1Quòd ſi ineſt per ſe, vt modus, vel pars, vel differentia, iam non erit phyſica ſubalterna; quandò
ſubalternatio poſtulat conditionem accidentariam. Sic nos deludit Ægidius. Sed eò minus hęc
valent apud nos, qui de ſubalternæ conditionibus diſſentimus. & quod attinet ad ſecundum vi
demus primùm ob eam rationem quàm proponit Aegidius ſic euerti omne ſubiectum phyſicę,
immò ſcientiarum omnium: quia nulla res eſſet quæ non eſſet pars, aut modus, aut differentia
entis. Adde & illud, quòd non differt primus philoſophus à cęteris in rebus tractandis, ſed in
ratione tractandi. quippe quòd vniuersè contempletur ea quæ reliqui ſcientes particulatim ſpe
ctant. His igitur poſterioribus repudiatis primis illis inſiſtamus. Eadem quoque perſuadent phy
ſicæ ſubiectum non eſſe ens naturale; licet hoc facilius defendi queat: cùm naturale prius eſſe
quàm mobile videatur: ſed quatenus ponitur ens, eiſdem difficultatibus implicatur. Spectemus
nunc, ſit'ne corpus mobile aut naturale ſubiectum. & planè tale ſubiectum accipiendum eſſe
cenſebimus, ſi conditiones intueamur quibus adſtringitur. Etenim phyſiologiæ ſubiectum mo
tu definitur. at motus eſt affectio corporis. & corporis igitur erit ſubiectum. Præterquàm quòd
teſtatur non ſemel Ariſtoteles ſcientiam de natura plurimum impendi in explicatione corporum
& magnitudinum. Tùm prætereà: quia ſubiectum illud eſt, cuius principia partes & proprieta
tes in illa methodo ſpectantur cui ſubiicitur. Sed ſiquis vniuerſam phyſiologiam animo luſtret,
nihil aliud ab ea tractari cognoſcet. Et hoc igitur erit ſubiectum. Veruntamen id D. Thomæ non
placuit. cùm quia motus qui tractatur à phyſico per ea quoque pertinet quæ corpora non ſunt
vt motus cogitationis: tùm etiam quòd ſubiectum neque ſeorſum, ſiue ſecundum materiam, ſi
ue ſecundum formam, neque complexum oſtenditur. at mobile de corpore demonſtratur, a &
corpus item de mobili, illud quidem ex eo quòd eſt naturale: alterum verò ex illo quòd omne
id quod mouetur, eſt partim in termino à quo, partim in termino ad quem, & partibile igitur.
Neque minus partes & proprietates & principia ſubſtantiæ naturalis, aut mobilis explicantur à
phyſico quàm partes & proprietates, ac principia corporis mobilis, ſeu naturalis. Accedit &
auctoritas Ariſtotelis, qui ſubiectum phyſicæ conſtituit ſubſtantiam, b in qua ſunt principia
motus & quietis. Itaque alij, quibuſcum ego ſentio, ſubſtantiam mobilem, ſeu naturalem phy
ſicæ poſuere ſubiectum. Quod item confirmare libet auctoritate Ariſtotelis qui, dum principia
talis ſubiecti ſe tradere profitetur, id verò eſt, quod habet naturam, dicit eſſe ſubſtantiam, eo
quòd è ſubſtantiis conſtat. c Similique. modo nos ea mouent quæ ſcripſit Ariſtoteles. d “Scientia
de natura ferè plurima videtur circum corpora & magnitudines & horum paſsiones atque mo
tus; adhuc autem circum principia quæ talis ſubſtantiæ ſunt.” & cùm ignotum ſit, ſit'ne corpus
hoc & probandum: ſubiectum verò notiſsimum eſſe velit, mihi ſit veriſimile illud ſtatui poſſe
ſubſtantiam naturalem, ſeu ſubſtantiam mobilem. Cæterùm dicet quiſpiam, veluti ens repu
diatum eſt, quia non eſt proprium mobilitaris ſubiectum, nec bene congruit, cùm ratione forma
li; ſic neque ſubſtantia, quiddam enim amplius eſt ſubſtantia, quàm mobilitas. ſiquidem aliquæ
ſubſtantiæ ſint ad quas nullo modo pertineat motus, vt illæ ſunt quæ ab omni materiæ concre
tione vindicantur. audiet is, quantum hoc valeat, ſi antè conſtituatur, quemadmodum ſubſtan
tia naturalis, ſeu mobilis ſit ſubiectum. Nam tres leges adhibendas eſſe cenſeo, ſi defendere
velimus tale ſubiectum. Primùm quidem, vt totum hoc coniunctum quod dicimus ſubſtan
tiam mobilem, pro ſubiecto ponatur. Neque enim ſubſtantia ſeorſum, neque ſeorſum mobile
