marg435
"/>
Terra Bri
<
lb
/>
tannica.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003532
">
<
margin.target
id
="
marg436
"/>
Dies multa
<
lb
/>
detegit, alia
<
lb
/>
occultat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003533
">
<
margin.target
id
="
marg437
"/>
De aqua
<
lb
/>
ſub terra.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003534
">
<
margin.target
id
="
marg438
"/>
Cuniculi ſub
<
lb
/>
aqua.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003535
">
<
margin.target
id
="
marg439
"/>
De aqua
<
lb
/>
quæ ſub ter
<
lb
/>
ra paſſim,
<
lb
/>
inuenitur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003536
">
<
margin.target
id
="
marg440
"/>
Cur riuuli
<
lb
/>
aquarum
<
lb
/>
obliqui.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.003537
">Sed ad terrarum rurſus vſum deuenio. </
s
>
<
s
id
="
s.003538
">In
<
lb
/>
Valdeburgia Germaniæ, argillæ genus eſt
<
lb
/>
denſum ac pingue, tenuiſſimæque ſubſtan
<
lb
/>
tiæ, quod nec ignibus læditur, nec liquo
<
lb
/>
res ſorbet, nec exudat. </
s
>
<
s
id
="
s.003539
">Videntur enim fi
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg441
"/>
<
lb
/>
gulinorum vaſorum eſſe hæ quinque laudes,
<
lb
/>
vt ſint leuiſſima, vt non ſorbeant, vt non
<
lb
/>
exudent, vt non facilè frangantur, vt ignibus
<
lb
/>
reſiſtant. </
s
>
<
s
id
="
s.003540
">Mirum quàm parua diuerſitate,
<
lb
/>
quòd vaſa ſua ignibus non frangantur, Flo
<
lb
/>
rentini in condiendis cibis commodi aſſe
<
lb
/>
quantur: Mediolanenſes non: fiunt tamen
<
lb
/>
vbique, ſi quis rationem ſciat conficiendi
<
lb
/>
optima, ſcilicet è terra illa quæ ad figulina
<
lb
/>
vaſa pro liquandis metallis conficienda in
<
lb
/>
vſu eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.003541
">Terra autem illa è lapide metallicam
<
lb
/>
partem continente fit. </
s
>
<
s
id
="
s.003542
">Quis enim dubitet,
<
lb
/>
vaſa quæ ſuſtinent auri & argenti liquati
<
lb
/>
vim,
<
expan
abbr
="
coquẽdis
">coquendis</
expan
>
cibis non ſufficere? </
s
>
<
s
id
="
s.003543
">Itaque mi
<
lb
/>
hi ex tali terra lebetem pro vſu paraui, æter
<
lb
/>
nam propè rem, niſi concutiatur: nam ab ig
<
lb
/>
ne nihil patitur. </
s
>
<
s
id
="
s.003544
">Manifeſtum eſt igitur, quòd
<
lb
/>
tenuem oportet eſſe argillam, imò tenuiſ
<
lb
/>
ſimam, & natura leuem ac pinguem. </
s
>
<
s
id
="
s.003545
">Hoc
<
lb
/>
genus ſi bene ſubigatur, ac diu, vaſa efficit </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>