ſunt ſubiectum; ſed totum hoc quod eſt ſubſtantia mobilis; atque adeò, vt æquiualeat hoc ter
mino cuidam ſimplici, itaque neque mobile de ſubſtantia, neque ſubſtantia de mobili probari
poſſunt; id autem notum nobis eſt notitia confuſa qua ope ſenſus accedit, dum cognoſcimus
omnia, aut quædam moueri, vel dum nouimus eſſe motum. nam ſimul nouimus hoc aut illud
moueri. Ex quo efficitur, vt ſubſtantia non ſimpliciter & vniuersè ponatur ſubiectum, ſed ſub
ſtantia in qua motus ineſt quę eſt ſubſtantia ſenſilis, ſeu ſimplex, ſeu compoſita, & primò ſubſtan
tia, ſi non ſecundum naturam, at nobis vndè ordine quodam cęterę ſubſtantiæ quæ ſenſum fu
giunt & exortes materiæ ſunt, nuncupantur. Itaque Platonici Deum non ſubſtantiam, ſed ὐπο
οῦσιον, ideſt, ſupra ſubſtantiam vocant naturam proprietatem attendentes & vt eſt à noſtrate
ſubſtantia ſeparantes. Proinde vt in communibus ad vnum (id verò infrà docebimus) notio
ſimplex ad primum in illo ordine coarctatur, ſic euenit in notione ſubſtantiæ, hæc enim quæ ſen
ſilis eſt, primò concipitur, & hæc pro ſubiecto conſtituitur. Neque obſtat, ſi nos armis noſtris op
pugnare coneris; quia ſi ſuppoſitum ex adiectione conditionis arctatur; erit item confuſio in par
tibus methodi naturalis; quandò generalior erit animi commentatio, in qua res conſiderantur, vt
ſenſiles, quàm libri de elementis: oportet enim rationem formalem vniuerſa complecti. necnon
aliquid per accidens ſcientiæ ſupponetur: nam ſubſtantia per accidens eſt ſenſilis: euitamus enim
hæc omnia ſumentes ſubſtantiam ſenſilem ſecundum materiam: cùm in his obiectionibus accipia
tur ſenſile ſecundum formam. Tertiò mobilitas in hac ſubſtantia, ideſt habilitas ad motum nota
tur, non actus ipſe mouendi. quapropter idem eſt eſſe mobile, ac naturale; hoc eſt, quod habet
ſubalternatio poſtulat conditionem accidentariam. Sic nos deludit Ægidius. Sed eò minus hęc
valent apud nos, qui de ſubalternæ conditionibus diſſentimus. & quod attinet ad ſecundum vi
demus primùm ob eam rationem quàm proponit Aegidius ſic euerti omne ſubiectum phyſicę,
immò ſcientiarum omnium: quia nulla res eſſet quæ non eſſet pars, aut modus, aut differentia
entis. Adde & illud, quòd non differt primus philoſophus à cęteris in rebus tractandis, ſed in
ratione tractandi. quippe quòd vniuersè contempletur ea quæ reliqui ſcientes particulatim ſpe
ctant. His igitur poſterioribus repudiatis primis illis inſiſtamus. Eadem quoque perſuadent phy
ſicæ ſubiectum non eſſe ens naturale; licet hoc facilius defendi queat: cùm naturale prius eſſe
quàm mobile videatur: ſed quatenus ponitur ens, eiſdem difficultatibus implicatur. Spectemus
nunc, ſit'ne corpus mobile aut naturale ſubiectum. & planè tale ſubiectum accipiendum eſſe
cenſebimus, ſi conditiones intueamur quibus adſtringitur. Etenim phyſiologiæ ſubiectum mo
tu definitur. at motus eſt affectio corporis. & corporis igitur erit ſubiectum. Præterquàm quòd
teſtatur non ſemel Ariſtoteles ſcientiam de natura plurimum impendi in explicatione corporum
& magnitudinum. Tùm prætereà: quia ſubiectum illud eſt, cuius principia partes & proprieta
tes in illa methodo ſpectantur cui ſubiicitur. Sed ſiquis vniuerſam phyſiologiam animo luſtret,
nihil aliud ab ea tractari cognoſcet. Et hoc igitur erit ſubiectum. Veruntamen id D. Thomæ non
placuit. cùm quia motus qui tractatur à phyſico per ea quoque pertinet quæ corpora non ſunt
vt motus cogitationis: tùm etiam quòd ſubiectum neque ſeorſum, ſiue ſecundum materiam, ſi
ue ſecundum formam, neque complexum oſtenditur. at mobile de corpore demonſtratur, a &
corpus item de mobili, illud quidem ex eo quòd eſt naturale: alterum verò ex illo quòd omne
id quod mouetur, eſt partim in termino à quo, partim in termino ad quem, & partibile igitur.
Neque minus partes & proprietates & principia ſubſtantiæ naturalis, aut mobilis explicantur à
phyſico quàm partes & proprietates, ac principia corporis mobilis, ſeu naturalis. Accedit &
auctoritas Ariſtotelis, qui ſubiectum phyſicæ conſtituit ſubſtantiam, b in qua ſunt principia
motus & quietis. Itaque alij, quibuſcum ego ſentio, ſubſtantiam mobilem, ſeu naturalem phy
ſicæ poſuere ſubiectum. Quod item confirmare libet auctoritate Ariſtotelis qui, dum principia
talis ſubiecti ſe tradere profitetur, id verò eſt, quod habet naturam, dicit eſſe ſubſtantiam, eo
quòd è ſubſtantiis conſtat. c Similique. modo nos ea mouent quæ ſcripſit Ariſtoteles. d “Scientia
de natura ferè plurima videtur circum corpora & magnitudines & horum paſsiones atque mo
tus; adhuc autem circum principia quæ talis ſubſtantiæ ſunt.” & cùm ignotum ſit, ſit'ne corpus
hoc & probandum: ſubiectum verò notiſsimum eſſe velit, mihi ſit veriſimile illud ſtatui poſſe
ſubſtantiam naturalem, ſeu ſubſtantiam mobilem. Cæterùm dicet quiſpiam, veluti ens repu
diatum eſt, quia non eſt proprium mobilitaris ſubiectum, nec bene congruit, cùm ratione forma
li; ſic neque ſubſtantia, quiddam enim amplius eſt ſubſtantia, quàm mobilitas. ſiquidem aliquæ
ſubſtantiæ ſint ad quas nullo modo pertineat motus, vt illæ ſunt quæ ab omni materiæ concre
tione vindicantur. audiet is, quantum hoc valeat, ſi antè conſtituatur, quemadmodum ſubſtan
tia naturalis, ſeu mobilis ſit ſubiectum. Nam tres leges adhibendas eſſe cenſeo, ſi defendere
velimus tale ſubiectum. Primùm quidem, vt totum hoc coniunctum quod dicimus ſubſtan
tiam mobilem, pro ſubiecto ponatur. Neque enim ſubſtantia ſeorſum, neque ſeorſum mobile
ſunt ſubiectum; ſed totum hoc quod eſt ſubſtantia mobilis; atque adeò, vt æquiualeat hoc ter
mino cuidam ſimplici, itaque neque mobile de ſubſtantia, neque ſubſtantia de mobili probari
poſſunt; id autem notum nobis eſt notitia confuſa qua ope ſenſus accedit, dum cognoſcimus
omnia, aut quædam moueri, vel dum nouimus eſſe motum. nam ſimul nouimus hoc aut illud
moueri. Ex quo efficitur, vt ſubſtantia non ſimpliciter & vniuersè ponatur ſubiectum, ſed ſub
ſtantia in qua motus ineſt quę eſt ſubſtantia ſenſilis, ſeu ſimplex, ſeu compoſita, & primò ſubſtan
tia, ſi non ſecundum naturam, at nobis vndè ordine quodam cęterę ſubſtantiæ quæ ſenſum fu
giunt & exortes materiæ ſunt, nuncupantur. Itaque Platonici Deum non ſubſtantiam, ſed ὐπο
οῦσιον, ideſt, ſupra ſubſtantiam vocant naturam proprietatem attendentes & vt eſt à noſtrate
ſubſtantia ſeparantes. Proinde vt in communibus ad vnum (id verò infrà docebimus) notio
ſimplex ad primum in illo ordine coarctatur, ſic euenit in notione ſubſtantiæ, hæc enim quæ ſen
ſilis eſt, primò concipitur, & hæc pro ſubiecto conſtituitur. Neque obſtat, ſi nos armis noſtris op
pugnare coneris; quia ſi ſuppoſitum ex adiectione conditionis arctatur; erit item confuſio in par
tibus methodi naturalis; quandò generalior erit animi commentatio, in qua res conſiderantur, vt
ſenſiles, quàm libri de elementis: oportet enim rationem formalem vniuerſa complecti. necnon
aliquid per accidens ſcientiæ ſupponetur: nam ſubſtantia per accidens eſt ſenſilis: euitamus enim
hæc omnia ſumentes ſubſtantiam ſenſilem ſecundum materiam: cùm in his obiectionibus accipia
tur ſenſile ſecundum formam. Tertiò mobilitas in hac ſubſtantia, ideſt habilitas ad motum nota
tur, non actus ipſe mouendi. quapropter idem eſt eſſe mobile, ac naturale; hoc eſt, quod habet